Ўзбекистон Республикасининг «Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги Қонунига (Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1993 йил, 5-сон, 223-модда) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 12 июлдаги 267-сон «Меҳнатни муҳофаза қилишга доир меъёрий ҳужжатларни қайта кўриб чиқиш ва ишлаб чиқиш тўғрисида»ги (Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг қарорлари тўплами, 2000 йил, 7-сон, 39-модда) қарорига мувофиқ буюраман:
1. Полимер композицияли материаллар билан ишлашда хавфсизлик қоидалари иловага мувофиқ тасдиқлансин.
2. Мазкур буйруқ Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатидан ўтказилган кундан бошлаб ўн кун ўтгандан кейин кучга киради.
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунига (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 й., 39-сон, 386-модда) мувофиқ полимер композицияли материаллар билан ишлашда хавфсизлик қоидалари тартибини белгилайди.
1. Мазкур Қоидалар полимер композицияли материаллар билан ишловчи ташкилотлар (бундан кейинги ўринларда ташкилотлар деб юритилади) учун тааллуқлидир.
2. Мазкур Қоидалар ишлаб чиқариш биноларини ва иншоотларини лойиҳалаш, қуриш ва қайта қуришда, цехларни техник жиҳозлаш ва қайта жиҳозлашда, технологик жараёнлар ҳамда ускуналардан фойдаланишда ҳисобга олиниши лозим.
3. Мазкур Қоидалар техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар талаблари бажарилиши шарт эканлигини истисно этмайди.
4. Ходимларнинг меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича билимларини синовдан ўтказиш Меҳнат муҳофазаси бўйича ўқишларни ташкил қилиш ва билимларни синаш ҳақидаги намунавий низомга (рўйхат рақами 272, 1996 йил 14 август) мувофиқ амалга оширилиши лозим.
5. Ишларни технологик регламент бўйича хавфсиз юритиш йўриқномалари Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқномаларни ишлаб чиқиш тўғрисидаги низомга (рўйхат рақами 870, 2000 йил 7 январь) мувофиқ ишлаб чиқилади ва ходимлар ҳамда иш жойларини шу йўриқномалар билан таъминлаш ташкилот раҳбарияти зиммасига юклатилади.
6. Ташкилот раҳбарияти ходимларни махсус кийим, пойабзал ва бошқа якка тартибда ҳимояланиш воситалари билан Кимё ишлаб чиқариши ходимлари учун махсус кийим, махсус пойабзал ва бошқа якка тартибда ҳимояланиш воситаларини бепул беришнинг намунавий меъёрларига (рўйхат рақами 1958, 2009 йил 14 май) (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2009 й., 19-20-сон, 248-модда) мувофиқ таъминлаши шарт.
7. Ташкилотларда ходимларнинг саломатлигини назорат қилиш «Ходимларни ишга қабул қилишда дастлабки ва даврий тиббий кўрикдан ўтказиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида»ги буйруқ (рўйхат рақами 937, 2000 йил 23 июнь) (Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, давлат қўмиталари ва идораларининг меъёрий ҳужжатлари ахборотномаси, 2000 й., 12-сон) асосида амалга оширилиши лозим.
8. Ишлаб чиқариш хоналари иш ҳудудидаги ҳарорат, нисбий намлик, ҳавонинг ҳаракатланиш тезлиги ва бошқалар ГОСТ 12.1.005-88 «Иш ҳудудининг ҳавоси. Умумий санитария-гигиеник талаблари»га мувофиқ бўлиши керак.
9. Ноқулай омиллар таъсирига қарши ҳимоя тадбирларини тузишда самарали ҳаво алмашинуви тизимини ҚМҚ 2.04.05-97 «Иситиш, вентиляция ва кондициялаш» талабига мувофиқ ташкил қилиш лозим.
10. Ишлаб чиқариш хоналари табиий ва сунъий ёруғлилиги даражаси ҚМҚ 2.01.05-98 «Табиий ва сунъий ёруғлик» талабларига мувофиқ бўлиши керак.
11. Ишлаб чиқариш биноларида СанҚваМ 0203-06 «Ишлаб чиқариш бинолари микроиқлими санитария меъёрлари» талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
12. Иш жойлари ишлаб чиқиш жараёнлари хусусиятларига мувофиқ тик туриб ва ўтириб ишлаш учун ГОСТ 12/5.032-78 «Ишларни ўтириб бажаришдаги иш жойи. Умумий эргономик талаблар» ва ГОСТ 12.2.033-78 «Ишларни тик туриб бажаришдаги иш жойи. Умумий эргономик талаблар»га мувофиқ мосламалар билан жиҳозланиши лозим.
13. Ташкилотларда ходимларнинг иш вақти, дам олиш вақти, шунингдек қисқартирилган иш вақти Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1997 йил 11 мартдаги 133-сон қарори (Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг қарорлари тўплами, 1997 й., 3-сон, 11-модда) билан тасдиқланган Меҳнат шароити ўта зарарли ва ўта оғир ишларда банд бўлган ходимлар учун иш вақтининг чекланган муддати асосида белгиланади.
14. ГОСТ 12.3.002-75 «Ишлаб чиқариш жараёнлари. Умумий хавфсизлик талаблари»га мувофиқ бўлиши ва рационал технологик режалаштиришда қуйидагиларни мўлжаллаб қўйиш лозим:
в) бошқарув пульти билан конвейерни ишлаши ва деталларни осиш учун участкаларни ташкил қилиш, иш жойларини ихтисос олиш;
15. Полимер композицияли қопламаларнинг цехи ёки участкаси, қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларига ва қуйидагиларга жавоб бериши лозим:
а) бинонинг ҳарорати, ҳавонинг нисбий намлиги СанҚваМ 0203-06 «Ишлаб чиқариш биноларининг микроиқлими санитар меъёрлари»га мувофиқ бўлиши шарт;
б) оқиб келувчи-сўрувчи шамоллатишнинг борлиги, ҳаво алмашинувининг тезлиги, қўлланиладиган полимер ва технологиянинг кўринишига кўра қўйилади;
в) чанг ҳосил бўладиган жойларда маҳаллий шамоллатишнинг борлиги, ҳамда иш жойларида зарарли моддаларни, юқори концетрацияни таъминлайдиган учувчан маҳсулотларда (печь, бўртиш камералар, қуритиш камералари) буғланиши; иш жойида ҳавонинг тезлиги 0,4 м/вдан кам бўлмаган.
16. Қопламаларни ишлаб чиқаришда энг хавфли участкалар қуйидагилар: кукунни суртиш участкалари, бу ерда кукун аэродисперсия ҳолатида бўлади ва ҳаво у билан чангланиши мумкин.
17. Ходимларнинг соғлиғини сақлаш учун цехларда санитария-гигиена ва ёнғинга қарши тадбирлар бажарилиши зарур.
18. Муаллақ қатламнинг ванналари бортли сўрма бўлиши шарт. 0,8 м дан кўп бўлган кенгликдаги ванналар икки томонли бортли сўрма билан жиҳозланадилар. Сўриладиган ҳавони чанг, аралашма кукундан циклонларда ва матодан қилинган фильтрларда ажратиб, йиғилган кукунни ишлаб чиқаришга қайтадан қайтариш керак.
19. Ванна сохта суюқлаштиришни тинч тартибда ишлаши шарт: кукунли полимернинг ванна бортидан чиқиши ва фавворанинг пайдо бўлишига йўл қўйилмайди.
20. Ваннанинг тепасида, олдиндан иситилган деталлар билан қайноқ қатламда кукунни суртишда, умумий шамоллатиш тизимига ёқилган қалпоқ ўрнатиш тавсия этилади.
21. Деталларни олдиндан қиздириш ва полимерларни қотиштириш учун печлар, учувчи моддалар ва нурланадиган иссиқликни бартараф қилиш учун шамоллатиш қалпоғи билан таъминланиши шарт.
22. Қопламали деталларнинг ортиқча қизиб кетишига йўл қўймаслик зарур. Газ ажралиши ва иш ҳудуди зарарли моддалар ифлосланишининг сабаби — юқори ҳароратдир.
23. Газ ҳосил бўлишини камайтириш учун қопламали деталларни сув билан ваннада совутиш тавсия қилинади. Сувли ванна йўқлигида совутиш доираси (ҳудуди) шамоллатиш билан таъминланиши шарт.
24. Яроқсиз қопламаларни куйдириб юмшатишни ишлаб чиқарадиган печлар, чанглаш участкасидан (жой) ташқари жойлашиши шарт ва кучайтирилган тортиш вентиляцияси бўлиши зарур, чунки куйдириб юмшатиш жараёнида, ҳаво билан портлаш хавфи бўлган аралашмаларнинг ҳосил бўлиши ва заҳарли моддалар чиқиши мумкин.
25. Полимер композицияли материаллар — кимёвий таркиби бир хил бўлган мономерларнинг кўп марта такрорланишидан ҳосил бўладиган юқори молекулали бирикмалар: оқсиллар, нуклеин кислотаси, табиий каучук (ва сунъий), полиэтилен, полиамид ва эпоксид смоласи.
27. Полимер композицияли материаллар — пластмасса, кимёвий толалар, резина, бўёқ тайёрлаш материаллари, елимларнинг асосини ташкил қилади.
28. Одатда полимер композицияли материаллар тўлдирувчи арматураловчининг кўриниши бўйича аниқланади:
29. Турли органик, анорганик, металл материаллар ёки керамик толалари, кукунлари, микросфералари, кристаллари ва «мўйловлари» арматураловчи компонентлар сифатида ифодаланиши мумкин.
30. Полиэфирлар, феноллар, эпоксид компаундлар, силиконлар, алкоидлар, полиэтилен, полистирол — арматураланган пластикларда фойдаланиладиган кенг тарқалган боғловчилар ҳисобланади.
31. Айни вақтда полимер композицияли материаллар тузишда шиша полиамидлар, асбест толалар, қоғоз, пахта, сизол, жут ва бошқа табиий толалар арматураловчи компонентлар сифатида кенг ишлатилади.
32. Арматураловчи тўлдирувчини танлаш арматураланган пластик хоссаларига қўйиладиган нарх, таркиб ва технологик талаблар билан аниқланади.
33. Боғловчилар термопластлар (ҳарорат ўзгарганда юмшатиш ва қотириш хусусиятига эга) ва реактопластлар ёки термореактив қатронлар (уларни қиздиришда таркибий ва кимёвий такрорланмас ўзгаришлар рўй берадиган тўлдирувчилар) га бўлиниши мумкин.
34. Полимер композицияли материаллар ўз таркибида зарур миқдордаги қўшимчалар: стабилизаторлар, пластификаторлар, антипиренлар ва бошқаларни сақлаши мумкин.
35. Полимер композицияли материалларни қўллаш саноатда жуда юқори: аэрокосмик ишлаб чиқаришда, кемасозликда, транспортда, қурилишда, маиший техникада ва ҳоказо.
36. Композицияли материалларни ишлаб чиқарувчилар ва харидорлар материаллар сифатини баҳолашда айнан ўхшаш усуллардан фойдаланишлари учун композицияли материаллардан маҳсулот тайёрлашни шакллантиришда автоматлаштириш, компьютерлаштириш жараёнлари, қатъий назорат методлари ва қўлланиладиган методларни стандартлаш асосий устувор бўлиши лозим.
37. Полимер композицияли материаллардан буюмларни олиш учун цехларнинг ташкил қилишда, уларни қиздириш натижасида яхлитланиш, пресслаш, ёйиш ва сиртини силлиқлаш ва бошқалар бўйича технологик ускуналарни ишлаб чиқариш турлари бўйича гуруҳлаш мақсадга мувофиқдир.
38. Хом ашё материаллари уларга қўшимча ишлов беришда иш ва ташкилот ҳудудининг ифлосланишига олиб келмаслиги лозим.
39. Машина камераларида буюмларга ишлов бериш (буюмларни қиздириш, бўяш, ювиш, пардозлашда) вақтида камераларнинг ичида ходимларнинг бўлиши тақиқланади.
40. Кукунсимон материаллардан бўшаган қопларни омборда жойлаш ва пресслаш вентиляцияси бўлган пана жойларда (алоҳида хоналар, камераларда) амалга оширилиши керак.
41. Елимларнинг ишчи қоришмаларини тайёрлаш ёпиқ аппаратларда (аралаштиргич, реакторларда) ёки улардан ифлосланган ҳавони йўқотувчи пана жойларда амалга ошириш керак.
42. Полимер буюмларни елимлаб улашда заҳарлилиги камроқ бўлган елимлар ва қоришмаларни ишлатиш керак.
43. Бункерларга 10 кг дан кўпроқ миқдорда донадор, майдаланган ёки сочилувчи полимерларни юклаш механизациялашган бўлиб, пневматик ёки шнекли қурилмалар билан амалга ошириш керак.
44. Эритилган полимери (экструзион, қуйма ва вакуум машиналари) бўлган ускуна, ундан материал сизиб чиқмаслиги учун зич ёпилган бўлиши лозим.
45. Юқори частотали ток (генераторли блок, конденсатор) элементларининг электромагнит майдони кучланиши иш ҳудудида рухсат этилганидан ошмаслиги учун магнит майдонидан сақлаш учун экран қўйилган бўлиши лозим.
46. Фторопластларнинг қиздириш натижасида яхлитланиш жараёни герметик печларда амалга оширилиши керак.
47. Фторопласт қувурларининг разбортовкасини фақатгина механик усул билан бажариш керак. Фторопластнинг термик оксидловчи деструкцияси вақтида хавфли маҳсулотлар пайдо бўлгани учун очиқ оловни ишлатиш ман этилади.
48. Хом ашё ва материалларни ишлаб чиқаришда ишлатишда ва қайта ишлашда чанг ажралиб чиқса, чангнинг ажралиб чиқишини мумкин қадар чегаралайдиган ёки йўқотадиган (сув, буғ билан намлаш, грануляциялаш, брикетлаш) ҳолатига келтириш керак.
49. Чангланувчи материалларни майдалаш, талқон қилиш, элаш ва аралаштиришни ишлаб чиқариш ускунасини жойлаш, транспортда ташиш ва йўл масофасини максимал қисқартириш ҳисобига амалга ошириш лозим.
50. Ишлаганда кўп миқдорда чанг ҳосил қилувчи машиналар, аппаратлар ва бошқа ускуналар максимал зичланган ва аспирация қурилмалари билан таъминланган ёпмаларга эга бўлиб, ишлаб чиқариш хоналарига чангланган ҳавонинг киришига йўл қўймаслиги керак.
52. Ишлаганда чанг чиқарувчи ва конструкциясининг ўзида (тегирмон, дастгоҳ) ўрнатилган сўрмалар билан ишлайдиган аппаратлар ва машиналар паспортларида, ажратиладиган чанг ва қириндининг миқдори ҳақидаги маълумотлар ва технологик жараёнда улардан сўриладиган ҳаво ҳажми бўйича кўрсатмалар бўлиши керак.
53. Аспирация, ҳамда суғориш ва чангни гидробосимда босиш тизимлари технологик ускунанинг ишга тушириш қурилмалари билан блокировка қилинган бўлиши керак.
55. Иш хоналарини чангдан тозалашни чангнинг хусусиятига қараб механизация воситалари, нам усул (чангни сув билан ювиш, полларини нам ҳолатда сақлаш) ёки пневматик усулни (стационар ва ҳаракатланадиган чанг ютгичли қурилмалар) қўллаш орқали амалга ошириш лозим.
56. Ишлаб чиқариш жараёнлари ва алоҳида операциялар, конвекцияли ва нурли иссиқлик ажратилиши билан ҳамроҳ бўлган узлуксиз жараёнларнинг бориши ва уларнинг бошқарувини автоматлаштириш ёки масофадан кузатиш билан амалга ошириш керак.
57. Ишлаб чиқаришни ҳамма иссиқлик манбалари (эритиш, қиздириш, ёндириш ва бошқа печлар, қуритиш камералари, иссиқлик ажратадиган ҳамма ускуналарнинг турлари) иш хонасига конвекцияли ва нурли иссиқликнинг ажралишини олдини олувчи ва чегараловчи қурилма ва мосламалар билан таъминлаш керак.
58. Қиздириш печларининг иш туйнуклари ҳамда уларга хизмат кўрсатиш учун ускунанинг эшиклари очиқ бўлганида ходимларни нурланишдан самарали ҳимоялаш учун қурилма ва мосламалар билан таъминлаш керак(сувли пардалар, акс этувчи плёнка билан қопланган ёки сув билан совутилган шаффоф экранлар, сув сочадиган вентиляторлар ва б.). Кўрсатилган мосламалар ускунанинг лойиҳасига киритилиши ва бир вақтнинг ўзида монтаж қилиниши керак.
59. Қиздириш печининг эшикчалари ва қопқоқларини иш тешиклари иссиқдан изоляция қилувчи мосламалар билан таъминланиб, уларнинг ташқи сиртидаги ҳарорати 45°С дан баланд бўлмаслигини таъминлаши керак.
60. Печкаларда маҳсулотларни аралаштириш, юкланиши ва юкни тушириш жараёнлари механизациялашган бўлиши лозим.
61. Ускунадан иссиқ маҳсулотни тушириш вақтида ходимларнинг бу маҳсулотлар билан бевосита туташуви бартараф этилган бўлиши керак. Маҳсулотларни совутиш ёпиқ, пана жойлар ёки сўрма механик шамоллатиш билан жиҳозланган махсус биноларда амалга ошириш керак.
62. Печкалардан маҳсулотларни тушириш, уларни печкаларда 40° С гача совутилганидан кейин бажариш зарур. Маҳсулотларни 150° С ҳароратда, аспирацион мосламаси тагида жойлашган махсус контейнерларга тушириш мумкин.
63. Иш вақтида печкаларга хизмат кўрсатиш, уларда ишловчи ходимлар масофадан бошқариш учун мослама билан таъминланган ва максимал механизациялашган бўлиши лозим.
64. Иссиқ печкаларнинг таъмирловини ўтказиш вақтида ходимларни иссиқ нурланишдан ҳимояловчи воситалар билан таъминлаш керак.
65. Саноат печларини ва бошқа иситиш агрегатларини «совуқ» таъмирлаш жараёнида, уларда ходимларнинг бўлиш вақтини қисқартириш ва меҳнатни енгиллаштириш мақсадида максимал механизациялашган бўлиши лозим.
66. Иситиш ва қуритиш печларидан ис газининг чиқарилиши ман этилади. Иссиқ ва зарарли газларнинг ажралишига йўл қўймаслик учун қуритгичлар зичланган бўлиши лозим.
67. Газда ишлайдиган иситиш ва қуритиш печлари шамоллатгич тўхтаганда, уларда тортиш тўхтаган ҳолатларда, автоматик ўчириш учун қурилмалар билан таъминланиши керак.
68. Фторопластларни қовуштириш жараёни герметизация қилинган печларда, уларнинг назорат ўлчагич ва иситиш аппаратураси, шамоллатиш моторларини, юритгичларнинг ўқини, юклаш эшикларининг штуцерларини ўрнатиш жойларини зичлаштириш орқали амалга оширилиши керак.
69. Фторопластларнинг қовуштириш печлари, сийраклаштириш даражасини назорат қилиш учун асбоблар ва печни юқори доирасида, сийраклаштиришни таъминлайдиган ички шамоллатиш билан жиҳозланиши лозим.
70. Фторопластларни иссиқлик ишловини бериш учун аталган қурилма, ҳарорати оширилган ҳолатда овозли огоҳлантириш бериш билан электр қиздиргичларни автоматик ўчириши шарт.
71. Технологик жараёнларнинг ташкил қилиниши ва ишлаб чиқариш жиҳозлар, ходимларни зарарли моддалар билан бевосита туташишини ва иш ҳудудига зарарли моддаларнинг ажралиб чиқишини бартараф этиши лозим.
72. Зарарли моддалар ҳосил бўлиши ёки қўлланилиши билан боғлиқ бўлган ишлаб чиқариш жараёнларни, комплекс автоматлаштиришни кенг қўллаб, зарарли ажралишларни чегаралайдиган технологик жараёнларда табиий ундаш оқимидан максимал фойдаланиш зарур.
73. Цех идишларига ва аппаратларга хом ашё, ярим маҳсулот, суюқ маҳсулотларни (мономерлар, форполимер, пенополиуретан, фенол, толуол, альдегид, кислоталар, ишқорлар, эритгичлар ва бошқалар) узатиш қувурлари ёпиқ тармоғи бўйича ўзатилиши шарт. Полимеризацион аралашмаларнинг кукунсимон таркиблари ва ҳар хил қўшимчалари эса, зарарли моддалар билан ишлайдиган ходимларнинг танаси ва махсус кийими ҳамда иш ҳудуди ҳавосининг ифлосланишига йўл қўйилмайдиган зич усул билан узатилиши керак.
74. Полимер композицияли материалларни тайёрлаш аппаратларнинг штуцерлар ва люклари уларни зич ва осон ёпиш учун мосламалар назарда тутилиши керак.
75. Полимер композицияли материаллар билан ишлаганда қолдиқни бартараф қилиш, тозалаш, зарарсизлантириш, ювиш, флягаларни, бочкаларни, барабанларни, ишлаб чиқариш аппаратларини ва бошқа идишларнинг буғланиши, ҳимояланган бинода (махсус ювиш пункти) амалга оширилиши керак.
76. Даврий зарарсизлантиришга тозалаш, ювишга дучор бўлган стационар аппаратларга, буғ, сув ва бошқа воситалар юборилиши шарт, оқава сувларни тозалаш учун жиҳоз ва ёпиқ новларнинг мосламалари олдиндан назарда тутилиши керак.
78. Фторопластларни қайта ишлаш бўйича ишлаб чиқаришни бошқа турдаги полимер композицияли материалларни қайта ишлаш билан битта бинода жойлаштирилмайди.
79. Хавфли 1 ва 2-гуруҳ моддалари бўлган полимер композицияли материаллар билан ишлаганда ҳамда уларнинг қайта ишлаш бўйича автоматлаштирилган тизимлар билан ишлаганда ҳимояланган биноларда жойлашган бошқарув пульти олдиндан назарда тутилиши керак.
80. Ишлаб чиқариш жараёнларининг ёнғин ва портлаш хавфсизлиги, уларни режалаштириш, ташкиллаштириш ва олиб бориш ГОСТ 12.1.004-91 «Ёнғин хавфсизлиги. Умумий талаблар.» ва ГОСТ 12.1.010-90 «Портлаш хавфи. Умумий талаблар» ига ва ушбу Қоидаларга мувофиқ таъминланиши лозим.
81. Эвакуация чиқиш йўлларининг сони, уларнинг жойланиши ҚМҚ 2.09.02-85 «Ишлаб чиқариш бинолари» ва ШНҚ 2.01.02-04 «Бинолар ва иншоотларни — ёнғин хавфсизлиги» талаблари бўйича энг узоқ иш жойларидан уларгача бўлган масофа, шунингдек энг кўп сонли сменадаги ишловчиларнинг сонига боғлиқ ҳолда аниқланади.
82. Энг узоқ иш жойидан энг яқин эвакуация чиқиш йўлигача рухсат этилган масофа ҚМҚ 2.09.02-85 «Ишлаб чиқариш бинолари» бўйича эвакуация қилинадиган хонанинг ёнғинга чидамлилиги тоифаси ва ҳажмида ҳамда бу чиқиш йўли орқали эвакуация қилинаётган одамлар оқимининг зичлигидан келиб чиққан ҳолда белгиланади.
83. Ёнувчи аралашмаларни транспортировка қилинишида ёнғинга хавфли манбааларини олдини олиш учун пневмотранспорт билан доналанган хом ашёни узатиш пайтида, қувурлар ва ташийдиган қурилмаларда статик электрнинг пайдо бўлишини олдини олиш учун, жиҳозлар ерга уланган бўлиши лозим. Қувурларни даврий тозалаш тавсия этилади.
84. Тез алангаланувчи суюқликлар омборхоналардан хом ашёни лифт билан манзарали пардоз ва бўёқларни тайёрлаш майдонларига, портлашдан ҳимояланган қўл арава билан зичли идишда ташиш олдиндан кўрилади.
85. Манзарали пардоз майдонларига тайёр маҳсулотларни беришда портлашдан ҳимояланган қўл арава билан зичли идишда ташиш назарда тутилади.
86. Хом ашёни сақлаш омборида қатрон билан бочкаларни аравага қўйиш, ҳамда босмани қўйганда плёнка рулонларини йиғиш ва бериш механизациялашган бўлиши лозим.
87. Ташқи силосларда термопластларни сақлаганда ёнғин хавфининг олдини олиш учун, хом ашё билан туташадиган қаршилик термометри олдиндан кўрилади. Хом ашёни ҳарорати атроф муҳит ҳароратидан 5 — 10° С дан кўтарилганда, пневмоатранспорт операторининг тахтасига сигнал узатилади, шу сигнал бўйича оператор ташкилотнинг ёнғин хизматини чақиртириши шарт.
88. Тайёр маҳсулот омборларида ва ишлаб чиқариш биноларида эвакуация йўлаклари тепасидан осма конвейерлар ўтиш жойларида ёнғин тарқалишининг олдини олиш учун — 0,75 соат ёнғинга бардошлилик даражаси билан тўсувчи қурилмалар олдиндан қурилиши лозим.
89. Деворларда ва ора ёпмаларда осма конвейерларнинг очиқ ўринлари бошқа биноларга ёнғиннинг тарқалишини огоҳлантирадиган — 0,75 соат ёнғин бардошлилик даражаси қопқоқлар билан жиҳозланган бўлишлари шарт. Ишлаб чиқариш биноларини ва омборларни автоматик ёнғинни ўчириш ёки автоматик ёнғин сигнализация тизими ишлаганда, конвейерларнинг юритгичларини ўчирадиган электрблокировкалар назарда тутилган бўлиши керак.
90. Барча полимер композицияли материаллар ишлаб чиқариш бинолари, омборхоналар ва бошқа турдаги полимер материалларни қайта ишлаш бинолари саноат тармоқларида қабул қилинган. Ёнғин хавфсизлиги қоидаларига мувофиқ бирламчи ёнғин ўчириш воситалари ҳамда ёнғин ўчириш асбоб-анжомлари билан таъминланган бўлиши шарт.
92. Ҳар бир ташкилотда маъмурият томонидан тайинланган барча ишлаб чиқариш, ёрдамчи ва маиший хоналарда ёнғин хавфсизлигига масъул ходим бўлиши лозим. Ёнғин хавфсизлигига масъул шахс фамилияси, ёнғин хавфсизлиги хизмати қутқарув телефонлари ёзилган пештахталар кўринадиган жойга осиб қўйилиши лозим.
93. Ёнғин хавфсизлигига масъул шахс мажбуритялари ёнғин хавфсизлиги бўйича йўриқномада белгиланган бўлиши лозим.
94. Ҳар бир ташкилотда ёнғинга қарши асбоблар тўплами, ёнғин ўчириш воситалари, сони ва жойлаштирилиши маҳаллий ёнғин хавфсизлиги хизмати билан келишган бўлиши лозим.
95. Барча ходимлар ишлаб чиқаришни ўқитиш тизимида ёнғин хавфсизлиги қоидаларини кенг ўрганиш мақсадида, ташкилот, цех, ишлаб чиқариш участкаси, қурилма, бино ёки иншоот учун ёнғин хавфсизлиги бўйича махсус тайёргарликдан ўтадилар. Ходимларнинг ёнғинга қарши тайёргарлиги ёнғинга қарши йўриқномадан ўтказиш ва ёнғин хавфсизлиги бўйича машғулотлар ташкил этишдан иборат.
96. Полимер композицияли материаллар билан иш олиб борувчи барча ишлаб чиқаришлар хавфсизлигини таъминлаш мақсадида, назорат ўлчагич асбоблари, жараённи автоматик бошқарув тизимлари, технологик жараёнларни нормал юритиш учун етарли ҳажмдаги таҳлили ва блокировкалашлар билан жиҳозланган бўлиши керак.
97. Идишларни қабул қилиш операциялари, шу жумладан уларнинг дастлабки қиздирилиши, қиздирилган аралашмаларни қолипларга жойлаш, жараёнларни бошқариш, қолиплардан ишловларни чиқариб олиш, қолипларни тозалаш, дастлабки қайта ишлов бериш (литникларни йўқотиш) механизациялашган (автоматлаштирилган) бўлиши лозим.
98. Технологик жараёнлар назорат тизимлари, автоматик автоматлаштирилган ва масофали бошқарувга эга аварияга қарши автоматик ҳимоя тизимлари (АҚАҲ тизимлари) ҳамда алоқа ва аварияли вазиятлардан огоҳлантирувчи (алоқа ва огоҳлантириш тизимлари), шу жумладан мосламаларни комплект билан етказилиши, кимёвий портлаш хавфсизлик қоидалари, нефть-кимё ишлаб чиқаришнинг амалдаги техник-меъёрий ҳужжатлар, лойиҳалар, регламентлар талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
99. Полимер композицияли материаллар билан ишлашда ишлаб чиқариш автоматизацияси аварияли, огоҳлантирувчи ва технологик сигнализацияли ва блокировкали, ҳамда технологик параметр ютуқлари бўйича имкони борича йўл қўйилган муҳим ҳимоя тадбирлари ва технологик мосламаларни аварияли узиб қўйишга мўлжалланилиши лозим.
100. Электр энергияси узилган ёки назорат ва бошқарув тизимларига сиқилган ҳаво берилиши тўхтатилган тақдирда аварияга қарши ҳимоя (АҚҲ) тизимлари технологик объектни хавфсиз ҳолатга ўтказишини таъминлаши лозим.
101. Автоматик тартибга солиш, масофадан бошқариш, сигнализация воситаларига ва блокировка мосламаларига бош муҳандис томонидан тасдиқланган, маҳаллий шароитларни ҳисобга олган ҳолда фойдаланиш бўйича ижро схемалари ва йўриқномалари тузилган бўлиши керак.
102. Ҳамма назорат ўлчов асбоблари ишга яроқли ҳолатда бўлиши, ташкилотнинг бош муҳандиси томонидан тасдиқланган махсус йўриқномалар ва график бўйича мунтазам равишда текширилиши керак.
103. Технологик жараёнларнинг назорати, бошқаруви ва АҚҲ тизимида қатнашадиган тиқинловчи ва тартибга солувчи арматура, назорат тизимлари, ижро механизмлари таъмирланганидан сўнг синовдан ўтказилиши лозим.
104. Назорат ўлчов асбоблари, улардан кўрсаткичлар олиш ёки асбоблар алмаштирилиши учун қулай бўлган ва хавфсиз жойларда жойлашган бўлиши керак.
107. Автоматлаштириш асбоблари ва воситаларини созлаш ва текшириш бўйича ишларга шу бинодаги хавфли ишлар ўтказилиши билан бир вақтда йўл қўйилмайди.
108. Агар текширувда ўлчов воситаларининг носозлиги, ташқи шикастлари борлиги ёки ўз вақтида текширилмагани аниқланса уларнинг ишлатилишига йўл қўйилмайди улар ҳисобдан чиқарилади ва расмийлаштирилади.
109. Сақлагич клапанлар сони ва уларнинг ўтказувчанлик қобилияти ГОСТ 12.2.085 «Босим остида ишловчи идишлар. Сақлагич клапанлар. Хавфсизлик талаблари»га мувофиқ ҳисоб бўйича танланган, созланган, қиёсланган ва тартибга солинган бўлиши керак.
110. Сақлагич клапан ишлаб чиқарувчи ташкилот томонидан паспорт ва фойдаланиш бўйича йўриқнома билан етказиб берилиши керак.
112. Йўл қўйилгандан юқори буғ ва зарарли газлар келиши оқибатида ишловчиларга хавф пайдо бўлиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш бинолари шахсий газ анализаторлари билан, ишга тушириладиган аварияли, товушли ва ёруғлик сигнализацияси билан жиҳозланиши лозим.
113. Анализаторларнинг ўлчов асбоблари, автоматик газ анализаторлари ва уларга тегишли бошқа асбоблар шамоллатиладиган шкафлар (камералар) да жойланиши керак.
114. Газ анализаторларининг ўрнатилиш жойи, асбобга хизмат кўрсатиш ва тартибга солиш учун эркин киришни таъминлаши лозим.
115. Полимер композицияли материаллар билан ишларни тўғри ташкил этиш ва сақлаш учун ташкилот раҳбари масъулдир.
116. Омборларнинг қурилма ва ускунаси (омбор бинолари, омборларга жойлаш учун майдонлар, резервуарли парклар) технологик лойиҳалаштириш ва қурилиш, санитар меъёрлари ва қоидалари талабларига мувофиқ бўлиши керак.
117. Юклаш-тушириш ишлари ва юкларни жойлаштириш «Юк ортиш ва тушириш ишларидаги юкчилар учун ишларнинг хавфсизлиги қоидалари» (рўйхат рақами 1582, 2006 йил 13 июнь) (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 й., 24-сон, 221-модда) талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
118. Юк ортиш, тушириш ва жойини ўзгартириш билан боғлиқ омборга жойлаш учун омборлар ва майдонларда ҳамма операциялар механизациялаштирилган бўлиши шарт.
120. Бункерлар ва сочиладиган юклар бошқа идишларнинг юқори қисми, идишга ходимларнинг тушишига йўл қўймайдиган махсус қурилмалар (панжаралар, люклар, тўсиқлар) билан жиҳозланиши лозим.
122. Полимер плёнкалар ва улар асосидаги буюмларнинг алоҳида қадоқланиши учун картон ва қадоқлайдиган қутиларни тайёрлаш учун рулонли материаллар омборида жойлаштирилади.
123. Полимерлардан тайёрланган буюмлар ишлаб чиқарилиши учун хом ашё идишда сақлашга мўлжалланган омборларда жойлаштирилиши керак..
124. Органик эритгичлар асосидаги бўёқлар, мум ва елим тез ёнувчан моддалар сақланиши учун мослашган ва вентиляция билан ускуналанган, герметик ёпилган идишда, қоронғи хонада сақланиши лозим.
125. Ёниш хавфи бўлгани сабабли мойли бўёқлар, алиф мой, мум, елимлар ва мойлаш материаллари қоғоз толали материаллар билан бирга сақланишига йўл қўйилмайди.
126. Синтетик қатронлар, юмшатгичлар ва суюқ қотиргичлар 15° С дан юқори бўлмаган ижобий ҳароратда ёпиқ омборларда сақланиши керак.
127. Полимерлар ва ундан тайёрланган маҳсулотлар 20° С дан юқори бўлмаган ҳароратда қуруқ, ёпиқ хоналарда сақланиши лозим.
128. Кичик идишда (бочкалар, бидонлар, банкалар, шишалар) хом ашё ва ёрдамчи моддалар сақланишида омборнинг ҳар бир бўлинмасида маҳсулотнинг аниқ бир тури сақланиши лозим.
129. Юк ортувчи-туширувчи механизмларнинг ўтиши учун стеллажлар ва штабеллар орасидаги масофа 1,5 м дан кам бўлмаслиги, ўтиш жойлари — 0,8 м дан то 1,0 м гача бўлиши керак.
130. Полимер плёнкалар иситиш асбобларидан камида 1 м масофада 5° С дан то 30° С гача бўлган ҳароратда горизонтал ҳолатда, тўғри қуёш нурларининг тегишини йўқотадиган ёпиқ омбор хоналарида сақланиши шарт.
131. Полимердан тайёрланган маҳсулотлар — иситиш асбобларидан 1 м дан кам бўлмаган масофада қуёш нурлари тушмайдиган ёпиқ омбор биноларида сақланиши шарт.
132. Пластик қоришмалардан тайёрланган сув сепадиган шлангалар горизонтал ҳолатда сақланиши шарт. Шлангаларни штабелда сақлаганда штабел баландлиги 2 м дан ошмаслиги шарт.
133. Конструкция бўйича ишлаб чиқариш ускунаси монтаж, фойдаланиш, таъмирлаш, транспортда ташиш ва сақлаш, алоҳида ва технологик схемалар таркибида фойдаланишда хавфсизлик талабларини таъминлаши лозим ва ГОСТ 12.2.003-91 «Ишлаб чиқариш ускунаси. Умумий хавфсизлик талаблари»га мувофиқ бўлиши лозим.
134. Ишлаб чиқариш ускунаси ва технологик линия жойлаштирилганда ва фойдаланилганда ишлаб чиқарувчи заводнинг фойдаланиш бўйича йўриқномаси талабига мувофиқ амалга оширилиши лозим.
135. Полимер композицияли материаллар билан ишлашда ишлаб чиқаришда фалокат олди ҳолатида атрофни заҳарлаш автоматик сигнализация воситаларини, шунингдек, блокировка ва меъёридан фарқ қилганда ишловчи сигнализация қурилмаларини юқори кафолатли равишда ўрнатиш зарур.
136. Буғ, заҳарли газлар, чанг чиқарувчи манба саналувчи ускуна ёки унинг бир қисми юқори даражада герметизацияланган бўлиши керак.
137. Тўкиш ва тўлдириш жараёнлари, енгил алангаланадиган ёҳуд ёнувчан суюқликларнинг буғларини бино муҳитига чиқишининг олдини олиш учун, ишлаб чиқариш шароитларида ускуналар, аппаратлар, тўкиш ва тўлдириш жараёнлари герметизациясига риоя этиш лозим.
138. Барча агрегатларнинт герметизацияловчи мосламалари мунтазам ва пухта кўрикдан ва назоратдан ўтказилиши зарур.
139. Буғ ва газларнинг ўчоқлари маълум бўлганда иш улар бартараф этилгунга қадар дарҳол тўхтатилади.
141. Ускунанинг хавф манбаи бўлган барча ҳаракатланувчан ва айланувчан қисмлари конструктив тўсиқларга эга бўлиши шарт.
142. Ишлаб чиқариш ускунаси ва коммуникациялари хавфсизликни ва уларга қулай хизмат кўрсатишни, таъмирлашни, демонтажни ва ёнғин ёки ҳалокат вақтида ходимларни хавфсиз эвакуация қилишни таъминлаши керак.
143. Ҳарорат, босим ва бошқа параметрларни назорат қилишни талаб этадиган технологик жараёнларни олиб бориш учун, иш ўрнидан узоқда жойлашган ускуна бошқарув шитида кўрсаткичлари мавжуд бўлган дистанцион асбоблар ва ўрнатилган жойда назорат асбоблари билан таъминланиши зарур.
144. Ускунанинг конструкциясини тушириш, маҳсулотни бутунлай чиқариш ва ускунага санитар ишлов беришни қийинлаштирмаслиги, муаммосиз ювиш ва турғун зоналарни тозалашни таъминлаши лозим.
145. Электростатик зарядлар тўпланиши мумкин бўлган ускуна ва қурилмалар статик электрдан ҳимояланган бўлиши лозим.
146. Ҳар бир иш ўрни барча операцияларни бажаришда, ускуналарга хизмат кўрсатиш ҳудудида ҳаракатланишда қийинчилик туғдирмайдиган ҳолда таъминланиши зарур.
148. Қуйиш машиналарининг иш ҳудуди (доираси) ҳимоя тўсиғи билан таъминланиб, ишга туширилувчи мослама билан блокировка қилинган бўлиши лозим.
150. Қуйиш машиналарини ортиш лампалари, хом ашёни вакуумда ва сиқилган ҳаволи ташиш қурилмалари статик электр токидан ҳимояловчи воситалар билан таъминланиши шарт.
153. Маҳсулот тиқилиб қолганда машинани ўчириш зарур ва шундан сўнг илгак ёрдамида тиқилган маҳсулотни чиқариш керак.
б) агар идишнинг асосий элементларида ёриқлар, шишган жойлар, пайвандланган чокларда ва бирикмаларда чакка оқиши, қистирмалар узилиши топилган бўлса;
з) баллонлар, уларга тегишли арматура, ишга тушириш механизмлари, ричаглар, тугма (кнопка) лар, педаллар шикастланганлиги;
159. Электр иситиш билан таъминланган ускунанинг қисмларга ажратилиши ва таъмирлови бўйича ҳар қандай ишларни фақат электр энергияси ўчирилганидан кейин олиб бориш рухсат этилади.
160. Центрифугани ишга туширишдан олдин блокировкаловчи қурилмалар ишга яроқлилиги, барабан ичидаги ва центрифугада бегона нарсаларнинг йўқлиги, айланадиган механизмларда тўсиқларнинг борлигини текшириш зарур.
161. Центрифуганинг ишлаш вақти давомида барабаннинг айланишини кузатиш зарур — кўзга кўринадиган титраш (вибрация) пайдо бўлган ҳолда, центрифугани дарҳол тўхтатиш зарур.
163. Вакуум-қолиплаш машиналарга пневматик қувурининг монтажи махсус ҳаво шланги ёки камерага иш жойига қарама-қарши томонидан сиқилган ҳаво, шланг етказилиши билан бронланган қопламли шланг билан амалга оширилади.
164. Вакуум-қолиплаш машиналарда ишлашдан олдин пневматик асбоб-ускунаси маҳкамланишининг мустаҳкамлигини ва ҳаво тармоғида талаб қилинадиган босим борлигини текшириш зарур, топширилган ҳаво босимига редукторни аниқ регулировка қилиш лозим.
165. Вакуум-қолиплаш буюмлари ишлаб чиқаришида асбоб-ускуна технологик тартиб билан топширилган босимдан 1,5 марта оширадиган, сув босими билан гидравлик прессда синовдан ўтказилган бўлиши керак.
166. Вакуум-ҳаволи машинадаги асбоб-ускунада буюмнинг емирилиши ҳолатида уни олиш учун махсус мослама мўлжалланган бўлиши шарт.
167. Вакуум-қолиплаш машиналарида электр қиздириш қурилмаларини силжитилган таглик, асбоб-ускуна пичоқларини ёпиб туриши ҳолатида ўрнатиш зарур.
169. Қурилма бузилишининг бартараф этилиши вакуум техникаси билан ишлаш тажрибаси ва электр қурилмага хизмат кўрсатадиган III-гуруҳдан паст бўлмаган ходимлар малакасига эга бўлган шахсларга рухсат берилади.
172. Юқори ҳароратли қопқонни совутиш учун фақат суюқ азот ишлатишга рухсат этилади. Шу мақсад учун суюқ кислород ва ҳаво ишлатиш тақиқланади.
174. Пайвандлаш машинаси полиэтилен ва бошқа полимерлардан тайёрланган маҳсулотларни (қоплар, қувурлар ва бошқалар) пайвандлаш ва кесиш учун мўлжалланган.
175. Ишга туширишдан аввал ускуна, коммуникация, ерга уланган симлар, тўсиқлар, назорат ўлчагич асбоблари ва автоматика асбобларининг ишга яроқлилиги ва бегона нарсаларнинг йўқлигига қатъий ишонч ҳосил қилиш керак.
176. Ҳимояловчи тўсиқларнинг йўқлигида, махсус кийимсиз, ва ишга яроқсиз ускунада ишлаш ман этилади.
180. Дозаловчи қурилмали ротацион мослама ва формалардан буюмларни вакуумли чиқариш учун мосламалар билан полимер материаллардан буюмлар тайёрлаш учун мўлжалланган.
181. Мосламани ишга туширишдан олдин ускуна, ерга уланган сим, тўсиқлар, назорат ўлчагич асбоблари ва автоматика асбобларининг иш яроқлилигини текшириш зарур.
186. Мосламани қисмларга ажратиш фақат тармоқдан ўчирилгандан, маҳсулотдан бўшатилгандан, ускунани яхшилаб тозалаш ва ювгандан сўнг амалга оширилиши мумкин.
190. Камера қуритиш хонасидан бинога эритгич буғлари билан ифлосланган ҳаво чиқишига тўсиқ бўладиган ва портлаш хавфи бўлган концентрация пайдо бўлиш эҳтимолини мустасно қилинадиган вентиляция билан жиҳозланган бўлиши шарт.
191. Қуритиш камерасини қизитиш асбобларини бўялган буюмлардан, лак-бўёқли материалларнинг томчилари тушишидан ҳимоялаш зарур.
192. Қуритиш камераси автоматик назорат ва жараённи тартибга солиш учун асбоблар билан жиҳозланган бўлиши лозим.
193. Ҳамма назорат - ўлчагич аппаратураси ва асбоблари кузатиш учун қулай жойларда жойлашиши ва мунтазам текширилиши шарт.
194. Дастгоҳнинг девор юзида «Иш суюқлиги даражасига риоя қил», траверсанинг ўнг томонида эса — «Диққат! Ёқилган генераторларда, электродларда юқори кучланиш!» ёзувли огоҳлантириш белгилари ўрнатилган бўлиши шарт.
196. Генераторларнинг бўш ёқилиши ёки эрозияли жараёнда кучланиш остида бўлган токли қисмларига тегиш ман этилади.
197. Мой билан сингдирилган тозалаш учун ишлатиладиган материални ёпиқ темир қутида сақлаш лозим. Ванна ва бакка тозалаш учун ишлатиладиган материалнинг тегишига йўл қўйилмайди.
199. Бир вақтнинг ўзида материаллар қуритилиши билан амалга ошириладиган талқон қилишда ва енгли фильтрларнинг талқон қилинган маҳсулотнинг тутилиши учун ишлатилганда енглар учун материал агрессив муҳит таъсири ва юқори ҳароратга бардошли бўлиши шарт.
200. Тегирмондан тортиладиган газлар ҳарорати шира нуқтасидан пастроқ ва мато бузилганида ундан юқорироқ бўлмаслиги керак. Енглар бутун матоли бўлиши, тикилган бўлмаслиги лозим.
201. Чанг тутқичларининг ўз вақтида бўшатилиши, фильтрлар қаршилиги назорати учун асбоблар ва автоматик сигнализаторлар ўрнатилиши керак.
202. Чиқинди ва нуқсонлар қайта ишлови учун майдалагичлар вентиляция билан жиҳозланган алоҳида бинода жойлашиши керак.
203. Майдалагичнинг иш камераси қопқоғи, двигатель ишга туширилиш қурилмаси билан блокировка қилинган бўлиши керак.
204. Майдалагич ишончли ерга уланган бўлиши, ён қопқоқ очилганида электр двигателни ўчирадиган блокировкали мосламага эга бўлиши лозим.
205. Майдалагични иш жараёнида созлаш, тозалаш, артиш тақиқланади. Таъмирлов ва тозалаш фақат тозалайдиган пунктда навбатчи электрик томонидан электрдвигатели ўчирилганидан кейин ва «Ёқмаслик керак! Одамлар ишлаяпти!» ёзувли тақиқловчи белги осилган ҳолда амалга оширилади.
206. Ишга яроқсизлиги топилганида дарҳол шу ҳақида устага (смена бошлиғига) хабар бериб, ишни тўхтатиши шарт.
207. Иш бошланишидан олдин майдалагичнинг ерга уланганлигининг яроқлилиги ва блокировкали қурилмалар ҳаракати текширилиши лозим.
209. Прессларнинг иш ҳудуди ишга тушириш қурилмаси билан блокировка қилинган тўсиқлар ёки пресснинг иш жараёнида иш ҳудудига ходимнинг қўллари тегиши эҳтимолини йўқотадиган иккита тугма (кнопка) ли мослама билан жиҳозланган бўлиши керак.
210. Буюмларнинг бўшатилиш ҳудуди тузилиши буюмларни олганда ҳимояловчи блокировкага қарамасдан унга ходимларнинг қўллари тегиши эҳтимолини йўқотиши лозим.
211. Шикастланишнинг йўл қўйилмаслиги учун пресснинг ишлаётган вақтида тозалаш, мойлаш, йиғиштириш, созлаш ишларини амалга ошириш ман этилади.
212. Пресслар гидротизимда босимнинг тушиш ҳолатида ўз оғирлиги таъсири остида ҳаракатланувчан траверснинг ихтиёрий туширилишига қарши мосламалар билан жиҳозланиши керак.
213. Агрегатни ишга туширишдан олдин, унинг айланадиган қисмлари ҳудудида бегона нарсаларнинг йўқлигини, электр энергияси, сув, ҳаво борлигини, машина (редуктор) нинг ҳамма узеллари мойланганлигини яхшилаб кўриб чиқиш керак.
215. Шикастланишнинг йўл қўйилмаслиги учун олинган кожухлар ва очиқ қопқоқларда ишлаш, машинанинг айланадиган қисмларига қўл билан тегиш, иш жараёнида агрегатнинг кўриги ва таъмирловини амалга ошириш, ишлаётган агрегат орқали ҳар қандай нарсаларни бериб юбориш, ишга яроқсиз асбоб билан ишлаш тақиқланади.
217. Кесувчи мосламанинг очиқ тўсиғида қувурларни кесиш, ускунанинг токли қисмларига, агрегатнинг иссиқ ва ҳаракатланадиган қисмларига тегиш ман этилади.
218. Экструдер таъмирловидан олдин бункерни хом ашё қолдиқларидан бўшатиш, цилиндрда жойлашган полимер эритилиши қолдиқларини ишлаб чиқиш зарур, фақатгина шундан кейин экструдерни электр ва сув қувурлари тармоқларидан ўчириш керак.
219. Таъмирловга киришиш экструдернинг совиши ва огоҳлантирувчи плакатларнинг осилишидан кейин рухсат этилади.
220. Экструдерлар одатда формаларни юклаш учун осмага охирги туйнукдан чиқадиган экструдатни кесиш учун гильотинли пичоқлар билан жиҳозланган бўлиши керак. Ишчининг қўли жароҳатлашининг йўл қўйилмаслиги учун шикастланишдан ҳимояловчи кожухлар билан ҳимояланиши шарт.
221. Пневматик кўтаргичлар ва пневматик насослар фойдаланишида электр энергияси ишлатилиши, айланадиган деталлар ва аралаштиргичли камерада босимнинг борлиги билан боғлиқ бўлган хавфлилик мавжуддир.
225. Назорат-ўлчагичли аппаратуранинг жойлашуви хизмат кўрсатиш ва кузатиш учун қулай ва майдон (пол)дан 1,5 м дан баланд бўлмаган ҳолда жойлашиши шарт.
227. Уланган электр двигателида қисмлар ва механизмларнинг мойлаш, тозалаш, ҳамда ҳар қандай тузатишларни бажариш ман этилади.
228. Қабул қилиш камераси сочиладиган хом ашё билан тўлдирилганда шнекнинг электр двигателини улаш тақиқланади.
229. Шнекнинг тўлиқ тўхтатиши сиқилган ҳаво берилишининг тўлиқ тўхташи ва аралаштиргичли камерада босимнинг нолгача туширилишигача пневматик кўтаргичнинг аралаштиргичли камерасида қабул қилинадиган люкларни очиш ман этилади.
230. Агар болтли бирикмалар, арматурали қисмлар, зичлаш ва бошқа элементлар орқали сочиладиган хом ашёнинг тўкилиши, ҳамда олиб борувчи қувурда сиқилган ҳавонинг чиқиб кетиши аниқланган бўлса, пневматик кўтаргични ишлатиш тақиқланади.
231. Аралаштиргичли камерада босимнинг рухсат этилганидан юқори кўтарилишида пневматик кўтаргични ишлатиш ман этилади.
232. Тасмасимон конвейерлардан фойдаланиш, таъмирлаш, алоҳида ва технологик схемалар таркибида фойдаланишда хавфсизлик талабларини таъминлаши лозим ва ГОСТ 12.2.022-80 «Конвейерлар. Умумий хавфсизлик талаблари»га мувофиқ бўлиши лозим.
233. Тўсиқлар, ғилдирак таянчлари, конвейернинг бошқа конструктив элементларига конвейерли тасманинг ишқаланиши тасманинг ишқаланиши тасманинг қизиши ва ёнишига олиб келади.
234. Донали юклар қабул қилиниши учун конвейернинг махсус қабул қилувчи мосламаси бўлиши лозим (майдонлар, воронкалар ва бошқалар).
238. Дастгоҳларда ишлаганда ишчи хавфсизлик қоидалари ва иш жойи бўйича йўриқномалар талабларини бажариши шарт.
240. Тишли ғилдираклар тўсиқлари, узатмали камарлар, валиклар, узатмалар, шунингдек электр аппаратураси токли қисмлари (ишга туширувчи мослама, рубильниклар ва тугмалар) ишга яроқли бўлиши лозим.
а) ерга уловчи мосламалар, қириндилар ва совутувчи суюқликлардан ҳимоялаш учун сақлайдиган мосламалар;
242. Кесувчи асбоб ишлов бериладиган материалга мувофиқ тўғри чархлашга эга бўлиши керак. Ишга яроқсиз асбоб ва мосламаларнинг қўлланилиши ман этилади.
243. Совутувчи суюқликни келтирадиган шлангларни шундай жойлаштириш керакки, уларнинг кесувчи асбоб ва дастгоҳларнинг ҳаракатланадиган қисмларига тегишини бартараф этиш керак.
244. Термопластларни арралаш учун қаттиқ қотишмалардан тайёрланган тишли дисксимон ва тасмасимон арралар қўлланилади. Бунда кесиш тезлиги 610-2020 м/мин бўлиши ва шиддатли совутиш тизимини ишлатиш зарур.
245. Ушбу усул > 408МРа (кесиш тезлиги 7,6 м/мин) босими остида юқори тезлиги бўлган тезоқар сув билан амалга оширилади ва ҳар хил йўналтирилган варақ симон композитлар кесилиши учун мўлжалланган. Композицияли материаллар четлари кесилиши ва ишлов берилиши 420МРа босими остида тезоқар сув билан амалга оширилиши мумкин (кесишнинг ушбу турида юпқа углепластиклар қатламларга ажралиши мумкин).
247. Кесишда жуда кучли шовқин пайдо бўлади, шунинг учун шовқинни пасайтирувчи чора-тадбирлар белгиланиши лозим (товуш изоляцияли кабиналар).
248. Кесиш учун лазерли ускуна қотирилмаган композицияли материалларнинг ҳамма турлари учун универсал ҳисобланади ва уларнинг қаттиқлиги, абразивлигидан боғлиқ бўлмайди. Одатда кесиш учун 7,6 — 5,2 м/мин тезлиги, 250 — 500W қуввати билан лазерли тизимлар қўлланилади. Лазерли кесиш жараёни аниқ дастур бўйича автоматик равишда ўтказилади.
249. Битта бинода бир қанча лазерлар жойлаштирилишида ҳар хил қурилмаларда ишловчи операторларнинг ўзаро нурланиш эҳтимолини йўқотиш керак. Лазерлар жойлашган бинода уларнинг фойдаланишига дахли бўлмаган шахслар қўйилмайди.
250. Ушбу усул материалнинг битта ёки бир нечта қатламлардан тузилган бутун тана бор чет қисми кесилиши учун ишлатилади.
251. Прессга штампларнинг ўрнатилишидан олдин пресснинг ишга яроқлилигини текшириш (тўхтатгич тизими, тугма ва педални уланиши, ҳимояловчи қурилмалар) лозим.
252. Берилган операцияга фақат технологик картада кўрсатилган прессга штампларни тўғри ўрнатиш зарур.
253. Штампларни ўрнатишда штамповкачининг ишлаши учун ишончли ва хавфсиз штампларнинг маҳкамланишини таъминлаш керак.
254. Ушбу операциянинг бажарилишига технологик картага кўра штампда ҳимояловчи қурилмалар ва хавфсизлик воситалари борлигини текшириш лозим.
255. Прессдан олинган катта штампларни штабелда сақлаш мумкин, аммо учта ярусдан баланд бўлмаслиги ва мажбурий шартда, тепадаги ярусларда жойлашган штамплар ўлчамлар бўйича пастдагилардан катта бўлмаслиги лозим.
256. Қаватли пластиклар силлиқланиши учун 30 — 240 донадор тери қўлланилиши билан тасмасимон ёки барабанли силлиқловчи дастгоҳлар қўлланилади.
257. Оддий силлиқлаш кремний карбиди ёки алюминий оксидидан тайёрланган абразивли айланаларда бажарилади.
г) ейилиб кетган абразивли тошларнинг фойдаланиши натижасида ишлов берилаётган буюм тош ва тиргак орасида поналаниши;
262. Деталларнинг қуруқ чархланиши ва силлиқланишида, силлиқловчи дастгоҳларда ишларни бажарилиши тортувчи вентиляция ишлаётган пайтида амалга оширилади.
263. Турли хил диаметр айланалари билан ишни амалга оширадиган ҳар бир дастгоҳ ёки дастгоҳлар гуруҳида ишлатиладиган айланалар рухсат этилган айланма тезлиги ва 1 дақиқада дастгоҳнинг шпиндели айланиш частотасини кўрсатиш жадваллари кўринадиган жойга осилган бўлиши керак.
264. Абразивли асбоблар ва силлиқловчи тасмалар, шпиндель ва маҳкамловчи деталлар айланувчи чиқадиган учлари ҳимояловчи кожухлар билан тўсилган бўлиши керак.
265. Ички силлиқлаш ишларида силлиқловчи буюмдан ташқарида жойлашган айланалар ҳимояловчи кожухлар билан тўсилган бўлиши керак.
267. Дастгоҳ, агар электромагнит плитага электр энергиясининг берилиши тўхтатилса, стол ҳаракати ва силлиқловчи айлана айланишини ўчирадиган блокировка қилувчи мосламага эга бўлиши лозим.
268. Подручниклар чети ва силлиқловчи айлана иш юзаси орасидаги оралиқ силлиқловчи буюм қалинлиги ярмидан кичикроқ, аммо 3 ммдан кўп бўлмаслиги керак.
269. Подручниклар, ишлов бериладиган буюм турғун ҳолати учун етарли майдони бўлиши керак ва шундай ўрнатилиши керакки, буюмнинг юқори тегиш нуқтаси силлиқловчи айлана билан айлана маркази орқали ёки ундан юқори, аммо 10 мм дан кўп бўлмаган ўтадиган горизонтал текисликда жойлашиши лозим.
271. Қўлқоп билан чархловчи силлиқловчи дастгоҳда деталларга ишлов беришни амалга ошириш тақиқланади.
272. Композицияли материалларнинг пардозланиши қуйидаги операциялар билан амалга оширилади: қум пуркайдиган ишлов бериш, деталга махсус ишлов бериш, меъёрига етказиш ва полировкалаш.
бинода дастгоҳнинг ишга туширилиш вақтидан ишнинг тугалланишига қадар маҳаллий тортиб олиш ва умумий вентиляцион қурилманинг ишлаши;
чанг қабул қилгичдан уларнинг бирикмалари (қистирма борлиги билан) зичлиги билан ҳаво қувурининг герметиклигини.
274. Маҳаллий тортиб олишнинг чанг қабул қилгичлари ва ҳаво қувурларини чангдан уста билан кўрсатилган вақт оралиқлари орқали ўз вақтида тозалаш.
в) айланага ҳаддан ташқари босимни амалга ошириш, айниқса айлана ўлчамини оширадиган буюмларга ишлов берилганида.
276. Ишлаётган ташкилот ҳудудида ишлаб чиқариш (цех)ни ёки ишлаётган цехда қурилма, агрегат, айрим асбоб-ускуналарни таъмирлашга тўхтатиш учун ташкилот (цех) бўйича чиқарилган буйруқ (фармойиш) асос бўлади. Буйруқ пудратчилардан бевосита иш раҳбари, шунингдек кўрсатилган ишларга ускуналар ва объектни тўлиқ тайёрлаш, бу ишларнинг хавфсизлигини таъминлаш учун зарурий тадбирларни ўтказиш ва пудратчилар ёки буюртмачининг таъмирлаш хизмати билан тезкор алоқалар учун жавобгар шахс кўрсатилади.
277. Барча асбоб-ускуналарда ташкилот бош муҳандиси тасдиқлаган жадвал бўйича белгиланган муддатларда режали-эҳтиёт таъмирлаши ўтказилади.
278. Қайта таъмирлаш, тайёрлаш, тамғалаш , синаш, фойдаланиш, таъмирлаш ва техник ҳужжатларга талаблар O'zDst 1138:2007 «Идишлар ва аппаратларни пайвандланган пўлат. Умумий технологик шартлар» га мувофиқ бўлиши лозим.
279. Босим остида бўлган технологик занжир элементлари «Босим остида ишлайдиган идишларнинг тузилиши ва хавфсиз фойдаланиш қоидалари» талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
280. Таъмирлаш ишларида банд бўлган пудратчининг барча ишчи ва мутахассислари таъмир бошланишидан олдин, ушбу цехнинг хавфсизлик техникаси, ишлаб чиқариш санитарияси ва ёнғин хавфсизлиги бўйича йўриқнома талаблари ҳажмида йўл - йўриқ ўтишлари керак.
281. Буюртмачи томонидан пудратчи ишлаётган зонада зарарли ва портлаш хавфи бўлган моддаларнинг пайдо бўлишига йўл қўймайдиган меъёрий санитария-гигиеник шароитлар яратилиши лозим.
а) электр энергия ўчирилиши, йиғма ва шчитлардаги кучланишни узиш, таъмирланадиган объектни заглушкалар ёрдамида объектга барча келаётган ва ундан кетаётган коммуникациялардан узиш;
б) асбоб-ускуна ва коммуникацияларни технологик муҳит қолдиқларидан, асбоб-ускунани зарарли, заҳарли ва ёнувчи газ ва маҳсулотлардан (ювиш, буғлаш, пуфлаш ва шамоллатиш) бўшатиш;
в) таъмирланадиган асбоб-ускуна, коммуникация, қудуқ ва ўралардаги инерт, ёнувчи заҳарли газлар ва кислород миқдорини тегишли таҳлиллар ўтказиш йўли билан текшириш;
283. Асбоб-ускунани таъмирга тайёрлаш технологик цехнинг эксплуатацион ва навбатчи таъмирловчи ходими томонидан бажарилади.
284. Баландликдаги ишларда фақат таянч ёки резинали қопламалар билан таъминланган соз нарвонлардан фойдаланиш керак. Нарвонлар хавфсизлик техникаси талабларига мос, синалган, соз бўлиши лозим.
285. Майдончалар ва зиналардаги тўсиқларни соз ҳолатда ушлаб туриш зарур. Хавфли жойларда огоҳлантирувчи плакатлар мавжудлиги кўзда тутилиши керак.
286. Ташкилот ҳудудида қазиш ишларини бажаришда буюртмачи пудратчига топшириқ-рухсатнома билан бирга тегишли цех ва хизматлар билан келишилган рухсатномани ёзма тарзда топшириши керак.
287. Пудратчилар кучлари билан цех ичида иш бажаришда, қазилган котлован ва чуқурликлари хавфсизлик тўсиқлари билан тўсилади, цехда ва ташкилот ҳудудида қазилган траншеялар орқали одамлар ўтадиган жойларга панжарали кўприкчалар ўрнатилади. Тўсиқларга огоҳлантирувчи ёзув ва белгилар, тунги вақтда махсус чироқлар ўрнатилади.
288. Пудратчининг транспорт воситалари ва юк кўтарувчи машиналари ҳаракати шунингдек, йирик габаритли асбоб-ускуналарни ташиш ички завод йўриқномалари билан регламентланади.
289. Таъмир ишларини бажариш учун стационар юк кўтарадиган транспорт воситалари ва амалдаги сиқилган ҳаво, буғ, сув ва кислород тармоқларидан фойдаланиш топшириқ рухсатномада тегишли ёзув билан бевосита пудратчининг ишлар бўйича раҳбарининг буюртмасига биноан таъмир ўтказилаётган цех бошлиғининг рухсати билан рухсат этилади. Улаш ва узишни буюртмачи ўтказади.
290. Пудратчининг эҳтиёжлари учун электр энергияни улаш, шунингдек иш тугаганидан кейин узиш цех бошлиғининг рухсати бўйича буюртмачининг бош энергетик хизмати томонидан бажарилади.
291. Агарда синов ўтказилгандан сўнг, таъмирлаш жараёнида меъёрий-техник ҳужжатларнинг барча талабларига риоя этилганлиги, тасдиқланганда ва ишончлилик кўрсаткичлари паспорт маълумотларига мос бўлса, асбоб-ускуналарни қабул қилиш далолатномаси икки томонлама имзоланиб, ушбу асбоб-ускуналар учун иш режими таъминланса, асбоб-ускуна ва коммуникацияларни ишга тушириш ҳақида фармойиш чиққандан сўнг таъмирланган асбоб-ускуналар эксплуатацияга қўйилади.
292. Ушбу Қоидаларни ишлаб чиқариш билан боғлиқ ишларда ва таъмирлашда, қурилишида, лойиҳалашда банд бўлган муҳандис-техник ходимларнинг, барча мансабдор шахсларнинг бажариши шартдир.
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги, Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгаши, Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг Полимерлар кимёси ва физикаси институти ва «Ўзкимёсаноат» Давлат акциядорлик компанияси билан келишилган.