Ўзбекистон Республикасининг «Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги Қонунига (Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1993 йил, 5-сон, 223-модда) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 12 июлдаги 267-сон «Меҳнатни муҳофаза қилишга доир меъёрий ҳужжатларни қайта кўриб чиқиш ва ишлаб чиқиш тўғрисида»ги (Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг қарорлари тўплами, 2000 йил, 7-сон, 39-модда) қарорига мувофиқ буюраман:
2. Мазкур буйруқ Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатидан ўтказилган кундан бошлаб ўн кун ўтгандан кейин кучга киради.
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунига (Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 й., 39-сон, 386-модда) мувофиқ хлор кислотаси ва перхлоратлар билан ишлашда хавфсизлик қоидалари тартибини белгилайди.
1. Мазкур Қоидалар хлор кислотаси ва перхлоратлар билан ишловчи ташкилотлар (бундан кейинги ўринларда ташкилотлар деб юритилади) учун тааллуқлидир.
2. Мазкур Қоидалар ишлаб чиқариш биноларини ва иншоотларини лойиҳалаш, қуриш ва қайта қуришда, цехларни техник жиҳозлаш ва қайта жиҳозлашда, технологик жараёнлар ҳамда ускуналардан фойдаланишда ҳисобга олиниши лозим.
3. Мазкур Қоидалар техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар талаблари бажарилиши шарт эканлигини истисно этмайди.
4. Ходимларнинг меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича билимларини синовдан ўтказиш Меҳнат муҳофазаси бўйича ўқишларни ташкил қилиш ва билимларни синаш ҳақидаги намунавий низомга (рўйхат рақами 272, 1996 йил 14 август) мувофиқ амалга оширилиши лозим.
5. Ишларни технологик регламент бўйича хавфсиз юритиш йўриқномалари Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқномаларни ишлаб чиқиш тўғрисидаги низомга (рўйхат рақами 870, 2000 йил 7 январь) мувофиқ ишлаб чиқилади ва ходимлар ҳамда иш жойларини шу йўриқномалар билан таъминлаш ташкилот раҳбарияти зиммасига юклатилади.
6. Ташкилот раҳбарияти ходимларни махсус кийим, пойабзал ва бошқа якка тартибда ҳимояланиш воситалари билан Кимё ишлаб чиқариши ходимлари учун махсус кийим, махсус пойабзал ва бошқа якка тартибда ҳимояланиш воситаларини бепул беришнинг намунавий меъёрларига (рўйхат рақами 1958, 2009 йил 14 май) мувофиқ таъминлаши шарт.
7. Ташкилотларда ходимларнинг саломатлигини назорат қилиш «Ходимларни ишга қабул қилишда дастлабки ва даврий тиббий кўрикдан ўтказиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида»ги буйруқ (рўйхат рақами 937, 2000 йил 23 июнь) (Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, давлат қўмиталари ва идораларининг норматив ҳужжатлари ахборотномаси, 2000 й., 12-сон) асосида амалга оширилиши лозим.
8. Ишлаб чиқариш хоналари иш ҳудудидаги ҳарорат, нисбий намлик, ҳавони ҳаракатланиш тезлиги ва бошқалар ГОСТ 12.1.005-88 «Иш ҳудудининг ҳавоси. Умумий санитария-гигиеник талаблар»ига мувофиқ бўлиши керак.
9. Ноқулай омиллар таъсирига қарши ҳимоя тадбирларини тузишда самарали ҳаво алмашинуви тизимини ҚМҚ 2.04.05-97 «Иситиш, вентиляция ва кондициялаш» талабига мувофиқ ташкил қилиш лозим.
10. Ишлаб чиқариш хоналари табиий ва сунъий ёруғлилиги даражаси ҚМҚ 2.01.05-98 «Табиий ва сунъий ёруғлик» талабларига мувофиқ бўлиши керак.
11.Ишлаб чиқариш биноларида СанҚваМ 0203-06 «Ишлаб чиқариш бинолари микроиқлими санитария меъёрлари» талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
12. Иш жойлари ишлаб чиқиш жараёнлари хусусиятларига мувофиқ тик туриб ва ўтириб ишлаш учун ГОСТ 12.2.032-78 «Ишларни ўтириб бажаришдаги иш жойи. Умумий эргономик талаблар» ва ГОСТ 12.2.033-78 «Ишларни тик туриб бажаришдаги иш жойи. Умумий эргономик талаблар»га мувофиқ мосламалар билан жиҳозланиши лозим.
13. Хлор кислотаси ва перхлоратлар билан ишлаганда технологик ҳужжатларда ҳисобга олиниши лозим бўлган хавфсизлик талаблари ГОСТ 12.3.002-75 «Ишлаб чиқариш жараёнлари. Умумий хавфсизлик талаблари « га мувофиқ бўлиши лозим.
14. Хлор кислотаси ва перхлоратлар билан ишлашда бир иш кунига, сменага ёки бир марта бажариладиган ишлар учун етарли бўлган маҳсулот миқдори бўлиши керак.
15. Хлор кислотаси ва перхлоратларни қўлловчи технологик жараёнлар узлуксизликни таъминлайдиган, ёпиқ циклли зичланган аппаратларда, автоматизация воситаларидан фойдаланган ҳолда олиб борилиши лозим.
16. Технологик лойиҳада зарарли моддалар иш ҳудуди ҳавосига ажралиб чиқиши эҳтимоли бор жойлари аспирацияга эга ёпмалар билан таъминланган бўлиши лозим.
17. Хлор кислотаси тузларини ишлаб чиқаришда (рух хлори, алюминий хлори, кумуш хлори) иш ҳудуди ҳавосига портлаш ва ёнғинга хавфли бўлган водород, токсик буғлар ва газлар ажралиш эҳтимоли бўлса, хона ҳавоси таркибини доимо назорат қилиб туриш назарда тутилган бўлиши лозим.
18. Катта ҳажмли ишлаб чиқаришлар учун омборхонадан цех сиғимларига кислоталарни транспортировка қилиниши қувурлар орқали амалга оширилиши лозим.
19. Кислота ва бошқа ўювчи суюқликлар кўчирилишида ва қуйилишида қуйидаги эҳтиёткорлик чоралари кўрилиши керак:
в) ўювчи суюқликлар ва кислоталар билан ишлаш жойларида «Зарарсизлантириш учун» ёзувли зарарлантириш воситалари бўлиши;
г) кислота ва ўювчи суюқликлар билан ишловчилар якка тартибдаги ҳимоя воситалари билан таъминланган бўлиши (резина этик, қўлқоп, кўкракпешли фартук, ҳимоя кўз ойнаги, газниқоблар ва бошқалар);
20. Тез алангаланувчи ва 20°С гача қиздирилган ёнувчи суюқликларни транспортировка қилиш инерт газ ёрдамида бажарилиши керак.
21. Ташкилотда инерт газни етказиб берувчи станция бўлмаса, инерт газдан фойдаланиш учун қурилма жиҳозланиши ёки баллонлардан олиниши мумкин.
23. Тез алангаланувчи суюқликлар билан сиғимларни тўлдириш, оқимни узилишини бартараф этувчи тўкиш-тўлдириш қурилмаси орқали бажарилиши лозим.
24. Кимёвий ишчи эритмаларни тайёрлаш махсус қурилмаларда, вентиляция ишлаётганида ва шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланган ҳолда амалга оширилиши керак.
25. Ходимларга ишлаб чиқаришни хавфли ва зарарли омиллари таъсирини бартараф этиш мақсадида, кимёвий компонентларни меъёрлаш ва аралаштириш ёпиқ қувурларда, реакторлар ва сиғимларда амалга оширилиши лозим.
26. Сиғимлар, реакторлар ва бошқа жиҳозлардан текшириш учун намуна олиш вакуум усулида ёки махсус намуна олгичлар орқали амалга оширилиб, зарарли моддаларни иш ҳудуди ҳавосига ажралиб чиқмаслиги учун, маҳаллий сўрувчи ускуналар билан жиҳозланган бўлиши керак.
28. Айланма идишларга ишлов бериш (зарарсизлантириш, ювиш) махсус ажратилган ва жиҳозланган жойларда ёки хоналарда амалга оширилиб, керакли эритмалар захираси билан таъминланган бўлиши лозим.
30. Полга тўкилган ҳар хил кимёвий эритмалар ва эритувчиларни шу заҳоти нейтрализация қилиб, қипиқ ёки қуруқ қум ёрдамида тозалаб олинади, пол эса махсус эритма билан ҳўлланган латтада артилиб, шундан кейин тўкилган жойни ювиш воситаси қўшилган сувда ёки 10% сода эритмаси билан яхшилаб ювилади. Бу ишларни шахсий ҳимоя воситаларида (газниқобларда, респираторда, қўлқопларда) бажариш керак.
31. Кимёвий моддалар чиқиндиларини канализацияга тўкиш тақиқланади. Уларни зарарсизлантириш ва утилизация қилиш керак.
32. Артиш латталари ишлатилгандан сўнг махсус қопқоғи зич ёпиладиган яшикларга солиниб, смена охирида цехдан, махсус утилизация қилинадиган жойга олиб чиқилиши керак.
33. Бошқариш пультлари — зарарли ва портлаш хавфи бўлган буғ, газ ва чанглар ажралиб, шунингдек юқори вибрацияга эга бўлган технологик асбоб-ускуналар ўрнатилган ишлаб чиқариш хоналарида жойлаштирилиши мумкин эмас.
34. Сувсиз хлор кислотаси, НС1 О4 (tc - 100°С осон учувчан суюқлик бўлиб, сақланганда ёки қиздирилганда кичик оксидланиш даражасига эга бўлиб, хлор оксидларига парчаланади. Бу оксидларни йиғилиши ўз-ўзидан портлашга олиб келиши мумкин.
35. Сувсиз хлор кислотасини органик моддалар билан тўқнашиши уларни оксидланиши натижасида портлашига олиб келади.
36. Моногидрат - НС1 О4 ( tc-49,9°С) бир зумда қоғоз, ёғоч ва бошқа ёнувчи моддаларни ёндириб юборади.
37. 70-72% хлор кислотаси — кислоталар ичида энг кучлиси. У актив металлар билан реакцияга киришганда водород ажралиб чиқади ва хлор кислотаси тузларини, перхлоратларни ҳосил қилади.
38. Хлор кислотаси таъсирига платина, олтин, тантал, баъзи бир силикат минераллар (андезит, диабаз, кварц) ва маҳсулотлар (шиша, керамика, фарфор, резина, фаолит ва виннипласт пластмассалари, зангламайдиган пўлат) бардошли ҳисобланади.
39. Иситилган кислота кучли оксидловчи ҳисобланади. Кўпчилик органик моддалар ва осон оксидланувчи анорганик моддалар кислота билан реакцияга киришганда портлайди ёки ёниб кетади.
41. Хлор кислотаси фосфор ангридриди ва концентрланган кислота билан реакцияга киришганда портловчи хлор ангидрид-С12О7 рангсиз, мойсимон,осон учувчан суюқлик ҳосил қилади ҳамда аланга таъсирида ёки урилиши (учқун) натижасида портлайди.
42. Перхлоратларни ўз-ўзидан ёниши ёки портлаши фтор, анорганик ва органик моддалар билан реакцияга киришганда содир бўлиши мумкин.
45. Перхлоратлар ва хлор кислотаси биргаликда ёнувчи моддалар билан порохсимон аралашмалар ҳосил қилади.
46. Технологик жараёнларнинг ташкил қилиниши ва ишлаб чиқариш жиҳозлари ходимларни зарарли моддалар билан бевосита туташишини ва иш ҳудудига зарарли моддаларни ажралиб чиқишини бартараф этиши лозим.
47. Хлор кислотасини қўлловчи, хлор кислота тузларини — перхлоратларни (рух, алюминий, симоб, кумуш перхлоратлари) ишлаб чиқарувчи ишлаб чиқаришларда водород ҳосил бўлиши билан боғлиқ бўлган ишлаб чиқариш жараёнларини комплекс автоматлаштириш зарур.
48. Хлор кислотаси, органик маҳсулотлар (анилин ва дифениламинни), синтетик каучук (хлоропренни) ва бўёқларни ишлаб чиқаришда зарарли моддаларни ажралиши мумкин бўлган жойлар лойиҳани технологик қисмида белгиланган бўлиши шарт. Уларни иш ҳудуди ҳавосида рухсат этилган энг кўп миқдорларидан ошиб кетишидан сақлаш учун аспирацияли ёпиқ жой билан таъминлаш керак.
49. Хлор кислота крахмалдан гидролиз спирти ва глюкозани олишда, шакар ва елим ишлаб чиқарилишида қўлланади.
50. Хлор кислотага органик моддалар қўшилганида ингибиторлар ҳосил бўлади (металлни эришини сусайтирадиган — уротропин, акридин, пенореагент), шунинг учун 20% ингибитор кислотани металларни зангини кетказиш учун ишлатилади.
51. Эвакуацияга чиқиш йўлларининг сони, уларнинг жойланиши ҚМҚ 2.09.02-85 «Ишлаб чиқариш бинолари» ва ШНҚ 2.01.02-04 «Бинолар ва иншоотларни ёнғин хавфсизлиги» талаблари бўйича энг узоқ иш жойларидан уларгача бўлган масофага, шунингдек энг кўп сонли сменадаги ишловчиларнинг сонига боғлиқ ҳолда аниқланади.
52. Ёнғин ўчиришнинг бирламчи воситалари соз ҳолатда сақланиши ва қулай жойларга ўрнатилган бўлиши керак. Ёнғин ўчириш анжомлари ва асбобларидан хўжалик ва ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун фойдаланиш тақиқланади.
53. Ишлаб чиқаришнинг ҳар бир бўлинмасида барча ходимлар танишиши зарур бўлган, ёнғинга қарши анжомлар жойлашган схема осиб қўйилиши лозим.
54. Ишлаб чиқариш хоналарида ёнғин содир бўлганда хонадаги вентиляция тизимларини ўчириш ҳамда ҳарбийлаштирилган ёнғиндан сақлаш хизматига хабар берган ҳолда ёнғинни ўчириш ишларини олиб бориш лозим.
56. Ёнғин ўчириш анжомлари, ёнғин ўчириш гидрантлари ва сув ҳавзаларига бориш ва ўтиш йўллари ҳар доим бўш бўлиши керак.
57. Ёнғин ўчириш гидрантларида тунги вақтда ёритиладиган ва уларнинг жойлашган жойини тезда аниқлашга имкон берадиган ёзувлар — кўрсаткичлар осиб қўйилган бўлиши лозим.
58. Вақтинчалик газланган ҳудудлар тўсиб қўйилган бўлиши керак. Тўсиқларда «Газланган» огоҳлантирувчи ёзув осиб қўйилади, зарур бўлганда постлар қўйилиши лозим.
59. Ёнғинга қарши эшик, сув парда, тўсиқ, шиберлар, ёнғинга қарши девор ва бино, иншоат томларига ўрнатилган тутунга қарши мосламалар доимо соз ҳолатда бўлиши лозим.
60. Хом ашё ва тайёр маҳсулот ўтказиладиган девордаги очиқ тешиклар ёнғин, хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омилларини тарқалишига йўл қўймайдиган мослама ва воситалар билан жиҳозланган бўлиши лозим.
61. Ишлаб чиқариш ва ёрдамчи бинолар ва омборхоналарнинг ёнадиган конструкцияларига ёнғиндан ҳимоялайдиган таркибли модда билан ишлов берилган, улар ёнғиндан ҳимоялайдиган бўёқ ёки суркаладиган материаллар билан ҳимояланган бўлиши лозим.
62. Ходимлар ёнғин хавфсизлиги қоидаларини кенг ўрганиш мақсадида, улар билан ёнғин хавфсизлиги бўйича машғулот ўтказилиши лозим.
63. Ёнғин хавфсизлиги бўйича машғулотлар охирида ходимларнинг олган билимлари синовдан ўтказилиши лозим. Ўтказилган синов натижалари ҳужжатлаштирилиб, унда ўтилган мавзулар бўйича баҳолар кўрсатилади.
64. Ёнувчи газлар ажралиб чиқиши эҳтимоли бўлган ишлаб чиқариш хоналарида ҳаво таркибида газларнинг портлаш жиҳатидан хавфли даражалари мавжудлигини назорат қилиш учун (газларнинг ажралиш эҳтимоли юқори бўлган жойларда) автоматик сигнализация воситалари ўрнатилган бўлиши ва улар авария вентиляциясига уланган бўлиши зарур.
65. Аварияни бартараф этиш планида, ишчи ҳудудида зарарли моддаларнинг сизиб чиқиши ва йиғилиши чегаравий рухсат этилган ҳаводаги миқдорларидан ошиб кетганида, чора-тадбирлар ишлаб чиқилган бўлиши лозим.
66. Авария ёки бошқа носозликлар аниқланган ҳолда, авария вазияти масъул шахслар томонидан баҳоланиши, шунингдек цехда авария ҳолати эълон қилиниши ҳамда бу тўғрисида ташкилотнинг раҳбари хабардор қилиниши лозим.
67. Бир ишлаб чиқариш хонасида ҳар хил зарарли моддалар билан ишловчи ишлаб чиқариш участкалари жойлашганда, ишлаб чиқариш хоналарига зарарли моддаларни тарқалиб кетмаслик чоралари назарда тутилиши лозим.
68. Полларни қопловчи материаллар химиявий таъсирга чидамли ва зарарли моддаларнинг сорбциясига йўл қўймаслиги лозим.
69. Ҳаво алмашуви ташкил қилинганида зарарли моддалари кўп бўлган ёки портлашга хавфли газлар, буғлар ва чанги бўлган хонадаги ҳавони бошқа хоналарга чиқиб кетишини бартараф этиш учун, кейинги хоналарда ҳавонинг ортиқча босимини ушлаб туриш лозим (берилаётган ҳаво ҳажми чиқариб юборилаётганидан кўп бўлиши лозим).
70. Ишлаб чиқариш хоналари вентиляциясининг лойиҳаси энг кўп хавфли ва зарарли моддалар ажраладиган, ишларни оғирлик категориясини ҳисобга олган ҳолда, муайян ишлаб чиқариш учун ҳисобланиши лозим.
71. Умумий сўрма қурилмаларига чанг ва енгил конденсацияланадиган буғлар сўрмалари, бундан ташқари аралашганда зарарли аралашмалар ёки кимёвий бирикмаларни ҳосил қилувчи моддаларни бирлаштирилиши ман этилади.
72. Хлор кислотаси ва перхлоратлар билан иш олиб бориш хоналарида, вентиляция тизимида ва ҳаво билан иситилганда ҳавони рециркуляцияси ман этилади.
73. Иситиш-вентиляция жиҳозлари, қувурлари ва ҳаво қувурлари хлор кислотаси ва перхлоратлар билан ишловчи хоналарда жойлаштирилганида, бундан ташқари агрессив муҳитли ҳавони чиқариб юбориш учун мўлжалланган бўлса, зангламайдиган қилиб бажарилиши лозим.
74. Берилаётган ҳавони узатилиши асосан созланадиган ҳаво тақсимлагичлар орқали иш ҳудудига, маҳаллий сўрмаларни ишига таъсир қилмайдиган қилиб бериш назарда тутилган бўлиши лозим.
75. Сўрма тизимлари жойлашган хоналар, ҳар хил портлаш ва ёнғинга хавфли тоифали бир нечта хоналарга хизмат кўрсатадиган бўлса, нисбатан хавфлироқ категория бўйича ҳисоблаш лозим.
76. Чанг ва енгил ёнувчи буғларнинг сўрмаларини, бундан ташқари аралашганда зарарли аралашма ёки кимёвий бирикмалар ҳосил бўлса, умумий сўрма қурилмасига бирлаштириш ман этилади.
77. Ёнғинга ва портлашга хавфли хоналарнинг электр сим ўтказилиши портлашга хавфсиз қилиб ишланган бўлиши лозим. Бу хоналарда ўчирувчи электр мослама, сақлагичлар ўрнатилиши тақиқланади.
78. Кутилмаганда катта миқдорда зарарли ёки ёнувчи газлар, буғлар ёки аэрозоллар бирданига кириб қолиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш хоналарига авария вентиляцияси назарда тутилиши лозим.
79. Хонанинг ҳаво муҳити хусусиятини ҳисобга олиб (ишлаб чиқариш хонасининг ҳавосида чанг, намлик, агрессив моддаларнинг бўлиши) ҳимояланган ёритғичлар назарда тутилиши керак (чанг-нам ўтказмайдиган, ёнгинга ва портлашга хавфсиз).
80. Авария ёритиш (хавфсизлик ва эвакуация ёритиш) ёритғичлари ишчи ёритиш тизимига боғланмаган ҳолда уланган бўлиши лозим.
81. Хлор кислотаси ва перхлоратлар билан иш олиб бориладиган ишлаб чиқариш хоналарида, кўзни ва терини ювиш учун авария души ва фавворалар ўрнатилган бўлиши лозим.
82. Омборхоналар ҚМҚ 2.09.12-98 «Омбор бинолари» талабларига асосан махсус бир қаватли биноларда жойлаштирилиб, уларда сақланаётган моддаларни хилига қараб ажратилган бўлинмаларда сақланиши ва қуйидагилар:
поллар кислота ва ишқорларга қарши чидамли материаллардан, полни юзаси текис ва кислоталарни, ишқорларни ҳамда полни ювган сувларни ўймаларга йиғиш учун нишаб билан тайёрланган;
деворлар 2,0-2,5 м баландликда кимёвий моддаларни сингдирмайдиган плита билан қопланиб, ундан юқори қисми эса ёғли лак-бўёқ билан бўялган бўлиши керак.
83. Омборхонага киришда суюқликларни авария пайтида ёйилиб кетмаслиги учун пандуслар қилинган бўлиши лозим.
84. Кислота ва ишқорларни биноларнинг подвалларида, ярим подвалларида ва юқори қаватларида сақлаш тақиқланади.
85. Кислоталарни сақлаш омборларида ва майдонларида бехостан тўкилган суюқликларни нейтрализация қилиш учун керакли миқдорда оҳак ва сода, бундан ташқари уларни йиғиш учун қум ҳам бўлиши лозим.
87. Оксидланиш хусусиятига эга моддалар дарахт, қипиқ, сомон ва бошқа енгил ёнувчан материаллар билан тўқнашишини бартараф этиш лозим.
88. Лабораторияларда концентрацияланган минерал кислоталарни 2 л дан ортиқ бўлмаган миқдорда, қалин деворли, шиша тиқинли ва қопқоқли шиша идишларда зангламайдиган тагликли сўрмага эга жавонларда сақлаш лозим.
89.35 фоизли хлор кислотасини полиэтилен идишларда ва бошқа фоизли миқдордаги хлор кислотасини — фторопласт идишларда сақлаш лозим.
91. Механик таъсирга сезгир қаттиқ пероксидларни ичидан полиэтилен ёки парафин билан қопланган контейнер — қутиларда сақлаш керак.
92. Пероксидларни тахта жавонларда сақланиши, шиша идишлардаги пероксидлар темир яшикларга солинган бўлиши лозим.
93. Кимёвий моддалар сақланадиган жойлар ГОСТ 12.4.026-76 талабларига мувофиқ хавфли белгиларга эга бўлиши лозим.
94. Юклаш-тушириш ишлари ва юкларни жойлаштириш Юк ортиш ва тушириш ишларидаги юкчилар учун ишларнинг хавфсизлиги қоидалари» (рўйхат рақами 1582, 2006 йил 13 июнь) талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
95. Омбор ва юк сақлаш учун майдончаларда барча юклаш, тушириш ва оғир меҳнат категориясига тегишли юкни ҳаракатлантириш жараёни механизациялашган бўлиши лозим.
96. Хлор кислотаси, перхлоратлар ва улар асосидаги материалларни иш жойларига келтирилиши қопқоғи зич ёпиладиган махсус ичидан тўшалган идишларда амалга оширилиши лозим.
97. Ҳар бир омбор учун хавфсиз сақлаш ва омборда сақланаётган материаллар билан ишларни ўтказиш бўйича йўриқнома ташкилот маъмурияти томонидан ишлаб чиқилади ва тасдиқланади.
98. Кимё моддалари билан ишловчи ишлаб чиқариш асбоб-ускуналари ГОСТ 12.2.003-91 «Ишлаб чиқариш асбоб-ускунаси. Умумий хавфсизлик талаблари» ва ГОСТ 12.2.049-80 «Ишлаб чиқариш асбоб-ускунаси. Умумий эргономик талаблар»га мувофиқ бўлиши лозим.
99. Ишлаб чиқариш ускуналари ва технологик линия жойлаштириш ва фойдаланиш ишлаб чиқарувчи-заводнинг фойдаланиш бўйича йўриқномаси талабига мувофиқ амалга оширилиши лозим.
100. Хлор кислотаси ва перхлоратлар билан ишловчи ишлаб чиқаришида асбоб-ускуналарнинг умумий бутланиши (жиҳозланиши) ва жойлашиши хизмат кўрсатиш хавфсизлиги ва қулайлигини, таъмирлаш ва уларни алмаштириш ишларини ўтказишни таъминлаши керак.
101. Ишлаб чиқариш ускуналар конструкцияси бўйича монтажда, ишлатишда, таъмирлашда, транспортировка қилинишида ва сақланишида хавфсизлик талабларини таъминлаши керак.
102. 0,07 МПа (0,7 кгс/см2 ) дан кўп босим остида ишлаётган идишлар, цистерналар ва бочкаларнинг фойдаланилиши, таъмирлови, монтажи, тайёрланиши, тузилиши «Босим остида ишлайдиган идишларнинг тузилиши ва хавфсиз фойдаланиш қоидалари» га мувофиқ бўлиши шарт.
103. Хлор кислотаси ва перхлоратлар билан контактда ишлайдиган технологик ускунани қўзғалувчи уланишни зичлаш учун ён томонли тур зичлашни ишлатиш тавсия этилади.
104. Зичлаш етарли бўлмаганда, ускуна маҳаллий сўрғичга эга бўлиши керак. Ўрнатилган вентиляцион тизимлар технологик ускунани ишга туширадиган қурилма билан бирга ўрнатилган бўлиши керак.
105. Барча агрегатларни зичлаш қурилмалари кўрик ва текширувдан диққат билан ўтказилиб, зичлиги бузилган жойлар дарҳол тузатилиши керак.
106. Газ ёки буғларни сизиб чиқиш манбалари вужудга келган ҳолларда, ишни носозликлар бартараф этилгунча тўхтатиш керак.
107. Ускуна паспорт ва ускунали рақамга эга бўлиши керак. Тайёрловчи-завод паспорти бўлмаганда у ташкилот томонидан тузилади. Ускунани рақами бўйича ускуна ҳисоб ва даврий кўриклари махсус дафтарига киритилади.
109. Ускунани ҳаракатланадиган ва айланадиган хавф манбаи бўлган қисмлари тўсиқлар билан тўсилган бўлиши керак. Тўсиқ мосламалари етарлича зич ва ишончли мустаҳкамланган бўлиб, ишлаб чиқариш ишига ва ускунани созлашга халақит бермаслиги керак.
110. Ишлаб чиқариш ускуна ва коммуникациясини жойлашуви, уларга хизмат қилиш ва таъмирлаш учун қулайлиги ва хавфсизлиги, авария ҳолатида ёки ёнғинда инсонларни хавфсиз эвакуация қилишни таъминлаши керак.
111. Анализаторларнинг ўлчов асбоблари, автоматик газоанализаторлар ва унга тегишли бошқа асбоблар портлаш хавфи бўлган хоналарда ва очиқ портлаш хавфи бўлган қурилмаларда «Истеъмолчиларнинг электр қурилмаларидан фойдаланишда хавфсизлик техникаси қоидалари» (рўйхат рақами 1400, 2004 йил 20 август) талабларини ҳисобга олган ҳолда қулфланадиган шкафларда жойлаштирилиши керак.
112. Турли операцияларни бажариш учун ускунанинг хизмат қилиш ҳудудида хизмат қилувчи ходимнинг иш жойи юришга қулай бўлиши керак.
113. Ташкилотнинг таъмирлаш хизмати ускуналарнинг меҳнат хавфсизлиги стандартлари тизими, уларнинг паспортлари, техник йўриқномалари ва ишлаб чиқарувчи заводнинг бошқа ҳужжатларининг талабларига мослигини таъминлаши лозим.
114. Ускуналарни зарур техник ҳолатда тутиб туриш учун ташкилотда унга хизмат кўрсатишни яхшилаш, режавий-олдини олувчи таъмирлашни қатъий бажарилиши ва таъмирлаш ишларининг сифатини яхшилаш бўйича чоралар кўрилиши лозим.
115. Ишлаб чиқаришининг технологик ускуналари ташкилот бош муҳандиси томонидан тасдиқланган жадвалга мувофиқ кўрикдан ўтказилиб ва таъмирланиб турилиши лозим.
116. Асосий ускуналарни капитал ва жорий таъмирлашни ташкиллаштириш ва ўтказиш амалдаги меъёрий ҳужжатларнинг талабларига мувофиқ амалга оширилиши лозим.
117. Ускуна ва агрегатларни капитал ёки жорий таъмирдан сўнг қабул қилиш комиссия томонидан далолатнома расмийлаштирилган ҳолда амалга оширилиши лозим.
118. Ишлаётган цехларда пудратчи ташкилотлар томонидан бажарилувчи таъмирлаш, қурилиш ва монтаж ишлари наряд-рухсатнома билан расмийлаштирилиши лозим.
119. Барча ҳолларда таъмирлаш ишларининг бажарилиш тартиби ва усуллари бош муҳандис ёки унинг ўринбосари билан келишилиши лозим.
120. Таъмирлаш ишлари бошланишидан аввал, таъмирлашда банд бўлган барча ходимлар ишларни ташкил этиш лойиҳаси билан таништирилиши ва таъмирлаш ишларини бажариш пайтида хавфсизлик чораларига риоя қилиш бўйича йўриқдан ўтказилиши лозим. Йўриқ ўтказилганлиги журналда ҳар бир ходим учун алоҳида расмийлаштирилиши лозим.
121. Таъмирлаш ёки монтаж қилиш ишлари даврида меҳнат шароитлари ўзгарган тақдирда ходимлар навбатдан ташқари йўриқдан ўтказилиши лозим.
122. Таъмирлашда банд бўлган барча ходимлар белгиланган меъёрлар бўйича махсус кийим, пойабзал ва сақловчи мосламалар билан таъминланиши лозим.
123. Оғир юкларни жойидан кўчириш ишлари юк ортиш ва тушириш ишлари учун жавобгар шахсларнинг рухсати билан бажарилиши шарт.
124. Катта ўлчамли ва оғир юкларни кўтариш, жойдан-жойга кўчириш ва тушириш ишлари таъмирлаш ишлари учун жавобгар шахснинг кузатуви остида бажарилиши лозим. Катта ўлчамли деталларни ортиш ва тушириш ишлари бажарилаётган пайтда ушбу участкадаги бошқа ишлар тўхтатилиши лозим.
125. Носоз юк кўтарувчи механизм ва мосламаларда, шунингдек шаҳодатланган муддати тугаган механизмларда ишлаш тақиқланади.
127. Таъмирлаш пайтида иш жойларини, йўлларни, йўлакларни ва зинапояларни турли нарсалар билан тўсиб қўйиш тақиқланади.
а) барча қувурлардан, ишлаётган ускуналардан, газ қувурлардан, электр энергияси манбаларидан ишончли равишда узиб қўйилган ва уларнинг ичидаги материаллардан бўшатиб қўйилган бўлиши;
б) заҳарли ёки портловчи газ, буғ ва чанг билан ишловчи ускуна, агрегат ва коммуникациялар юқорида айтиб ўтилганлардан ташқари шамоллатилиши ва уларнинг ичида кўрсатиб ўтилган моддаларнинг йўқлиги текшириб кўрилиши лозим;
в) узатмаларининг электр схемалари узиб қўйилиши, ишга туширувчи қурилмаларига «Ёқилмасин, одамлар ишламоқда!» матнли плакатлар осиб қўйилиши лозим.
г) фақатгина таъмирлаш ишларини бажариш учун жавобгар шахсларнинг рухсати билан плакатларни олиб қўйиш ва агрегат ва ускуналарни ёқиш мумкин.
129. Таъмирлаш ишлари бажарилаётган зонадаги электр ўтказгичлари ёки ускуналарнинг кучланиш остида бўлган очиқ қисмлари олдиндан электр токидан ўчириб қўйилган ёки махсус изоляцияловчи воситалар билан ишончли ҳимояланган бўлиши лозим.
130. Барча таъмирлаш ишлари цех, ташкилот раҳбари томонидан тайинланган шахсларнинг раҳбарлиги ва назорати остида бажарилиши лозим.
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги, Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгаши, Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Полимерлар кимёси ва физикаси институти ва «Ўзкимёсаноат» Давлат акциядорлик компанияси билан келишилган.