Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонуни ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 10 июлдаги 323-сонли «Саноатда, кончиликда ва коммунал маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида»ги қарорига асосан, буюраман:
1. «Нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналари учун саноат хавфсизлиги қоидалари» тасдиқлансин.
2. Мазкур буйруқ Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатига олинганидан сўнг ўн кун ўтгач амалга киритилсин.
«Саноатконтехназорат» давлат инспекцияси бошлиғининг 2009 йил 12 июндаги 123-сонли буйруғи билан
«ТАСДИҚЛАНГАН»
«ТАСДИҚЛАНГАН»
1. Мазкур «Нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналари учун саноат хавфсизлиги қоидалари» (қуйида — Қоидалар)да белгиланган талаблар нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналарининг хавфли ишлаб чиқариш объектларида саноат хавфсизлигини таъминлаш, авария ва бахтсиз ҳодисаларнинг олдини олишга йўналтирилган.
2. Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг 2006 йил 28 сентябрдаги ЎРҚ-57-сонли «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунини амалга татбиқ этиш мақсадида ҳамда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 10 июлдаги 323-сонли «Саноатда, кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси фаолиятини ташкил қилиш тўғрисида»ги қарори асосида ишлаб чиқилган ва у ташкилий-ҳуқуқий ҳамда ҳуқуқий шаклларидан қатъи назар, саноат хавфсизлиги соҳасида фаолият юритувчи барча ташкилотлар учун мўлжалланган.
3. Нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналари саноат хавфсизлиги қоидалари ишлаётган, қайта қурилаётган, лойиҳалаштирилаётган, қурилаётган ва консервация қилинган базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналари учун тааллуқли.
5. Мазкур Қоидалар тааллуқли бўлган нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналари қуйидагиларга эга бўлиши керак:
а) Ўзбекистон Республикасининг қонунчилигига кўра лицензияланиши керак бўлган саноат хавфсизлиги соҳасидаги аниқ фаолият турини бажариш учун рухсатномага;
б) хавфли ишлаб чиқариш объектларида техник мосламаларни, шу жумладан, хорижда ишлаб чиқилганларини ҳам қўлланилишига рухсатнома;
в) хавфли ишлаб чиқариш объектини (қуйида — ХИО) ишлатишда зарар етказганлик учун жавобгарликни суғурта қилиш шартномаси;
д) ХИО ни қуриш, кенгайтириш, қайта қуриш, техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш, консервация қилиш ва тугатишга доир лойиҳа ҳужжатлари;
6. Саноат хавфсизлиги декларациясини ишлаб чиқиш зарурати Ўзбекистон Республикаси «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунида белгиланади.
а) саноат хавфсизлиги декларациясини ишлаб чиқиш зарурати Ўзбекистон Республикаси «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонун, бошқа қонун ва норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар, шунингдек саноат хавфсизлиги соҳасидаги бошқа меъёрий ҳужжатлар талабларига амал қилиши;
б) ХИО ишчилар штатини тегишли малакавий талабларга жавоб берувчи ва ишга тиббий жиҳатдан лойиқ бўлган ишчилар билан жамлаш;
г) саноат хавфсизлиги талабларига риоя қилиниши устидан ишлаб чиқариш назоратини ташкил қилиш ва татбиқ этиш;
д) белгиланган талабларга кўра керакли асбоб ва ишлаб чиқариш жараёнлари устидан назорат қилиш тизимларининг мавжудлигини ва уларнинг ишлашини таъминлаш;
е) саноат хавфсизлиги экспертизаси ўтказилишини таъминлаш, хавфли ишлаб чиқариш объектларида қўлланадиган иншоот ва техник қурилмаларни диагностика қилиш, синаш ва расмийлаштириш ишларини белгиланган вақтда бажариш;
ж) авария оқибатларини бартараф қилиш ва тугатиш бўйича корхонанинг тайёрлигини таъминлаш: аварияни бартараф қилиш режаси (қуйида — АБР)га, ҳамда нефть ва нефть маҳсулоти аварияли тўкилишини бартараф қилиш режалари (қуйида — НАТБР)га эга бўлиш, ишчи ходимлар авария ҳолатидаги ҳаракатларига доир машқлар ўтказиш;
з) ХИО да содир бўлган авария ва бахтсиз ҳодисалар сабабларини техник текширишда иштирок этиш, кўрсатилган сабабларни бартараф этиш ва шундай ҳодисаларнинг олдини олиш бўйича чоралар қўллаш; ХИО да содир бўлган авария ва инцидентлар ҳисобини олиб бориш;
л) саноат хавфсизлиги соҳасида масъул бўлган давлат органи, унинг ҳудудий органлари ва мансабдор шахсларнинг тасарруфлари бўйича берилаётган буйруқ ва фармойишларини бажариш;
м) саноат хавфсизлигини таъминлаш бўйича тадбирлар бажарилганлиги ҳақида ўрнатилган тартибда маълумот тақдим этиш.
8. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунини ҳаётга татбиқ этиш бўйича қўшимча тадбирлар тўғрисида»ги қарорининг 1-иловасида кўрсатилган хавфли моддалар юқори чегарасидан кам бўлса, хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги декларациясини ишлаб чиқиш мажбурийлиги Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати ва саноат хавфсизлиги соҳаси бўйича махсус ваколатланган давлат ижроия органи томонидан белгиланиши мумкин.
9. Ишлаётган нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборларини мазкур Қоидалар талабларига мос келтириш белгиланган тартибда амалга оширилади.
10. Нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборларида саноат хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазасига таъсир этувчи хавфли омилларни бартараф қилувчи ва олдини олувчи чора-тадбирлар ишлаб чиқилиши ва татбиқ этилиши даркор.
11. Ишлаб чиқилаётган меъёрий, ташкилий ва техникавий таърифга мансуб чора-тадбирлар қуйидаги қисмларда аниқ йўналишга эга бўлиши ва амалга оширилиши лозим:
в) ишлатиш, хизмат кўрсатиш ва таъмирлашда норматив-техник ҳужжатлар талабларига жавоб берувчи техник қурилмаларни хавфсиз ишлатиш;
а) тез алангаланувчи суюқликлар (ТАС) ва ёнувчан суюқликлар (ЁС) билан боғлиқ технологик жараёнларни автоматлаштириш;
б) ускуналарни шикастланиш ва муддатидан олдин едирилишдан ҳимоя воситалари ва техник чораларни қўллаш;
в) ишлатиш шароитлари бўйича ёнувчан газлар ажралиб чиқиши (чиқариб юбориш) манбалари бўлиши мумкин бўлган участка, узеллар ва уламаларнинг герметиклигини регламентли текшириш;
г) дастлабки босқичда портлашдан хавфли муҳитнинг ҳосил бўлишини тўхтатишга имкон берувчи бошқарув воситаларини муҳосаралаш, муҳитни текшириш;
е) ёнувчи моддаларни мажбурий отқини (буғланиши)ни максимал камайтиришга имкон берувчи техник воситалар ва усулларни қўллаш;
15. Портлашдан хавфли муҳитда ёнғин рўй бериши манбалари ҳосил бўлишининг олдини олишга қуйидагилар билан эришилади:
а) портлашдан хавфли аралашмалар гуруҳи ва категориясидаги ёнғиндан ва портлашдан хавфли зоналарга мос келувчи электр ускуналарни қўллаб;
б) электр статик хавфсизлиги талабларини қониқтирувчи технологик жараён усуллари ва режаларини, ускуналарини қўллаб;
г) конструкцияда эҳтимолли ўт чиқиш манбаларини, ўчиришни тез ишлайдиган ҳимояли воситаларини қўллаб;
ж) ёнувчан муҳит билан контактга кириши мумкин бўлган машина, механизмлар, подшипниклар, қурилмалардаги қизиш ҳароратини текшириш;
а) хавфли ишлаб чиқариш объектида саноат хавфсизлиги қоидалари талабларига риоя қилинишини текшириш;
б) саноат хавфсизлиги ҳолатини таҳлил қилиш ва уни амалга оширишга қаратилган тадбирларнинг бажарилишини текшириш;
в) хавфли ишлаб чиқариш объектларида авариянинг олдини олишга қаратилган ишларни мувофиқлаштириш ва аварияни чегаралаш ва уларнинг оқибатларини бартараф қилишни ташкил қилишга тайёрлигини таъминлаш.
17. Магистрал нефть маҳсулот ўтказгичлар (МНМЎ)нинг тармоқланувчи тақсимловчи қувурўтказгичлар (тармоқ) бўйича нефть маҳсулотларни қабул қилиш (бериш), МНМЎ тармоқлари бўйича нефть маҳсулотларни бериш тартиби ва уни ташкил қилиш норматив ҳужжатларида ўрнатилган талабларга риоя қилиб амалга оширилиши керак.
18. Тармоқ иншоотлари (қабул қилиш узеллари), магистрал қувурўтказгичлар, нефть ва нефть маҳсулотлари омборларига бўлган қурилиш меъёрлари ва қоидалари (ҚМҚ), магистрал нефть маҳсулотўтказгичлар (тақсимловчи нефть маҳсулотўтказгичлар)ни технологик лойиҳалаш ва ёнғинга қарши меъёрлар талабларига мос бўлиши керак.
19. Тармоқ бошланишидаги зулфиннинг (тармоқнинг бошланғич нуқтаси), тармоқнинг охиридаги зулфиннинг, истеъмолчи резервуаридаги технологик зулфиннинг герметиклиги лойиҳадаги давлат стандартлари талабларига мос равишда аниқланади.
20. Истеъмолчининг технологик қувурўтказгичларига тармоқ охиридаги зулфиннинг уланиш узели қуйидагилар билан жиҳозланади:
21. Назорат-ўлчов асбоблари (НЎА) ва ҳисобга олиш восита (асбоб)лари билан жиҳозланганлиги, тармоқнинг автоматлаштириш даражаси тармоқланган нефть маҳсулотўтказгичларни лойиҳалаш, автоматлаштириш, телемеханизациялаш амалдаги меъёрий ҳужжатлар ёрдамида аниқланади.
22. Тармоқнинг охирги зулфинидан истеъмолчининг қабул қилувчи резервуаригача бўлган технологик тармоқлар автоном бўлиши ва тупикли тармоқланиш, ортиқча кесиб уланишга, туташтирувчи воситага эга бўлмаслиги, манифолдларда, эстакадаларда, насосхоналарда зулфинлар узеллари орқали ўтиши керак.
23. Истеъмолчига нефть маҳсулотларини тармоқ бўйича бериш, фақат МНМЎ ни ишчи режимида ишлаш шарти билан амалга оширилади.
24. Тармоқда зулфинларда аварияли вазиятлар (гидрозарба)нинг олдини олиш учун уларни қуйидаги кетма-кетликда очиш зарур: олдин тармоқнинг охирги зулфинлари очилади, охирги зулфинлар очилганлиги ҳақидаги маълумот олингандан сўнг тармоқнинг нол (бошланғич) километридаги зулфини очилади.
26. Ходимларни аварияли вазиятлардаги ҳаракати, ишлаб чиқилган ва ўрнатилган тартибда тасдиқланган аварияли вазиятларни чегаралаштириш режаси, нефт ва нефтмаҳсулотлари аварияли тўкилишининг олдини олиш ва уни бартараф қилиш бўйича режага мос бўлиши керак.
27. Темир йўл цистерналарига нефть ва нефть маҳсулотларини қуйиш ва ундан тўкиш ишлари махсус ускуналанган қуйиш-тўкиш қурилмалари орқали амалга оширилиши керак. Уларнинг конструкциялари қуйиш-тўкиш операцияларининг хавфсиз ўтказилишини таъминлаши керак.
28. Темир йўл цистерналарига нефть маҳсулотларини қуйиш, қуйишни автоматик чеклагичи, ҳамда механизация воситалари билан ускуналанган шарнирли-уланган ёки телескопик қурилмали автоматлаштирилган шлангсиз тизим бўйича амалга оширилиши керак. 700 тонна ва ундан кўп массали цистерналар гуруҳидан тушириб олинаётган нефть ёки тиниқ нефть маҳсулотларини қуйишда, буғларни регенерация қурилмасига, газйиғгич тизимига тўплаш (четлатиш) билан қуйиш герметикланган бўлиши кўзда тутилган бўлиши керак. Асосланган ҳолатларда буғларни свечага йўналтириш (четлатиш)га рухсат этилади.
29. Битта қуйиш қурилмасидан бажариладиган ҳар қандай берилган нефть маҳсулотларини қуйиш маҳсулот аралашиши истисно қилинган чоралар таъминланиши билан амалга оширилиши керак.
Авиация учун ёнувчи-мойлаш материаллари (ЁММ)ни истеъмолчига беришда, алоҳида қуйиш қурилмалари кўзда тутилади.
Нефть маҳсулотлари учун темир йўл қуйиш-тўкиш эстакадалари ҳам юқориги, ҳам пастки герметикланган қуйиш қурилмалари билан жиҳозланади. Авиация ЁММ лари ва бошқа оч рангли нефть маҳсулотларини тўкиш, кейинчалик тиндириш ва улардан ажралиб турган (маҳсулотости) сувини алоҳида резервуарларга чиқариб ташлаш пастки тўкиш қурилмаси орқали амалга оширилади.
30. Қувурўтказгичлар тизими шундай бажарилган бўлиши керакки, ёпқич арматурадан кейинги қувурўтказгич қисми қуйилаётган ёки тўкилаётган маҳсулот қолдиғидан тўла бўшатилиши таъминлансин.
31. Коллекторлар ва қувурўтказгичларни нефть маҳсулотидан бўшатиш учун қуйиш қурилмалари ва улар билан боғлиқ коллекторлар ва қувурўтказгичларни сиздириш (дренирование) учун воситаларни ўз ичига олувчи ёпиқ дренаж тизими кўзда тутилган бўлиши керак.
32. Авария вазиятларида носоз цистернани нефть маҳсулотларидан бўшатиш операцияларни бажариш учун махсус жиҳозланган жой бўлиши керак. Асосланган ҳолатларда, қуйиш-тўкиш эстакадасини махсус воситалар билан жиҳозланишида, носоз цистерналарни аварияли бўшатиш бевосита эстакадада бажарилишига рухсат этилади.
33. Атмосфера ёғин-сочинларини ва тўкилган нефтмаҳсулотларни йиғиш ва четлатиш учун қуйиш зонаси дренаж тизимига четлатиш қурилмаси билан ускуналанган, қаттиқ бетон қопламасига эга бўлиши керак. Бу зонада релслар темирбетон шпалларда ўтказилиши керак. Қаттиқ қоплама сув ўтказмайдиган, периметри бўйича баландлиги камида 0,2 m бортик билан тўсилиши ва қабул қилувчи қурилмалар (лоток, қудуқ, чуқурлик)га суюқлик оқиши учун камида 2% нишабликка эга бўлиши керак.
34. Дренаж сиғимидан ифлосланган маҳсулот, ажратувчи сиғимлар-резервуарларга ёки ишлатилган нефть маҳсулоти учун сиғим-резервуарларга жўнатилиши лозим.
35. Қуйиш-тўкиш эстакаларида тез ишлайдиган ўчирувчи (узиб қўювчи) тизимлар (кўпроқ автоматик қурилмалар) кўзда тутилган бўлиши керак. Қуйиш жараёни қуйидаги ҳолатларда автоматик тарзда тўхтатилиши керак:
36. Эстакадада авария пайдо бўлганда ушбу қувурўтказгичларни узиб қуйиш учун эстакадага ТАС ва ЁС келаётган қувурўтказгичларда тез ҳаракатланувчи ёпқич қурилмалари ёки масофадан туриб бошқариладиган зулфинлар ўрнатилган бўлиши керак.
Узиб қўювчи қурилма қуйиш эстакадасидан 20 — 50 m масофада, оператор хонасидан бошқарилиши ва бевосита темирйўл эстакадасида эвакуация нарвонининг нол белгисида ўрнатилиши керак.
37. Нефть ва нефть маҳсулотларини максимал хавфсиз қуйиш тезлиги қуйиладиган маҳсулот хусусияти, қуйиш қурилмаси қувурўтказгичнинг диаметри, унинг девори материалининг хусусияти назарга олиниб, лойиҳада белгиланиши керак.
38. Нефть ва нефть маҳсулотлари максимал қуйиш тезлигини хавфсиз чегараларгача чеклаш, насоснинг сўрувчи қувурўтказгичини маҳсулотга тўлдириш йўли билан таъминланади.
Тўлдириладиган маҳсулот сарфини автоматик тартиблаш, қуйиш темирйўл эстакадасида маҳсулот узатувчи босим остидаги қувурўтказгичда босимни доимий ушлаб туриб бажарилади.
39. Қувурўтказгич тизимларида ва қуйиш-тўкиш коллекторларида портлашдан хавфли аралашмалар ҳосил бўлишини истисно қилиш учун инерт гази ёки махсус белгиланган ускуналар ва стационар тармоқлардан фойдаланиб, уларга буғ келтирилиши кўзда тутилиши керак (ушбу талаб авиа ЁММ омборхоналари учун тааллуқли эмас).
40. Мазутни қабул қилувчи-қуювчи эстакадалар (ҚТЭ)нинг тўкиш лоток (нов)лари ёнмайдиган материаллардан ясалиши, металл панжаралар, ечиб олинадиган қопқоқлар билан ёпилиши ва қуйилган ёнилғини иситиш воситалари билан жиҳозланиши лозим.
41. Мазут хўжалигининг ҚТЭ қабул қилувчи сиғимлардаги температурани, сатҳни ўлчаш воситалари, сатҳни чегаравий қийматидан сигнал берувчи, шамоллатиш патрубкалари, қуйилган ёнилғини иситиш воситалари, қайта ҳайдовчи одатда артезиан туридаги насослар ва қўл кран-балкаси билан ускуналаниши керак. Қабул қилувчи қурилмалар тўлиб-тошиб кетишдан ҳимояланган бўлиши керак.
42. Темир йўл цистерналарида, қуйиш-тўкиш қурилмаларида тез қотувчи ва юқори қовушқоқли нефть маҳсулотларини иситиш, циркуляция усули ёки электр иситиш воситаси билан қиздирилган буғ, нефть маҳсулоти ёрдамида амалга оширилади.
Авиамойларни иситиш учун циркуляция тизимига узатиладиган тўйинган сув буғи ёки кўчма буғиситгичлар қўлланилиши лозим.
43. Буғларининг чақнаш температураси 61°С дан паст бўлган нефть маҳсулотлари билан қуйиш-тўкиш операцияларини ўтказишда электр иситишни қўллашга рухсат этилмайди.
44. Алоҳида асосланган ҳолларда, темир йўл цистерналаридаги юқори қовушқоқли нефть маҳсулотлари (ёнилғи мазутлар)ни иситишда қиздирилган буғ («кучли буғ») қўллашга рухсат берилади. Сувланган нефть маҳсулоти сувсизлантирилиши керак.
45. Кўчма иситгичлардан фойдаланилган ҳолларда, иссиқлик ташувчини нефть маҳсулоти билан бевосита контактда бўлишига рухсат берилмайди.
46. Кўчма буғиситгичлардан фойдаланилганда буғлар босими 0,4 МРа дан ошмаслиги керак (авиапортлар учун — 0,3 МРа дан кўп эмас).
47. Темир йўл цистерналарида электр иситгичлар билан нефть маҳсулотларини қиздириш, фақат чиқарма иситгич (иссиқлик алмашгич)да циркуляцияли қиздириш билан бирга бажарилиши керак.
48. Пастки қуйиш (тўкиш) қурилмаси тузилиши, темир йўл вагон цистерналарида нефть ва нефть маҳсулотларини пастки қуйиш (тўкиш) қурилмаси учун стандартлашган техник шартларга мос бўлиши керак. Кўрсатилган қурилмаларда электр иситишни қўллашда, иситилаётган нефть маҳсулоти тегиб турган юзасида температура 90°С га етганда электрэнергия узатилишини узиб қўядиган қурилма кўзда тутилган бўлиши керак.
49. Кўчма электр грелкалардан фойдаланишда, улар суюқлик сатҳи иситиш қурилмаси устидан 500 mm пастга пасайганда, уларни узиб қўядиган муҳосаралаш қурилмаси билан жиҳозланиши лозим.
50. Кўчма буғли змеевиклар ва электр грелкаларни, фақат иситгичнинг юқориги чети юзасидан камида 500 mm чуқурликка нефть маҳсулотига чўктирилгандан сўнггина ишга тушириш керак.
Иситилаётган вақтда температуранинг ошиши билан маҳсулот цистернадан отилиб чиқмаётганлигини кузатиш керак. Цистернада суюқликни иситиш температураси ушбу суюқлик буғларининг чақнаш температурасидан 15°С га паст бўлиши керак.
Нефть маҳсулотларини электр грелкалар билан иситаётган вақтда вагон-цистерналардан уларни қуйиш тақиқланади.
51. Нефть ва нефть маҳсулотларини, эркин тушувчи оқим билан қуйиш мумкин эмас. Қуйиш қурилмаси шундай узунликда бўлиши керакки, унинг учидан цистерна пастигача бўлган масофа 200 mm дан ошмаслиги керак.
52. Темир йўл қуйиш-тўкиш эстакадаларида, меъёрий ҳужжатлар талабларига мувофиқ портлашгача бўлган концентрацияси ҳақида сигнал берувчи мосламалар ўрнатилиши керак. Портлашгача концентрация сигнализаторининг битта сездиргичи иккита цистернага қуйиш ва тўкишни ҳар қайси фронти бўйлаб нол белгида ўрнатилиши керак. Қуйиш ва тўкиш икки томонлама фронтда бўлганда, сездиргичлар «шахмат» тарзида жойлашиши керак.
53. Маҳсулотни эстакадага узатишда умумий коллектордаги қуйилаётган нефтмаҳсулотнинг босими ва температурасини текшириш учун, ушбу параметрларни ўлчаш асбобларининг кўрсатгичларини оператор хонасига чиқариб ўрнатиш зарур.
54. Янги лойиҳаланаётган ва реконструкция қилинаётган нефть базалари учун оч ранг нефть маҳсулотларини қуйиш учун тегишли асосланганда автоматлашган қуйиш тизимини кўзда тутиш тавсия этилади. Уларни лойиҳалаш оч ранг нефть маҳсулотларини темир йўл ва автомобиль цистерналарига тактли қуйиш қурилмаларини лойиҳалаш бўйича кўрсатмаларига кўра амалга оширилиши керак.
55. Нефть ва нефть маҳсулотлари учун қуйиш-тўкиш эстакадалари тўғридан-тўғри яшин уришидан ва электромагнит индукциясидан ҳимояланиши керак.
56. Электростатик зарядларнинг тўпланиш эҳтимолини ва нефть маҳсулотлари билан технологик қуйиш-тўкиш операцияларини бажаришда хавфли разрядлар пайдо бўлишининг олдини олиш учун қуйидагилар зарур:
Ертуташ қурилмаларининг қаршилигини, корхона бош муҳандиси тасдиқлаган график бўйича йилига камида бир марта текшириш лозим.
57. Қуйиш-тўкиш эстакадаларини лойиҳалаш, монтаж қилиш, ишлатиш ва таъмирлаш, тез алангаланувчи (ТАС) ва ёнувчан суюқликлар (ЁС) ва суюлтирилган углеводород газларини темир йўл қуйиш-тўкиш эстакадаларини лойиҳалаш. темир йўл ва автоцистерналарга оч рангли нефть маҳсулотларини тактли қуйишни автоматлашган қурилмаларини лойиҳалаш бўйича талабларни ўрнатувчи, саноат хавфсизлиги бўйича меъёрий ҳужжатлар, соҳа ҳужжатлари, қурилиш меъёрлари стандартлар ва мазкур Қоидалар талабларига мос равишда бажарилиши керак.
58. Қуйиш-тўкиш қурилмаларидан ёки алоҳида турувчи темир йўл устунларидан иккала томонга (иккита икки ўқли ёки битта тўрт ўқли вагонлар масофасида) сигнал белгилари-текширув устунлари ўрнатилиши керак, уларнинг ташқарисига тепловознинг кириши тақиқланади.
59. Эстакаданинг бўш темир йўллари бўйлаб қуйиш (тўкиш) маршрутлари нефть базаси (қуйиш пункти, станцияси) ходимлари томонидан текшириб турилиши лозим.
60. Қуйиш-тўкиш қурилмаси жойлашган темир йўллари бўйича тепловозларнинг ҳаракатланиши тақиқланади ва фақат темир йўллардан айланиб ўтишга рухсат берилади.
61. Қуйиш-тўкиш қурилмаси, қувурўтказгичлар ва қувурўтказгичли арматура мунтазам кўздан кечирилиши ва режали-огоҳлантирувчи таъмирланиб турилиши керак. Аниқланган носозликлар ва оқиб чиқишлар дарҳол бартараф қилиниши керак. Тўкиш қурилмасининг носоз қисми (ёки қувурўтказгич участкаси) узиб қўйилиши керак.
62. Атмосфера электр разрядларида нефть маҳсулотларини қуйиш ва тўкиш тақиқланади, темир йўл цистерналарининг люклари ёпиқ бўлиши керак.
63. Автомобиль қуйиш-тўкиш станциялари саноат хавфсизлиги талабларига, темир йўл ва автомобиль цистерналарига оч ранг нефть маҳсулотларини тактли қуйишни автоматлашган қурилмаларни лойиҳалаш, қурилиш меъёрлари ва қоидаларга, стандартларга жавоб бериши керак.
64. Қуйиш станцияси ёки қуйиш пункти қуйидагиларни ўз ичига олиши керак: бошқарув пункти хонаси, қуйиш қурилмаси постлари билан жиҳозланган автомобиль цистерналарига қуйиш майдончалари. Насослар қуйиш қурилмасидан алоҳида жойлашиши мумкин.
65. Автомобиль цистерналарига қуйиш майдончалари нефтмаҳсулотлар гуруҳлари бўйича бирлаштирилиб, айвон (навес) остида жойлаштирилади. Айвон конструкцияси ёнмайдиган материалдан тайёрланиши керак. Ушбу қурилмаларнинг ёнилғи қуйиш оролчалари ва улар орасидаги транспортда ўтиш жойлари ҚМҚ 2.09.19-97 Нефть ва нефть маҳсулотлари омборхоналари талабларига мос бўлиши керак.
Автоцистерналар учун тўкиш-қуйиш қурилмасини майдончаларга (очиқ ёки айвон остида) жойлаштириш керак. Шу қурилмаларни қуйиш оролчалари ва улар орасидаги ўтиш жойлари СНиП П-93 талабларига мос келиши керак.
66. Автоцистерналарга қуйиш станцияси ва пунктларида қуйиш постлари (қуйиш устунлари) ва оператор хонасидан маҳаллий ва автоматлашган бошқарувдаги автоматлашган қуйиш қурилмалари қўлланилиши лозим.
67. ТАС ва ЁС ни қуйиш учун қўлланиладиган қуйиш-тўкиш қурилмаларининг узатмалари, операцияни қўлда, гидравлик ёки пневматика билан амалга оширганда, қурилма механизмларини ўз-ўзидан ҳаракатланишини истисно қилиши керак.
68. Буғларининг таранглиги 500 mm Hg дан бошлаб ТАС ни қуйиш учун мўлжалланган қуйиш-тўкиш қурилмалари буғларни четлатиш қурилмаси билан таъминланиши зарур.
69. Қуйиш автоускуналари ва автоэстакадалар автоматлаштирилган қуйиш тизими ёки пойнакли ичаклар ёки автоцистерна тубигача тушишини таъминлайдиган узунликдаги учқун бермайдиган металлдан ишланган телескопик қувурлар билан жиҳозланган бўлиши керак.
70. Қуйиш қувурининг учи, цистерна қозонига урилганда, учқун ҳосил қилишини истисно қилувчи материалдан тайёрланган бўлиши керак. Учлик конструкцияси вертикал тушиб кетишини ва қуйиш операциясининг бошланишида маҳсулот оқими сачрашини истисно қилиши лозим.
71. Маҳсулотни цистерна қозонининг бўғизи чеккаси орқали тўлиб-тошиб кетишининг олдини олиш мақсадида, берилган миқдорга эришилганда қуйиш автоматик тўхташига имкон яратувчи, қуйиш сатҳини автоматик чекловчи мосламалар қўлланилиши зарур.
72. Қуйиш қувурининг маҳсулотдан бутунлай бўшатилишини таъминловчи ва қуйиш охирида маҳсулотни цистернага тўкилиш эҳтимолини истисно қилувчи чоралар кўзда тутилган бўлиши керак.
73. Қувурни цистернадан чиқариб олишда, қуйиш қувуридан тўкилган маҳсулот қолдиғини йиғиш учун томчийиғгич қўллаш керак.
74. Қуйиш-тўкиш қурилмаси конструкциясида ёнмайдиган материалдан тайёрланган салникли зичлагичлари билан шарнирли уланган элементларини ҳисобга олиб, ягона контур бузилишига йўл қўймасдан, ертуташни ҳар сменада текшириш зарур.
75. Авиакорхоналар автоцистерналарига маҳсулотни пастки қуйиш учун автоцистерна фланеци билан тўқнашишда учқун ҳосил бўлишининг олдини олувчи алюминийдан тайёрланган шарнирли қувурлар қўлланилиши керак. Эластик металл рукавалар қўллашга рухсат берилади.
76. Автоматик бошқариладиган ёнилғи қуювчи (ЁҚ) пунктида, насосни аварияли (қўлда) дистанцияли узиб қўйилиши кўзда тутилиши керак. Авария шароитидаги узиш кнопкаси қулай жойга ўрнатилиши керак.
77. АвиаЁММ ва ЁҚ қуйиш тизими уларни пастдан қуйишни таъминлаши, яъни пастки тўлдириш орқали бўлиши керак. ЁҚ юқоридан қуйишга рухсат берилмайди.
78. Автоцистерналарга нефть маҳсулотларини қуйишни двигатель ишламаётган ҳолда амалга ошириш керак; ҳайдовчи қуйиш жараёнини назорат қилиши шарт. Қуйишни автоматик тизимида (ҚАТ) ҳайдовчи шу система учун йўриқномада назарда тутилган амалларни бажариши керак. Автоқуйиш эстакадасида ёнғин ҳолларида автоцистерналарни шатакка олиш учун штанга ёки трос бўлиши керак.
79. Нефть маҳсулоти тўкилиши (тўлиб-тошиши) ҳолларида, тўкилган нефть маҳсулотини бутунлай йиғиштириб олмагунча, тезкор майдончада турган автоцистерна двигателини ишга солиш тақиқланади.
80. Нефть маҳсулотларини қуйишга узатиладиган автоцистерналар ГОСТ 1510 «Нефть ва нефть маҳсулотларини сақлаш турлари ва усуллари маркалашга, қадоқлашга, транспортда жўнатишга ва сақлашга»га мувофиқ тайёрланган бўлиши керак.
81. Автоқуйиш станцияларида, қуйиш-тўкишда турган автоцистерналарнинг, ертуташ мосламаси йўқлигида нефть маҳсулотларини ҳайдаш учун насослар ишга туширилиш эҳтимолининг олдини олувчи муҳосарали ертуташ қилиниши керак.
82. Автомобиль цистерналарига нефть маҳсулотларини қуйиш станциялари ва пунктларида портлашгача концентрациядан хабарловчи сигнализаторлар ўрнатилиши керак.
83. Қуйиш станцияси ва пунктларида нефть маҳсулоти буғларининг концентрацияси, тарқалишнинг пастки концентрация чегарасидан 20% дан кўпга ошганда, қуйиш операциясини тўхтатилиши ва автомобиль двигателларини ишга солиниши тақиқланиши таъминланиши керак.
84. Автоқуйиш эстакадасининг тезкор майдончасига автотранспортни келиш жойларига тегишли белгилар ва кўрсаткичлар ўрнатиш керак.
85. Нефть маҳсулоти билан тўлдирилган автоцистерналарнинг нефть қуйиш эстакадаларидан хавфсиз чиқиб кетиши ҳайдовчи зиммасига юклатилади.
86. Нефть ва нефть маҳсулотларини сақлаш турлари ва усуллари маркалашга, қадоқлашга, транспортда жўнатишга ва сақлашга қўйиладиган талабларга мос бўлиши керак. Янги қурилаётган ва реконструкция қилинаётган нефть базалари учун нефть ва нефть маҳсулотларини чуқурлаштирилган ва ер ости резервуарларида сақлаш тақиқланади.
87. Нефть ва нефть маҳсулотлари омборлари резервуар паркларининг ёки алоҳида резервуарларнинг сиғимлари даражасига кўра, амалдаги қурилиш меъёрлари ва қоидалари талабларига кўра тоифаланади.
88. Вертикал пўлат резервуарлар конструкциялари нефть ва нефть маҳсулотлари учун вертикал цилиндрик пўлат резервуарлар тузилишига бўлган талабларга мос бўлиши керак.
СКҚС ни сақлаш учун пўлатдан ишланган (мақсадга мувофиқроқ зангламайдигани), ичи рухланмаган ёки лакбўёқ қопламасиз горизонтал резервуарлар ва бочкалар кўзда тутилади.
89. Асосланган ҳолатларда девори ҳимояланган («стакандаги стакан» тури) пўлат резервуарларни қўллашга рухсат берилади. Айни пайтда деворлараро бўшлиққа маҳсулот оқиб ўтишини текшириш таъминланган бўлиши керак. Бундай текширув тўғридан-тўғри (оқиб ўтиш ҳолатлари) ёки билвосита параметрлар (газлашганлик) бўйича амалга оширилиши мумкин. Асосий резервуарни герметиклигида бузилиш аниқланганда, уни ишлатишдан чиқариш зарур.
90. Нефть ва нефть маҳсулотларини қабул қилиш, сақлаш ва бериш бўйича операцияларни ўтказиш учун пўлат вертикал резервуарлар, сақланаётган маҳсулот хусусиятларига кўра, қуйидаги асосий техник қурилмалар билан жиҳозланиши керак:
Резервуарда ўрнатиладиган қурилма ва ускуналарнинг тўла комплекти ва уларни жойлашиш схемаси лойиҳа ҳужжатларида белгиланади.
91. Авиаёнилғи учун сарфловчи резервуарлар ёнилғини юқоридан олиш учун сузувчи қурилмалар билан ускуналаниши керак.
92. Резервуар конструкцияси ва унга ўрнатиладиган ускуна, арматура ва асбоблар қуйидаги ҳолларда резервуарни ишлатишда хавфсизликни таъминлаши керак:
93. Ҳар бир резервуар лойиҳага асосан тайёрланади ва ҳар бир резервуарга паспорт жорий этилади. Резервуар корпусига унинг паспортида белгиланган рақам ёзилади.
94. Резервуарларни тўлдириш (бўшатиш) тезлиги, унда ўрнатилган ҳаво олиш қурилмаларининг ўтказувчанлик қобилияти йиғиндисидан ошмаслиги керак. Тез алангаланувчи ва ёнувчан суюқликларни очиқ оқим билан резервуар (сиғим)ларга узатишга рухсат берилмайди.
95. Сузувчи томли ёки понтонли резервуарлар учун тўлдириш (бўшатиш)ни максимал самарадорлиги, понтон (сузувчи том) ҳаракатини рухсат этилган тезлиги билан чегараланади; бу тезлик сиғими 700 m3 гача бўлган резервуарлар учун — 3,3 m/h дан, сиғими 700 m3 дан юқори бўлган резервуарлар учун — 6 m/h дан ошмаслиги керак.
96. Резервуарда босимни ушлаб туриш, ҳаво олувчи ва сақлагичли арматуралар ёрдамида амалга оширилади. Ҳаво олиш арматураси резервуар тури ва сақланаётган маҳсулотга кўра танланиши керак.
97. Резервуарларда гидравлик клапан ўрнатилганда, улар қийин буғланадиган, кристалланмайдиган, полимерланмайдиган ва музламайдиган суюқлик билан тўлдирилиши керак.
99. Ҳаво олиш клапанлари билан ускуналанган резервуарларда ўтказиш қобилияти бир хил бўлган сақлагич клапанлар ўрнатилиши керак. Ҳаво олиш ва сақлагич клапанлар мустақил патрубкаларга ўрнатилади.
100. Понтонлар ва сузувчи томлар зичлатувчи (затвор)лар ясалган материал сақланаётган маҳсулот хусусиятини, яъни узоқ муддатда ишлатишга, музлашга, иссиққа чидамлилиги, сақланаётган маҳсулот буғларини ўтказувчанлиги, аланга олувчанлигини ҳисобга олиб танланиши ва регламентланган лойиҳалар талабларини қониқтириши керак.
101. Резервуар ва насосларнинг қувури боғламаси, аварияли вазият ҳолларида, бир резервуардан иккинчисига маҳсулотни қайта ҳайдаш имконини таъминлаши керак. ТАС ва ЁС резервуарлари авария ҳолатларида уларни сақланаётган маҳсулотдан бўшатиш учун аварияли шароитларда хизмат кўрсатиш учун бориш осон бўлган жойдан дистанцияли бошқариладиган, тез ишлайдиган ёпқич арматура билан жиҳозланади. Ишга тушиш вақти технологик жараён шароитлари ва ишлар хавфсизлигини таъминловчи талаблар билан аниқланади.
102. Газлашишни, нефть маҳсулоти йўқолишини истисно қилиш, атроф-муҳит ифлосланишининг олдини олиш учун томи стационар понтонсиз резервуарлар гуруҳи, газтекисловчи тизим ёки «азотли ёстиқ» (таглик) билан ускуналанади. Резервуар паркларини газтекислагич тизими билан жиҳозлаганда, у билан авиация ва автомобиль бензинлари резервуарларини бирлаштириш тақиқланади.
103. Резервуарларни газтекислагич тизими билан жиҳозлаганда, уни аварияли ҳолатларда шу тизимдан ҳар қайси резервуарни дистанцияли узиб қўйиш воситалари кўзда тутилиши керак (аварияли вазиятни газтақсимлагич тизими бўйлаб тарқалиб кетишининг олдини олиш учун).
104. Гуруҳли резервуарларда нефть маҳсулотларини «азот ёстиғи» остида сақлаганда, улар гидрозатвор орқали атмосферага «свеча» орқали «кичик» ҳаво олишда ва резервуарларни тўлдиришда ташламали умумий газтекислагич тармоғи билан ускуналаниши керак.
105. Нефть маҳсулотлари буғларини ташлаш учун свеча марза ёки тўсувчи девор ташқарисида, улардан камида 5 m масофада, бевосита резервуар паркига кирмайдиган, нефть базалари бино ва иншоотларига нисбатан шамолга тескари томонида жойлашиши керак. Свеча баландлиги камида 30 m бўлиши керак.
106. Нефть ва нефть маҳсулотли резервуарлар амалдаги норматив ҳужжатлар талабларига мувофиқ текшириш ва автоматлаштириш воситалари билан жиҳозланиши керак.
107. Нефть маҳсулотларини сақлаш учун белгиланган вертикал цилиндрик резервуарлардан маҳсулотости сувларини чиқариб ташлаш учун маҳсулотости сувини дренаж қилиш тизими қурилган бўлиши керак.
108. Маҳсулотости сувларини автоматик ташлашда, дренаж тизимига ортиқча юкланишнинг олдини олиш мақсадида, унга бир қанча резервуарлардан бир вақтда ташлашнинг олдини олувчи муҳосаралаш воситаси режалаштирилган бўлиши керак.
109. Нефть ва нефть маҳсулотлари бўлган резервуарлар тагида жойлашган намунаолгичлар билан жиҳозланиши керак. Резервуар томида люк орқали қўлда намуна олиш тақиқланади.
110. Намуна олиш, сатҳни ўлчаш тизими қурилмаси уларни демонтаж қилмасдан, резервуарни маҳсулотдан бўшатиш ишлаш қобилиятини текшириш имкони таъминланиши керак.
111. Резервуарларда нефть маҳсулотлари сатҳини текшириш назорат-ўлчов асбоблари билан амалга оширилади.
112. Мазутни сақлаш учун темирбетон ва металл горизонтал, ҳамда стационар томли вертикал цилиндрик резервуарлардан фойдаланилади. Ушбу резервуарлар марзалари чегарасида қувурўтказгичларда электрлашган арматураларни ўрнатишга рухсат берилади.
113. Намунавий резервуарларда ўрнатиладиган ускуналар резервуарнинг ушбу турига мос келиши керак. Бошқа ускунани қўллаш учун лойиҳани ишлаб чиққан ташкилот билан келишиш зарур.
114. Ўта қовушқоқли ва қотувчан нефть маҳсулотларини сақлашда, уларни иситиш назарда тутилиши керак. Иссиқлик манбаи турини танлаш, сақланаётган ёки ҳайдалаётган маҳсулот тури, унинг физик-кимёвий хусусиятлари ва портлаш-ёнғиндан хавфлилиги кўрсаткичлари, иқлим шароитлари, сақлаш учун резервуарлар турига кўра, лойиҳа ташкилоти томонидан амалга оширилади.
115. Резервуарларда мазутни иситишда, одатда циркуляция усулидан фойдаланиш керак. Мазутни олиш жойида (сўриш) ўрнатиладиган маҳаллий буғли иситувчи қурилмалар (регистр, змеевик)ни қўллашга рухсат берилади. Буғли иситиш қурилмаси резервуар ичида жойлашганда, резервуарнинг ташқарисида дренаж учун штуцерлар ва зарур ҳолларда конденсатни дренаж қилиш учун ёпқичли қурилмалари бўлган ҳавочиқаргич (воздушник) кўзда тутилиши керак.
116. Резервуарларда нефть маҳсулотларини иситиш температураси нефть маҳсулотлари буғларининг ёпиқ тигелдаги чақнаш температурасидан камида 15°С га паст бўлиши ва 90°С дан ошмаслиги керак. Резервуарда иситилаётган нефть маҳсулот температураси, бошқарув хонасида (операторхона) кўрсатгичлари қайд қилиниб, доимо текшириб турилиши лозим.
117. Нефть маҳсулотни буғиситгичлар ёрдамида иситганда тўйинган буғ босими 0,4 МРа (4 kgf/cm2 ) дан ошмаслиги керак.
118. Буғ ва конденсатўтказгичлар қувурўтказгичларини ўрнатиш иссиқлик манбалари бўйича меъёрий ҳужжатлар, ҳамда буғ ва иссиқ сувлар қувурўтказгичларининг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари талабларига мос равишда амалга оширилиши керак.
120. Резервуарларда нефть, мазутни сақлаганда, чўкинди тўпланишининг олдини олиш учун ювиш тизимини режалаштириш зарур.
121. Резервуар марзалари ичида портлашдан ҳимояланиб ишланган электр иситиш тизимлари, назорат ва автоматика қурилмалари, ҳамда маҳаллий ёритиш асбобларидан ташқари, электр ускуналарини ўрнатиш, электро кабель линияларини ўтказиш мумкин эмас. Тегишли асослашларда, портлашдан ҳимояланиб ишланган электр узатмали аралаштиргичларни ўрнатишга рухсат берилади.
122. Бевовосита резервуар олдида ўрнатиладиган ёпқич қурилма қўлда ишга тушириладиган бўлиши керак ва марзалар ташқарисида ўрнатилган электр узатмали сурма зулфинлар билан дубл қилиниши керак.
123. Резервуар паркларининг умумий ёритилиши прожекторлар билан амалга оширилиши керак. Прожектор мачталари резервуарлардан камида 10 m масофада, лекин ҳар қандай ҳолатда марзалардан ёки тўсувчи деворлардан ташқарида ўрнатилади.
124. Электро статик хавфсизликни таъминлаш учун нефть маҳсулотларини резервуарда сачратмасдан, чангитмасдан аралаштириш технологиясида кўзда тутилган бўлишидан ташқари, жўшқин аралаштирмасдан қўйилиши ва электро статик хавфсизликни махсус чоралари таъминланиши керак.
Бўш резервуарни тўлдиришда нефть (нефть маҳсулотлари), қабул қилувчи патрубка тўлиши моментигача ёки понтон (сузувчи том) сузиб чиқишигача 1 m/s дан кўп бўлмаган тезлик билан узатилиши керак.
125. Ҳар бир ишлатувчи ташкилотда ишлатиш ва техник назорат бўйича йўриқнома, резервуарларнинг ревизия қилиш ва бракка чиқариш усуллари бўлиши керак.
126. Нефть ва нефть маҳсулотларини сақлаш резервуар парклари портлашгача концентрация (ПК)дан сигнал берувчи-сездиргичлар билан жиҳозланиши ва улар нефть маҳсулотлари буғларининг концентрацияси аланга тарқалишини пастки концентрация чегарасининг 20% га етганда ишлаб кетиши керак.
127. ПК дан сигнализаторлар сездиргичларнинг жойлашиш тартиби ва уларнинг сони сақланаётган маҳсулотлар (ТАС ва ЁС) турлари, сақлаш шартлари, резервуарлар якка сиғимларининг ҳажми ва омбор (парк) таркибида уларнинг жойлашиш тартиби билан аниқланади.
128. ПК сездиргичлари текисланган ер юзасидаги белгилардан 1,0 — 1,5 баландликда омбор (парк)лар марзаларининг периметри бўйлаб ички томонида ўрнатилиши керак.
129. Сигнализатор сездиргичлари орасидаги масофа сездиргичлар таъсир радиуси 10 m дан кўп бўлмаган шарти 20 m дан кўп бўлмаслиги керак.
130. Сиғим ва резервуарлар гуруҳи ёки атрофи марзаланган алоҳида резервуарлар ёнма-ён (қўшни) жойлашишида, қўшни (иккита гуруҳ учун умумий) марзалар (тўсиқ) бўйича сигнализатор сездиргичларини ўрнатиш талаб қилинмайди.
131. ПК сездиргичлари омборнинг марзалари ташқарисида жойлашган ёпқич-тартибловчи арматура узеллари ёнида ўрнатилиши керак. Сигнализатор сездиргичлари сони узеллар эгаллаган майдонга кўра, камида иккита сездиргич бўлишини ҳисобга олиб танланиши керак. Алангаланишни пастки чегараси (АПЧ) сигнализатор сездиргичларини текисланган ер юзасидан 0,5 — 1,0 га баландликда узел майдонининг периметри бўйлаб, қарама-қарши томонида жойлаштириш керак.
132. Идишлар сақланадиган омборхоналарни жойлашиши ва уларга бўлган умумий талаблар ҚМҚ 2.09.19-97 Нефть ва нефть маҳсулотлари омборхоналарига мос бўлиши керак.
133. Сақлаш учун идиш турлари, уни тайёрлашга, тўлдириш ва маркировкалашга, сақлаш шартларига бўлган талаблар, ҳамда тўлдириш (қадоқлаш)да, сақлашда хавфсизлик талаблари, маркировка, қадоқлаш, транспортда жўнатиш ва сақлаш бўйича талабларга мос бўлиши керак.
134. Нефть маҳсулотларини идишларда сақлашни махсус ускуналанган бино ва навеслар остида амалга оширилади. Қадоқланган нефть маҳсулотларини очиқ майдончаларда совуқ пайтларда бир ойдан кўп бўлмаган муддатда сақлашга рухсат этилади.
135. Ҳаво кемасининг ғилдирак тиргаклари ва гидротизими учун мўлжалланган ёнмайдиган гидравлик суюқлик (ЁГС) туридаги синтетик ишчи суюқликни ЁММ ёпиқ омборларида, оқ тунукали, герметик ёпиқ ва пломбаланган бидонларда сақлаш керак.
136. ТАС ни портлашдан хавфли аралашма ҳосил қилиши мумкин бўлган бошқа моддалар билан биргаликда сақлашга рухсат берилмайди.
137. Қадоқланган нефть маҳсулотлари учун омбор хоналари қуйиш ва қадоқлашни, ҳамда насосхоналар ва ёнғин хавфсизлиги талаблари таъминланиш шарти билан бошқа хоналар билан битта бинода бирлаштиришга рухсат берилади.
138. Нефть маҳсулотларини идишларда сақлаш учун омборхоналар ва майдончалар, юклаш-тушириш ва транспорт операциялари учун механизация воситалари билан жиҳозланиши керак. Мазкур нефть маҳсулотлари учун омбор бино деворларидаги эшик ўринлари механизация воситаларининг хавфсиз ўтишини таъминловчи ўлчамларга эга бўлиши керак.
139. Қадоқланган нефть маҳсулотларини сақлаш учун омбор хоналари қуйидагилар билан жиҳозланиши керак:
140. Қадоқланган нефть маҳсулотларини сақлаш учун бино омборларининг поллари ёнмайдиган ва нефть маҳсулотларини шиммайдиган материаллардан бўлиши, ТАС ни сақлашда эса, учқун ҳосил бўлишининг олдини олувчи материаллардан ясалиши керак. Пол юзаси текис, тўкилган суюқлик чуқурча томон оқиши учун нишабланган бўлиши керак.
Электр ўтказмайдиган материаллардан ясалган қуйиш хоналарининг поллари ертуташтирилган металл листлар билан ёпилиб, унга маҳсулот солинадиган металл идиш қўйилади. Бочка, бидон ва бошқа кўчма сиғимларни ертуташ қурилмасига учи болтда бўлган мисли трос билан улаш орқали ертуташ амалга оширилишига рухсат берилади.
141. Идишлардаги нефть маҳсулотларини сақлаш учун майдончалар қаттиқ қопламали ва сув оқиши учун қия бўлиши керак.
142. Идишлар сақланадиган омборхоналарда нефть маҳсулотларини қадоқлаш, ўраш, боғлаш материалларини бўш идиш ва бошқа бегона предметларни сақлаш тақиқланади. Мазкур хўжалик атрофида нишаб йўлкалар ва сув оқиши учун қияли сувчетлатувчи каналлар бўлиши керак.
143. Нефть маҳсулотларини (мойлар, ёғ-упа) идишларга солиш бочка ва кичик идишларга қадоқлаб қуйиш ва қадоқлаш, махсус хоналарда амалга оширилиши керак. Қуйиш ва қадоқлаш хоналари биноларда ёки иқлим шароитлари ва маҳсулот турларига кўра, айвон остидаги майдончаларда жойлашиши керак. Қуйиш хоналари бир қаватли бўлиши керак. Қуйиладиган маҳсулот тури ва ҳажмига кўра, хонани изоляцияланган секцияларга бўлиш тавсия этилади.
144. Қуйиш ва қадоқлаш хоналаридаги электр ускуна, электр симлар портлашдан хавфсизлик талабларига мос келиши керак.
145. Қуйиш ва қадоқлаш хоналарини, маҳсулот бериш учун автоматлашган қурилмалар, идишларга қуйиш ва нефть маҳсулоти миқдорини аниқлаш, юклаш ишларини механизация воситалари, оқиб кетган маҳсулотни йиғувчи ва қуйишни автоматик тўхтатиш воситалари билан жиҳозланиши тавсия этилади.
146. Кичик идишларга суюқ маҳсулотни қуйиш, одатда, автоматик қурилмаларда ва герметик қуйишни таъминловчи ва маҳсулот оқизиб юборишни истисно қилувчи автоматик линияларда амалга оширилади.
147. Ўлчаш қурилмалари, ҳамда идишга суюқ маҳсулотни қуйишни қадоқловчи агрегатлари (камералар)ни маҳаллий сўриш мосламалари билан ускуналаш зарур.
148. ТАС ни металл бочкаларга қуйишда, қуйиш шлангасининг патрубкаси тубга етиши керак. Патрубка, шланг ва бочка ертуташ қилиниши керак.
150. Тарқатувчи, қадоқловчи қурилмаларни асосий қувурўтказгичларга улаш, дистанцияли ва маҳаллий бошқаришга эга ёпқич арматура орқали бажарилади.
151. Қуйиш хонасининг олдида механизация воситалари билан ускуналанган юклаш-тушириш майдончалари (пандуслар)ни жойлаштириш керак.
152. Сиғими 25 m3 гача бўлган тарқатувчи резервуарларни умумий сиғими 200 m3 гача бўлган нефть маҳсулоти турига кўра, қуйидаги ҳолларда қуйиш хонасида жойлаштиришга рухсат берилади:
Мойни иситиш ва бериш учун мўлжалланган тарқатиш резервуарларининг ён томонини қуйиш хонасида жойлаштирилиб ўрнатишга рухсат этилади.
153. Лойиҳаланаётган ва реконструкция қилинаётган омборларда мойлар учун резервуарларни ерости (подвал) хоналарида жойлаштириш тақиқланади.
154. Қадоқланган нефть маҳсулотларини қабул қилиш, сақлаш ва қуйиш бўйича барча технологик операциялар, тасдиқланган технологик регламентлар (йўриқномалар) ва амалдаги меъёрий ҳужжатлар талабларига мос равишда ўтказилиши керак.
155. Нефть маҳсулотини қуйишдан олдин хизмат қилувчи ходим идишни кўздан кечириши шарт. Нефть маҳсулотини идишга фақат корхонанинг хизмат қилувчи ходими беради.
156. Нефть маҳсулоти бериш участкаларида нефть маҳсулоти тасодифан тўкилишининг олдини олиш ва ифлосланган жойларни тозалаш учун қум ва воситалар захираси кўзда тутилган бўлиши керак.
157. Нефть маҳсулоти тўкилиши ёки идишдан оқиб кетишида, нефть маҳсулотини бутунлай тозалаб олмагунча ва газлашганликни рухсат этилган концентрация чегараси (РЭКЧ)гача пасайтирмагунча омборни ишлатилиши тўхтатилиши керак. Носоз идиш нефть маҳсулотидан бўшатилиши керак.
158. Технологик қувурўтказгичларга нефть базалари ва нефть маҳсулоти омборхоналаридаги қувурўтказгичлар ва нефть маҳсулотўтказгичлар киради; қувурўтказгичлар орқали технологик жараённинг олиб борилишини ва ускуналарнинг ишлатилишини таъминловчи нефть ва нефть маҳсулотлари, мойлар, реагентлар, буғ, сув, ёнилғи узатилади; нефть маҳсулотўтказгичлар бўйлаб эса, нефть базалари балансида турган яқин ташкилотларга (нефть базалари билан нефтни қайта ишлаш заводлари, қуйиш причаллари, алоҳида турувчи темир йўл ва автоэстакадалар ва бошқ. орасидаги) нефть маҳсулотлари берилади.
159. Нефть базалари ва нефтмаҳсулот таркибидаги технологик қувурўтказгичларининг тузилиши ва уларни ишлатиш, технологик қувурўтказгичларининг тузилиши ва уларни хавфсиз ишлатиш, буғ ва иссиқ сув қувурўтказгичларининг тузилиши ва уларни хавфсиз ишлатиш бўйича талабларга мос равишда амалга оширилади.
160. Технологик қувурўтказгичларни ишлатувчи ташкилотлар (нефть базалари, нефть маҳсулотлари омборхоналари) уларни тўғри ва хавфсиз ишлатилишига, улар ишлашини текшириш, ревизия ва таъмирлашни ўз вақтида ва сифатли ўтказишга жавобгар ҳисобланадилар.
161. Хизмат қилиш муддати, категория ва гуруҳлари лойиҳа ташкилоти томонидан аниқланган бўлиши керак.
162. Нефт ва нефть маҳсулотларини узатиш учун фақат пўлат технологик қувурўтказгичлар қўлланилиши керак. Шиша ва бошқа мўрт материалдан, ҳамда ёнадиган ва қийин ёнадиган материаллардан (фторопласт, полиэтилен, винипласт ва бошқалар) тайёрланган қувурларни қўллаш мумкин эмас.
163. Авиакорхоналар ЁММ омборлари учун қувурўтказгичлар пастуглеродли пўлатдан тайёрланиши ва завод шароитларида суртилган ички антикоррозия қопламасига эга бўлиши керак. Ушбу қувурўтказгичлар ташқи антикоррозия қопламасига ҳам эга бўлиши, еростидан ўтказилганда эса, дайди токларидан катодли ҳимояга эга бўлиши керак.
165. Авиаёнилғи таъминлаш қувурўтказгичларининг конструкцияларида мис ва кадмийли қотишмалар ва рухланган пўлат материалларни қўллашга рухсат этилмайди.
166. Ҳайдалаётган нефть маҳсулотини коррозияга фаоллиги ва белгиланган ишлатиш муддатига кўра, қувурўтказгич девори қалинлигини коррозияли емирилишини ҳисобга олиб аниқлаш керак.
167. Нефть базалари ҳудудида ер устидан ўтказиладиган нефть ва нефть маҳсулотли технологик қувурўтказгичлар, ёнмайдиган конструкцияларда, эстакадаларда, тиргак ва таянчларда бўлиши керак.
168. Алоҳида тиргак, эстакадаларда ўтказиладиган ер усти технологик қувурўтказгичларни, эшик ўрни бўлган бинолар деворларидан камида 3 m нарида, эшик ўрни бўлмаган бино деворларидан камида 0,5 m масофада жойлаштириш керак.
169. Технологик қувурўтказгичлар электр пайвандланган чоксиз, шу жумладан антикоррозияли қопламали қувурлардан ясалиши керак. Қувур материалини ва тайёрлаш усулини танлаш ҳайдалаётган муҳит хусусиятлари ва ишчи параметрларга кўра қабул қилиниши керак.
170. Қувурўтказгичлар ўзаро бир-бири билан пайвандлаб уланиши керак. Қувурўтказгичлар бўйлаб қотувчан нефть маҳсулотларини ҳайдаганда, ҳамда арматура ва технологик ускуналар ўрнатилган жойларда ёнмайдиган материалдан ясалган қистирмали фланецли уламалар қўлланилишига йўл қўйилади.
171. Катта диаметрли ва катта узунликдаги технологик қувурўтказгичларда, турли энергия манбалари (қуёш радиацияси ва бошқалар)дан қизишида босим ошиши эҳтимолида сақлагич клапанлари ўрнатилиши, улардан чиққан ташламалар ёпиқ тизим (дренаж ёки аварияли сиғим)ларга йўналтирилиши керак.
172. Сақлагич клапанларини ўрнатиш зарурияти, уларнинг диаметри ва ўтказиш қобилияти лойиҳа ташкилоти томонидан аниқланади.
174. Нефть ва нефть маҳсулотлари учун қувурўтказгичларни қурганда, уларни бўшатиш эҳтимоли учун қиялатиб ўтказилиши, айни пайтда қувурўтказгичлар учун қияликлар қуйидагилардан кам бўлмаслиги керак:
б) ўта қовушқоқли ва қотувчан нефть маҳсулотлари учун — муайян хусусиятлар ва ўзига хослиги, узунлиги ва ўтказилганлик шарт-шароитларига кўра — 2%.
175. Қувурўтказгичларни дамлаш учун инерт гази ёки буғни келтириб, қувурўтказгичнинг бошланғич ва охирги нуқталарида бажарилади. Бунинг учун арматура ва тиқинли штуцерлар кўзда тутилиши керак.
176. Қовушқоқ маҳсулотларни ҳайдаш учун қувурўтказгичлар ташқаридан иситиладиган бўлишлари керак. Иссиқлик ташувчилар сифатида буғ, саноат иссиқлик суви ва электр иситишдан фойдаланиш мумкин. Тасмали иситгичлар ёрдамида электр иситиш усули қўлланилганда, улар портлашдан ҳимояланиб ишланиши керак.
177. Нефть ва нефть маҳсулотлари технологик қувурўтказгичларига объектларга (резервуар парклари, насосхоналар, темир йўл ва автоэстакадалар, причал) кираверишида беркитувчи арматура ўрнатилиши керак. Беркитувчи арматуранинг узатмаларини бошқариш оператор хонасидан дистанцияли ва ўрнатилган жойнинг ўзида қўлда бажарилиши мумкин.
178. Зулфин узелларини гуруҳли ёки алоҳида турувчи резервуарларнинг марза (тўсувчи девор) ташқарисида жойлаштириш керак (116-бандга кўра ўрнатилган зулфинлардан ташқари).
179. Боғлама қувурўтказгичларда ёпқич арматураларни ўрнатиш ва жойлашиш тартиби аварияли вазиятларда нефть маҳсулотини резервуардан резервуарга ҳайдаш имконини таъминлаши керак.
180. Мазут хўжалигининг технологик схемаларида қулай углеродли ва пастлегирланган пўлатдан тайёрланган пўлат чоксиз ва электр пайвандланган тўғри чокли қувурлар қўлланилиши керак.
181. Иссиқлик энергетика агрегатлари ва технологик тармоқлари комплектида олиб келинадиган мос сертификатли ва уларни қўлланилиши учун рухсатномага эга бўлган, ўрнатилган тартибда расмийлаштирилган импорт қувурларини қўлланилишига рухсат берилади.
182. Мазут хўжалигида қувурўтказгичларни температурали деформациясини компенсациялаш учун трассанинг қайрилиши ва бурилишлари ҳисобига ўзини-ўзи компенсациялашидан фойдаланиш керак ёки махсус компенсацияловчи қурилмалар (П-симон компенсаторлар) ўрнатиш кўзда тутилиши керак.
183. Мазут хўжалиги тизимида салникли, линзали ва тўлқинсимон компенсаторларни қўлланилишига рухсат берилмайди.
184. Иссиқлик электро станцияларининг мазут хўжаликларидаги барча мазутўтказгич, буғўтказгич ва конденсатўтказгичларда фақат пўлат арматура қўлланилиши керак. Болғаланадиган ва кулранг чўяндан ва рангли металлдан ясалган арматураларни қўллаш мумкин эмас.
185. Маҳсулот қувурўтказгичларида ўрнатиладиган ёпқич арматура, қувурўтказгич ёпқич арматураси затворларининг герметиклик синфи учун белгиланган талабларга мос равишда ясалган бўлиши керак.
186. Шартли диаметри 400 mm дан катта қувурўтказгичларда ўрнатилган ёпқич арматура механик узатмага (электр-, пневмо- ва гидроусул таъсирида) эга бўлиши керак.
187. Массаси 500 kg дан зиёд арматурани горизонтал участкаларда жойлаштириш керак, айни пайтда вертикал таянчлар кўзда тутиш керак.
188. Зичламалар конструкцияси, салникли тиқинлар, қистирмалар материаллари ва фланецли уламаларни монтаж қилиш, технологик тизимни ишлатишни ремонтлараро даври мобайнида зарур герметиклик даражасини таъминлаши керак.
189. Портлашдан ҳимояланиб ишланган электрузатма арматураларни капитал таъмирлаш ихтисослашган ташкилотларда бажарилиши керак.
190. Ҳар бирининг сиғими 1000 m3 дан кўп бўлган резервуарлар гуруҳи марзалари чегарасида йиғгич коллекторларини ўтказишга рухсат берилмайди. Кўрсатилган чеклашлар, сиғими 3000 m3 ва ундан кам резервуарлар учун кўчма ёнғин техникаси ўрнатилган кўпиккўтаргичлар ҳар қайси резервуарни ўчириш имкони таъминланган ҳолатлар учун тааллуқли эмас.
191. Нефть маҳсулоти билан таъминлаш корхоналарининг технологик қувурўтказгичларига технологик схемалар тузилган бўлиши керак; унда ҳар бир қувурўтказгич белгиланиши ва ёпқич-арматура эса рақамланиши керак. Қувурўтказгичлар амалдаги стандартлар талабларига кўра, оқим йўналишини кўрсатувчи стрелка қўйилиб бўялади.
192. Хизмат қилувчи ходимлар технологик схемаларини, сурма зулфинлар жойлашиши ва уларнинг тайинланишини билишлари ва аварияни бартараф қилиш ёки ўт ўчириш режасига кўра сурма зулфинларни қайта улаш ва узишни билишлари керак.
193. Насос қурилмалари деганда, битта насос ва учта ёки ундан кам сонли бир-биридан 3 m ва ундан кўпроқ масофада жойлашган насослар гуруҳи тушунилади. Нефть ва нефть маҳсулотларининг насосли қурилма (станция)лари ёпиқ (бино ичида) ва очиқ (айвон остида) бўлиши мумкин.
194. Айвон остида жойлашган очиқ насос станцияларида, қуриладиган ён тўсиқлар майдони, тўсиладиган томонининг умумий майдонининг 50% ни ташкил қилиши керак (баландлиги бўйича полдан тўсиқни туртиб чиққан қисмигача ёки насосхона томигача ҳисоблаганда).
Очиқ насосхоналарнинг ҳимоя ён тўсиқлари ёнмайдиган бўлиши ва табиий шамоллатиш шартлари бўйича насосхона полигача ва томигача камида 0,3 m га етмаслиги керак.
195. Насосларнинг ҳимоя тизими, насос ва унинг деталларининг ясалган материали, барча хизмат қилиш давомида хавфсиз ишлатилишини таъминлаши керак.
Тез алангаланувчи суюқликларни ҳайдаш (дамлаш) учун қўш ёнлама марказдан қочма салниксиз насослар, асосланган ҳолатларда эса, бир томонлама ва қўшимча зичланиб қўлланилади.
Ёпувчи суюқлиги сифатида ёнмайдиган ёки ҳайдалаётган суюқлик муҳитига нейтрал бўлганларидан фойдаланиш керак.
Аэропортлардаги самолётларга марказлашган ёнилғи қуйиш (заправка) тизимларида поршенли насосларни қўллашга рухсат берилмайди.
Авиакорхоналар ЁММ омборлари учун музланишга қарши суюқликнинг хорижий аналогларини контейнерларда етказиб беришда, келтирилаётган суюқликнинг техник тафсилотларига кўра ва ҳайдашда унинг физик-кимёвий хусусиятларини сақлаб қолиш зарурати билан танлаб олинадиган насос агрегатлари қўлланилиши керак.
196. Ҳайдаш қувурўтказгичда, ҳайдалаётган модда тескари юриб оқишининг олдини олиш учун тескари клапан ўрнатилиши керак.
197. ТАС ва ЁС ни максимал қуйиш тезлигини хавфсиз чегараларгача чеклаш, насоснинг сўрувчи қувурўтказгичда нефть маҳсулоти қисмини қайта ўтказиб юбориб эришилади.
198. Насослар, техник хизмат кўрсатиш ва ишлатиш бўйича тайёрловчи — завод йўриқномалари, норматив-техник ҳужжатларга мос равишда, уларни хавфсиз ишлатилишини таъминлаши, сигнал бериш ва муҳосаралаш тизимлари билан жиҳозланишлари зарур.
199. Нефть ва нефть маҳсулотларини ҳайдовчи насослар, уларнинг ўрнатилган жойидан қатъи назар, маҳаллий ва дистанцияли бошқарувига эга бўлишлари керак.
200. Насосларнинг сўриш ва ҳайдаш тармоқларида, одатда масофадан туриб бошқариладиган беркитувчи ёки узиб қўювчи қурилмалар кўзда тутилиши керак. Қувурўтказгич участкаларини дистанцияли узиб қўйиш мосламаси билан жиҳозлаш, қувурўтказгичнинг диаметри ва узунлиги, ҳайдалаётган муҳит тафсилотларига кўра, ҳар қайси муайян ҳолатларда лойиҳа ташкилоти томонидан қабул қилинади.
201. Янги лойиҳаланаётган ва реконструкция қилинаётган нефть базалари учун насос ускуналарининг ишлаши, жумладан вибраци даражаси устидан мониторинг ўрнатилиши керак.
202. Марказдан қочма насосларни ҳаракатчанланувчи қисмларида тўсиқлар йўқлигида ишга тушириш ва ишлатиш тақиқланади.
204. Насос станцияларининг поллари ёнмайдиган ва нефть маҳсулоти таъсирига чидамли материаллардан бўлиши ва уларда дренаж лоток (нов)лари жойлашиши керак.
205. Насос станциялари полларида дренаж лотоклар жойланиши керак. Лотоклар тегишлича ёпилган бўлиши, уларнинг туби ва деворлари сув ва нефть маҳсулотлари ўтказмайдиган (шиммайдиган) бўлиши керак. Лотоклар гидрозатвор орқали канализация билан уланган бўлиши ва у томон доимий нишабликка эга бўлиши керак.
206. Насосларни ҚМҚ 2.09.19 — 97 Нефть ва нефть маҳсулотлари омборхоналари учун ёнғинга қарши нормаларга риоя қилиниб жойлаштириш керак. Насосхоналардаги насослар ва қувурўтказгичларни уларга хизмат кўрсатиш, таъмирлаш ва кўрикдан ўтказиш қулай бўладиган қилиб жойлаштириш керак.
207. Янги лойиҳаланаётган ва реконструкция қилинаётган нефть базалар учун чуқурлаштирилган насос станцияларини қуриш тақиқланади.
208. Ўта қовушқоқли, намиққан ёки ташқи ҳаво температурасида очиқ майдончаларда қотувчан маҳсулотларни ҳайдовчи насосларни, узлуксиз ишлашини, иссиқлик изоляциясини ёки насос ва қувурўтказгичларни иситишни, дамлаш ёки насос ва қувурўтказгичларни ювиш тизими борлиги шартларига риоя қилиб ўрнатиш керак.
209. Қозонхона бўлимига мазутни марказдан қочма насослар ёрдамида узатиш керак. Иссиқлик электр станцияларини мазут хўжалиги тизимида винтли, ротацияли ва поршенли насосларни қўллашга рухсат берилади.
210. Ёқиш учун мазут узатишнинг икки поғонали схемаси, ҳар қандай 1 поғонали насос, иситгич, чуқур тозалаш фильтрни ҳар қандай 2 поғонали насос билан ишлаш имконини кўзда тутиши керак.
211. Ишчи босими 2,5 МРа ва ундан кўп бўлган иссиқлик электр станцияларнинг мазут хўжалиги тизимида дренаж қувурўтказгичларида ва мазутўтказгичларида ҳавочиқаргичларда, кетма-кет жойлашган иккита беркитувчи қурилмаларни ўрнатиш кўзда тутилиши керак.
212. Мазут иситгичлар хона ташқарисида — бетонланган очиқ майдончаларда жойлашиши керак; улар жала сувларини йиғиш учун қудуқ (трап)лар томонга нишаб қилиб, стационар кран-балка билан ускуналаниши керак.
213. ТАС ва EC ҳайдовчи насос корпуслари, насослар билан битта рамада бўлган электр двигателлар ертуташидан қатъи назар, алоҳида ертуташ қилиниши керак.
214. Рухсат этилган чегаравий концентрация (РЭЧК) ва портлашнинг пастки чегаравий концентрацияси (ППЧК) бўйича гаплашганликни текшириш учун насос станцияларида рухсат этилган чегаравий қийматларга етганда ишлаб кетувчи сигнал бериш билан газ таҳлиллагичнинг автоматик воситалари ўрнатилиши керак. Газлашишнинг барча ҳоллари асбоблар билан қайд қилиниши керак, улар йўқлигида, объектда текширув намуналарини олиш тартиби ўрнатилган бўлиши керак.
215. Насос агрегатлари хоналарида мажбурий оқма-тортма шамоллатгичларнинг ишлаши таъминланиши керак. Насосларни уланиш схемаси шамоллатгич ишламаётганда улар (насос)ни уланиш эҳтимолига имкон бермаслиги керак.
216. Насос хоналари ускуналар, электр ускуналарни таъмирлаш учун юк кўтарувчи қурилмалар билан ускуналаниши керак. Улар электр қурилмаларни тузилиш талаблари қоидаларига кўра портлашдан хавфли аралашмани категория ва гуруҳига ва портлашдан хавфли зоналар синфига мос қилиб ясалиши керак.
217. Ҳар бир насос агрегати паспортга эга бўлиши керак; унга таъмирлаш ва комплект қисмларини алмаштириш бўйича барча маълумотлар ёзилади. Агрегат ҳужжатларида ишлатишнинг ҳисобланган муддати кўрсатилиши керак.
218. Насосларни монтаж қилиш, созлаш ва синашни лойиҳа ва тайёрловчи-завод йўриқномасига мувофиқ бажариш керак.
219. Ажратувчи тўсиқлар, жумладан, насос хоналарини машина зали ёки бошқа хоналардан ажратиб турувчи, пол сатҳидан пастда жойлашган уларнинг пастки қисмлари (девор ёки пардеворлар), ҳамда улардан ўтказилган ўқ (вал)лар, қувурўтказгичлар, кабеллар герметик бўлиши керак.
220. Насосларнинг ишқаланувчи қисмларининг мойланиши, подшипниклар ва салниклар температураси устидан доимий назорат ўрнатилган бўлиши керак.
221. Насос агрегатларининг подшипникларини мойлаш тизими ясаган-корхона йўриқномасига мос равишда ишлатилиши керак.
222. Резервуар парклари, темир йўл ва автомобил қуйиш-тўкиш эстакадалари таркибида, буғлар таранглиги 500 m симоб устунидан юқори бўлган оч ранг нефть маҳсулотларини қабул қилиш, сақлаш ва юклаб жўнатиш бўйича объектларни лойиҳалаш ва реконструкция қилиш учун буғ-газ фазасини йиғишни ва утиллашни ташкил қилувчи стационар қурилмаларни кўзда тутиш тавсия этилади.
223. Буғларни тутишнинг асосий ускуналарини компоновкалаш (йиғиш) монтаж қилиш блок-модул усулини бажарилиши керак.
Ускунани объектларнинг (резервуар парклари, темир йўл ва автоэстакадалар) бевосита яқинида, бино ёки айвон остидаги очиқ майдончаларда, резервуар парклари марзалари ташқарисида ва темир йўл эстакадалари ва автоэстакадалар майдончаларида жойлаштириш мумкин.
Асосий ускуна билан бевосита боғлиқ бўлмаган электр ускуна ва бошқарув асбоблари, портлашдан хавфли зонадан ташқарида жойлаштирилиши лозим.
224. Буғларни тутиш тизимининг аппаратларини босим ошишидан ҳимоялаш учун сақлагичли қурилмалар режалаштирилиши керак. Қурилмаларни танлаш ва ҳисоблаш босим остида ишлайдиган идишларни тузилишига доир талаблар асосида бажарилади.
225. Буғларни ютиш бўйича қурилмани абсорбер таркибида фойдаланилганда, тизимда температура кўтарилиши ёки босим пасайиши бўйича аниқланадиган тутиш самарадорлиги пасайганда, ишга тушадиган дубл аппарати кўзда тутилган бўлиши керак.
226. Ажралиб чиқаётган буғларни йиғиш учун резервуарларнинг тузилиши, уларни ҳайдаш ва дамлашда буғлар ҳажмини ўзгариш эҳтимоли таъминланиши керак.
227. Буғларни йиғиш учун резервуар сақлагич клапанлар, оловтўсгичлар, текшириш асбоблари ва аварияга қарши ҳимоя воситалари билан ускуналанган бўлиши керак.
228. Йиғиш тизимида вакуумли суюқлик-ҳалқа насосидан фойдаланилганда, у компрессорлар ва вакуумли суюқлик-ҳалқа насосларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш стандарти талабларига мос бўлиши керак. Суюқлик ҳайдаш тармоғидан ва зичламалардан йиғиш тизимига қайта йўналтирилиши керак.
229. Совутувчи тизимли буғларни тутиш қурилмасида қўлланиладиган ускуна ва қувурўтказгичлар, совутиш тизимининг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш талабларига мос бўлиши керак.
230. Тутиш тизими таркибига кирувчи ва портлашдан хавфли зонада жойлаштириладиган электр ускуналарни портлашдан ҳимоялаб ясалиши портлашдан хавфли аралашманинг категорияси ва гуруҳига ва портлашдан хавфли зона синфига мос келиши керак.
231. Тутиш қурилмасида сепаратор қўлланилганда, конденсатни, махсус йиғгич сиғимга йўналтирувчи автоматик тизим бўлиши керак.
232. Ишлатилган нефть маҳсулотлардан оқилона фойдаланиш ва атроф-муҳитга уларнинг салбий таъсирини камайтириш учун тиклаш қурилмалари кўзда тутилиши мумкин.
233. Тиклаш қурилмаларини шамоллатишда, ҳаво алмашиниш карралилиги соатига 12 ҳавоалмашинишни ташкил қилиши керак.
235. Ишлатилган нефть маҳсулотларининг қизиш температураси, уларни таркибига кирувчи компонентнинг буғларни энг кам чақнаш температурадан 25°С га кам бўлиши керак. Нефть маҳсулотларини, уларни қиздираётган вақтда тўкишга рухсат берилмайди.
236. Бочкаларда келаётган ишлатилган нефть маҳсулотларини 0,5 — 0,1 МРа дан юқори бўлмаган босимли буғ билан қиздиришга рухсат берилади.
238. Тиклаш қурилмаларида ҳосил бўладиган чиқиндилар (фильтрлаш материаллари, реагентлар ва бошқалар) заҳарли саноат чиқиндиларини тўплаш, ташиш, зарарсизлантириш ва кўмиш тартиби ҳақидаги санитария қоидаларига мос равишда чиқариб ташланади.
239. Ишлатилган нефть маҳсулотларини тиклаш бўйича қурилмаларни таъмирлашга тайёрлашда, ускуна маҳсулотдан тозаланиши, кислота, ишқор ва бошқа зарарли моддалардан зарарсизлантирилиши ва заруратга кўра буғ ёки инерт газ билан дамлаб тозаланиши керак.
240. Ишлатилган нефть маҳсулотларини тиклаш қурилмаларини хавфсиз ишлатишга, қурилма, ускунага берилган техник ҳужжатга риоя қилиб эришилади.
241. Ускуналари билан бутлаб келтириладиган автоматик текшириш ва технологик жараёнларни бошқариш тизимлари ёки режалар асосида ишлаб чиқиладиган, жорий этиладиган, ҳамда мавжуд нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборларини қуриш, реконструкция қилиш саноат хавфсизлиги талабларига жавоб бериши керак.
242. Технологик жараёнларни бошқаришнинг автоматлаштириш ҳажми ва даражасини, ҳамда автоматлаштириш воситаларига эҳтиёжни аниқлашда, текшириш ва автоматлаштириш тизимларига бўлган саноат хавфсизлиги талабларига, ташкилотларни (нефть базалар) нефть маҳсулотлари билан таъминлаш бўйича технологик лойиҳалаш норматив-техник ҳужжатларига, ТАС, ЁС ва суюлтирилган углеводород газлари (СУГ) темирйўл қуйиш-тўкиш эстакадаларини лойиҳалашга, оч рангли нефть маҳсулотларини темир йўл ва автомобиль цистерналарига тактли қуйиш автоматлашган қурилмаларини лойиҳалашга доир ҳужжатларга таяниш керак.
243. Ишлаб кетиш қурилмалари кўрсатилиб, муҳосаралаш ва сигнал бериш лойиҳада кўзда тутилган рўйхат, нефть база, нефть маҳсулоти омборининг техник раҳбари томонидан тасдиқланади.
244. Ишлаб чиқариш хоналари ва ташқи қурилмалар портлаш-ёнғиндан хавфли зоналарида электр воситалари ва бошқарув, текширув, аварияга қарши ҳимоя, алоқа ва хабарлаш тизимларини жойлаштириш, амалдаги электр қурилмаларни тузилиш қоидалари талабларига мос бўлиши лозим.
245 Бошқарув, текширув, аварияга қарши ҳимоя, алоқа ва хабарлаш тизимларига хизмат кўрсатиш қулай ва улар хавфсиз ерларда жойлаштирилиши зарур.
246. Нефть базанинг технологик жараёнларини автоматик бошқарув ва текширув тизими битта пунктдан — оператор ёки диспетчер хонасидан марказлаштирилиб амалга оширилиши керак.
247. Бошқарув пунктини жойлаштириш, электр қурилмаларни тузилиш қоидалари талабларига мос бўлиши лозим.
248. Бошқарув хонасида ишлаб чиқариш хоналари ва бошқарилаётган объект ҳудудининг газлашганлиги ҳақида ёруғли ва товушли сигнал бериш кўзда тутилиши зарур.
249. Текширув ва бошқарув тизимига кирувчи асбоблари носоз ёки тўхтатиб қўйилган ускуналарда ишлаши ва технологик жараённи олиб бориш тақиқланади.
250. Текширув ва бошқарув тизими элементларини алмаштириш даврида технологик режимларни қўл режимига ўтказилишига рухсат берилади. Айни пайтда хизмат кўрсатувчи персонал ҳаракатлари ишлатиш йўриқномасида баён этилиши керак.
251. Текширув, бошқарув ва аварияга қарши ҳимоя, алоқа ва хабарлаш тизимларида хизмат муддатини ўтаган ёки текширув муддати ўтиб кетган асбоб, қурилма ва бошқа элементлардан фойдаланиш тақиқланади.
252. Ўлчаш методлари, ўлчов воситаларини текшириш ва уларнинг носозлигини диагностика қилиш стандартлаштирилган бўлиши, лойиҳада белгиланган зарур технологик параметрларни ўлчашни мўлжалдаги аниқлигини таъминлаши керак.
253. Технологик операцияларни амалга оширишда, нефть маҳсулотларини сақлашда ва ҳайдашда, чегаравий параметрлар қиймати шу операциялар технологик регламентида (карта) ўрнатилади ва техник раҳбар томонидан тасдиқланади.
254. Мазут хўжалигининг технологик тизимларининг кўрсаткичлари қайд қилиниб ва улар қийматини олдиндан сигнал бериб, жараённи портлашдан хавфсизлигини таъминловчи параметрларни текшириш воситалари, ҳамда автоматик тартиблаш воситалари, иссиқлик электр станцияларида технологик ўлчашлар, сигнал бериш ва автоматик тартиблаш ҳажми бўйича методик кўрсатмаларга мувофиқ технологик муҳосаралаш ва аварияга қарши (технологик) ҳимоя тизимлари билан жиҳозланиши керак.
255. Барча ўлчаш воситаларининг тўғри ишлаши текширилади. Ўлчов воситаларида мазкур ишларни ўтказиш «ГОСТ 8.001-80 Давлат ўлчаш тизими. Давлат тадқиқот ўлчаш манбаларини ўтказиш ва ташкил қилиш тартиби»га мос равишда бажарилади.
256. Нефть ва нефть маҳсулотлари омборлари иккита мустақил 1-ишончлилик категориядаги таъминот манбаларидан электр таъминланиши керак. Ўта масъулияти электроприемниклар (НЎА электр таъминлаш тизими, аварияга қарши ҳимоя алоқа ва хабарлаш) учун электроэнергия билан таъминлашни ишончлилиги 1-категориядаги учта мустақил манбалардан таъминланган бўлиши керак.
257. Ҳар бир нефть базада буйруқ ёки фармойиш орқали, электр хўжалиги бўйича жавобгар шахс тайинланиши керак. У МТХ орасидан бўлиб, белгиланган тартибда билимлари текширилган, электр хавфсизлиги бўйича қуйидаги малакавий гуруҳга эга бўлиши керак:
258. Аварияга қарши тизим таркибига кирувчи ижрочи механизмлар (электр зулфинлар)ни электр таъминлаш ишончлилиги 1-категориядаги иккита мустақил манбадан таъминланган бўлиши керак.
259. Асосий манбадан электроэнергия узатилиши тўхтатилган ҳолларда, ишончли электр таъминланиш учун, тизимда асосий манбадан резервдагисига (АВР) автоматик тарзда қайта уланиш воситалари қўлланилиши керак.
260. Кабель трассасини юқори температуралар, механик шикастланишлар таъсири истисно қилинган жойлардан ўтказиш, асосан очиқ усул билан амалга оширилади. Кўрсатилган трассаларни зарур ҳолларда нефть маҳсулоти таъсирини истисно қилувчи жойлардан ер остига кўмиб ўтказиш бажарилиши мумкин. Полиэтилен изоляцияли кабелларни қўллаш тақиқланади.
261. Резервуар паркларининг марзалари ичида электр шкафларни ва электр ўтказгичларни жойлаштиришга рухсат берилмайди.
262. Кабель тармоқларини кўприклар, эстакадалар, причал ва пирслар бўйлаб пўлат қувурларда ўтказиш керак.
263. Барча синфдаги портлашдан хавфли зоналар учун, кучлашши 1000 V гача бўлган кучли ва ёритиш манбалари учун, ҳамда бошқарув, ўлчов, ҳимоя ва сигнал беришни иккиламчи занжирлари учун уларни пўлат қувурларда ўтказиш шарти билан, бронланмаган резинали, поливинилхлоридли изоляцияли сим ва ўтказгичларни қўллашга рухсат берилади.
B-Ia, B-I6, B-Ir синфларга мансуб портлашдан хавфли зоналарда ёритиш манбалари, каркаслардаги бронланмаган кабеллар ва ўтказгичлар ёрдамида очиқ бажарилади (ўтказилади).
264. В-Ia синфидаги портлашдан хавфли зоналарда мис толали ўтказгич ва кабеллар қўлланилиши керак. B-I6, В-1г синфларидаги портлашдан хавфли зоналарда алюмин толали кабеллар қўлланилишига рухсат берилади.
265. В-Ia синфли хоналарда тармоқланиш қутилари портлашни таъсир қилмайдиган қилиб бажарилган бўлиши, бошқа синфдаги хоналарда, ҳар қандай портлашдан ҳимояланган, ҳамда чанг ўтказмайдиган қилиб бажарилган бўлиши керак.
266. Кабель ва қувурлар ўтиши учун девор ва поллардаги тешиклар ёнмайдиган материал билан зичланган бўлиши керак.
267. Нефть базаларда кабель трассаларини ва технологик қувурўтказгичларни, «Электр қурилмаларнинг тузилиш қоидалари» (қуйида — ЭТҚ) ва бошқа норматив-техник ҳужжатлар талабларига кўра, умумий қурилиш конструкцияларида ўтказишга рухсат берилади.
268. Бирлаштирувчи ва тармоқланувчи кабель муфталарини портлашдан хавфли хоналар ичида ўрнатиш тақиқланади.
269. Резервуар парк ҳудудини, одатда, мачталарда ўрнатиладиган прожектор ёритқичлар билан ёритилади.
270. Стационар электр ёритиш йўқлигида, портлаш-ёнғиндан хавфли хоналарни, очиқ технологик майдончаларни, аппаратура ва бошқа ускуналарни вақтинча ёритиш учун портлашдан ҳимояланиб ишланган аккумуляторли фонарларни қўллаш зарур. Портлашдан хавфсизлик талабларига жавоб бермайдиган кўчма ёритқичларни қўллаш тақиқланади. Фонарларни ёқиш ва ўчиришни портлашдан хавфли зонадан ташқарида бажариш керак.
271. Портлашдан ҳимояланган электр ускуналарни таъмирлаш ихтисослашган ташкилот томонидан бажарилиши керак.
272. В-Ia синфидаги портлашдан хавфли зоналарнинг нефть базалари ва нефть маҳсулоти омборларида, уларда портлашдан хавфли аралашма ҳосил бўладиган категория ва гуруҳларга мос бўлган, портлашҳимоя-портлашдан хавфсиз даражали электр ускуналар қўлланилади.
273. B-I6 синфидаги хоналарда, ҳимоя даражаси камида IP 44 бўлган ҳимояланган ёки сачрашдан ҳимояланган электр ускуналар ўрнатилади.
274. Аварияли тортма шамоллатгичларнинг электродвигателлари ва уларнинг ишга тушириш аппаратлари, портлашдан хавфли хоналарда ҳосил бўладиган портлашдан хавфли аралашмалар категория ва гуруҳига мос бўлган портлашдан ҳимоя даражаси ва турига эга бўлиши керак.
275. Портлашдан хавфли зонадан ташқарида жойлаштириладиган ташқи қурилмалар учун электр ускуналар, айвон ёки айвон туридаги атмосфера таъсиридан ҳимояланиб, ёпиқ ёки ёпиқ шамоллатиладиган қилиб қурилиши керак.
276. Нефть базаларда ва нефть маҳсулоти омборларида, айниқса мойлар, сурков мойлари, идишларга солинган бошқа маҳсулотларни сақлаш ва беришда, нефть базаси ҳудуди бўйича қадоқланган юкларни ташиш учун электрлаштирилган транспорт — ўзиюрар аккумуляторли тележка (электркара)лар, электр юклагичлар ва портлашдан ҳимояланиб ишланган тягачлар қўлланилиши керак.
277. Электрлаштирилган кўтарма-транспорт қурилмалари (телфер, кранлар, чиғирлар)ни ишлатишда, портлашдан хавфли хоналарда троллейли ўтказгичлар ва очиқ ток узатувчилар қўллаш тақиқланади.
278. Ток келтириш эгилувчан кабель воситасида амалга оширилади; кабель ҳалқа қилиб тўпланади ва роликли кареткаларга осилтирилади ёки барабанга ўралиши керак.
279. Нефть база ва нефть маҳсулоти омборларидаги электр ускуналарни жойлаштириш, монтаж қилиш, уларга хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш «Истеъмолчилар электр қурилмаларини ишлатиш бўйича қоидалар», «Истеъмолчилар электр қурилмаларини ишлатишдаги хавфсизлик техникаси қоидалари», қурилиш меъёрлари ва қоидалари, давлат стандартлари талабларига мос бўлиши керак.
280. Портлашдан ҳимоя белгилари ёки давлат текширувчи ташкилотларнинг ёзма хулосасига эга бўлмаган электр ускуналар портлашдан хавфли зоналарда ишлатишга рухсат берилмайди.
281. Технологик қурилма билан комплектда бўлмаган хориждан келтирилган портлашдан ҳимояланган электр ускуналар, уларни портлашдан хавфли зоналарга ўрнатилиши мумкинлиги ҳақида синовчи ташкилотнинг хулосаси бўлиши керак; хулоса корхонада суқланиши керак.
282. Технологик ускуналар, бино ва иншоотлар, портлашдан хавфли синф ва ёнғиндан хавфли зоналарига кўра, бино ва иншоотларни яшинҳимоя қурилмаси ва статик электрдан ҳимоялашни лойиҳалаш бўйича норматив-ҳужжатлар талабларига мос равишда яшинҳимоя, статик электрдан ҳимоя ва яшинни иккиламчи намоён бўлишидан ҳимояланиб ускуналаниши керак.
283. Бино ва иншоотларнинг яшинҳимояси талабларига жавоб берувчи қурилмалар ва тадбирлар, нефть база (алоҳида технологик объектлар, резервуар парклари) қурилиши ёки реконструкция қилиш лойиҳа ва графигига шундай киритилиши керакки, асосий қурилиш-монтаж ишлари билан яшинҳимоя бир вақтда бажарилиши таъминлансин.
284. B-I г синфига мансуб, ҳажми 100 минг m3 дан ортиқ бўлган металл ва темир бетондан ясалган нефть базаларни яшиндан бевосита муҳофаза қилиш учун, одатда, иқтисодий томонидан асосланган такдирда, алоҳида турган ёки резервуарларнинг устига ўрнатилган яшин қайтаргичлар билан жиҳозланади.
285. Ўзида портлашдан хавфли газлар, буғлар, осон алангаланувчи суюқликлар (ОАС) бўлган ташқи металл қурилмалар (B-I г синфига мансуб зоналар қурилмаси) бевосита яшин уришидан қуйидагича ҳимояланган бўлиши керак:
а) қурилмалар ёки алоҳида сиғимлар танаси томи металининг қалинлиги 4 mm дан кам бўлганда, алоҳида иншоотнинг ўзида ўрнатилган яшин қайтаргичлар билан;
б) қурилма ёки алоҳида резервуар томи металининг қалинлиги 4 mm ва ундан кўп бўлганда, ҳамда ҳажми 200 m3 дан кам бўлган алоҳида резервуарларда томи металининг қалинлигидан қатъи назар ерга уланиш йўли билан.
286. ТАС резервуарлари ҳаво олиш арматуралари ва улар устидаги бўшлиқ, ҳамда баландлиги 2,5 m, диаметри 3 m билан чегараланган зона, ТАС ли цистерна бўғизининг кесими устидан бўшлиқ тўғридан-тўғри яшин уришидан ҳимояланган бўлиши керак.
а) ҳимояланаётган бинода бўлган барча ускуна ва аппаратлар, электр ускуналарнинг ёки уларнинг арматураси ва қистириб қўйилган деталларга пайвандлаш ёрдамида уланиши бўйича узлуксиз электр алоқасини таъминлаш шарти билан бино темирбетон фундаментининг ертуташ қурилмасига уланган бўлиши керак;
б) қувурўтказгич элементлари ёки бошқа узун ўлчовли предметларнинг уламаларида, ҳар қайси контактга 0,03 Ω дан катта бўлмаган ўтиш қаршиликлари билан таъминланган бўлишлари керак.
288. Локбўёқ материаллари билан қопланган, ертуташтирилган металл ускуналар, агар унинг ички ва ташқи юзасининг ҳар бир нуқтасидаги қаршилик ертуташ магистралига нисбатан 10 Ω дан ошмаса, электро статик ертуташтирилган ҳисобланади. Бу қаршиликни ўлчаш, атроф ҳаво нисбий намлиги 60% дан юқори бўлмаганда ўтказилиши керак; шунинг билан бирга ўлчаш электродини ускуна юзаси билан тегиш майдони 20 cm2 дан ошмаслиги керак, ўлчашларда эса, электрод ертуташтирилган элементлар, деталлар, арматуралар шу юзанинг энг узоқлашган контакт нуқталаридан ускуна юзаси нуқталарида жойлашиши керак.
289. Яшинқабулқилгичларни токчетлатгичлар билан ва токчетлатгичларни ертуташлар билан уланиши, одатда пайвандлаш билан, оловли ишлар мумкин эмаслигида, уни ҳар йили момақалдироқ мавсуми бошланишидан олдин мажбуран текшириб, 0,05 Ω, дан кўп бўлмаган ўтиш қаршилиги билан болтли уланишда бажарилишига рухсат берилади.
290. Ертуташтиргичлар, токчетлатгичлар ҳар 5 йилда бир марта даврий текшириб турилади. Ҳар йили ертуташтиргичлар ва токчетлатгичларнинг умумий сонидан 20% очиб кўрилади ва уларни коррозия емирилишига текширилади. Агар кўндаланг кесими майдонининг 25% дан кўп зарарланган бўлса, у ҳолда бундай ертуташтиргичлар алмаштирилади.
Ўтказилган кўрик ва текширувлар натижалари яшинҳимоя қурилмаси паспортига ва яшинҳимоя қурилмалари ҳолатини ҳисобга олиш журналига ёзилади.
Яшинҳимоя қурилмаларини ревизия қилувчи шахслар кўрикдан ўтказиш далолатномаларини ва аниқланган нуқсонлар кўрсатилган синов баённомаларини тузишлари керак. Яшинҳимоя қурилмаларини ревизия, ўтказилган таъмирлашлар ва ҳ. к. натижаларини ихтиёрий шаклдаги ишлатиш журналларига ёзиб боришлари лозим.
291. Нефть маҳсулотлари буғларининг портлашдан хавфли ва ёнғиндан хавфли концентрациялари ҳосил бўлиши мумкин бўлган бино ва иншоотлар, статик электр тўпланишидан ҳимояланиши керак.
292. Статик электрнинг хавфли намоён бўлишларининг олдини олиш учун металл ускуналар ва қувурўтказгичларни ертуташтириш, қувурўтказгичларда нефтмаҳсулотлар ҳаракати тезлигини ва нефть маҳсулоти сачрашини камайтириш ёки нефть маҳсулотлари буғлари концентрациясини хавфсиз чегараларгача камайтириш орқали ускуна ва нефть маҳсулотида статик электр зарядларини тўпланиш эҳтимолини бартараф этиш зарур.
a) ТАС ва ЁС, ҳамда диэлектрик ва буғланганда ҳаво билан буғни портлашдан хавфли аралашма ҳосил бўлишига мойил бўлган бошқа суюқликлар учун мўлжалланган ерусти резервуарлари;
б) ерусти қувурўтказгичлар ҳар 200 m да ва ҳар бир тармоқланишда қўшимча, ҳар бир тармоқ ертуташга уланиб;
д) қуйиш-тўкиш участкаларнинг ўзаро бир-бири билан электрик уланган темир йўл рельслари, ҳамда қуйиш-тўкиш эстакадаларининг узунлиги бўйича иккала томонидан металл конструкциялари;
з) денгиз ва дарё причалларининг нефть маҳсулоти қуйиш (тўкиш)ни бажариш жойларидаги металл конструкциялар;
и) портлашдан хавфли хоналардаги термоизоляция ғилофи ва металл ҳавоўтказгич қувурлар ҳар 40 — 50 m да.
294. Статик электрдан ҳимоялаш учун ертуташ қурилмаси, одатда электр ускунани ҳимоялаш ва яшинҳимояни ертуташ қурилмалари билан бирлаштирилиш керак. Статик электрдан фақат ҳимоялаш учун белгиланган ертуташтирувчи қурилма қаршилиги 100 Ω дан кўп бўлмаслиги керак.
295. Технологик ускунанинг барча металл ва электр ўтказувчи нометалл қисмлари, статик электрдан ҳимоялашни бошқа чоралари қўлланилишидан қатъи назар, алоҳида ертуташтирилган бўлиши керак.
296. Металл конструкцияларнинг (резервуарлар, қувурўтказгичлар ва ҳ. к.) ўзаро қўзғалмас бир-бири билан уланиши, ҳамда уларни ертуташ билан уланиши, кесими камида 48 mm2 бўлган тасмали пўлат ёки диаметри 6 mm дан катта бўлган думалоқ пўлат таёқча ёрдамида пайвандланиб ёки болтлар ёрдамида бажарилади.
297. Нефть маҳсулотларини темир йўл цистерналарига, автоцистерналарга, қуйиш кемаларига ва бошқа транспорт воситаларига қуйиш учун ишлатиладиган металл учликли ноэлектр ўтказгичли материаллардан ишланган ичак (қувур)ларнинг (с r ≤ 108 Ω*m) диаметри камида 2 mm ли ўрама қадами 100 mm дан кўп бўлмаган мис сим (ёки кесим юзаси камида 4 mm3 бўлган мисли арқонлар) билан ўралган бўлиши керак. Сим арқоннинг бир учи маҳсулот узатгични ерга уланиш мосламасидаги металл қисмлари билан пайвандлаб (ёки болт билан) уланади, бошқаси эса ичак учлиги билан уланади. Арматураланган ёки электр ўтказгичли (с r ≤ 105 Ω*m) ичаклардан фойдаланганда арматура ёки электр ўтказгич резина қаватини маҳсулот ўтказгич ерга уланиши ёки ичак металл учлиги билан албатга бирлаштириш шарти билан уларни ўрамалаш талаб қилинмайди. Ичак учликлари учқун чиқармайдиган металлардан тайёрланган бўлиши керак.
298. Электростатик индукциядан ҳимоялаш, бино ва қурилмаларда бўлган барча ускуна ва аппаратлар ҳимоя ертуташга уланиб таъминланиши керак.
299. Яшиндан ҳимоя қурилмаси бўйича I-тоифага мансуб бино ва электромагнит индукциядан ҳимоялаш, ҳамда очиқ контурлар ҳосил бўлишига йўл қўймаслик учун қувурўтказгичлар ва бошқа узун металл предметларни ўзаро 10 cm ва ундан кам масофага яқинлашган жойларига, ҳар қайси 20 m да металл тўсиқлар пайвандлаш зарур.
300. Яшиндан ҳимоя қурилмаси бўйича I-тоифага мансуб бино ва электромагнит индукциядан ҳимоялаш учун бир-биридан 10 cm гача бўлган масофада жойлашган қувурўтказгичлар ва бошқа узун металл предметлар орасида ҳар 25 — 30 m да металл тўсиқлар қуриш орқали бажарилади.
301. Ерости металл коммуникацияларни (қувурўтказгичлар, кабеллар, жумладан канал ва тоннеллардан ўтказилган) юқори потенциаллар содир бўлишидан ҳимоялаш учун иншоатга киришдаги, электростатик индукциядан ертуташ ҳимоясига ёки ускунани ертуташ ҳимоясига улаш зарур.
302. Бино ва момақалдироқ разрядларининг иккиламчи намоён бўлишидан ҳимоялаш бўйича барча тадбирлар статик электрдан ҳимоялаш бўйича тадбирлар билан мос тушади. Шунинг учун момақалдироқ разрядларининг иккиламчи намоён бўлиши учун белгиланган қурилмалар, бино ва статик электрдан ҳимоялаш учун фойдаланилиши керак.
303. Ўз таркибида портлашдан хавфлилик категорияси турлича технологик объектларга эга ва бошқа объектлар билан ўзаро технологик боғлиқ бўлган нефть базалари ва нефть маҳсулоти омборлари баланд овозда гапирадиган ва телефон алоқа тизими билан ускуналанади.
Алоқа ва хабарлаш тизимларини лойиҳалашда, уларни жойлаштириш ва ишлатиш талабларини амалга оширишда норматив-техник ҳужжатларга таяниш керак.
Объектлар учун портлаш хавфлилиги 1-категорияли технологик блоклар, диспетчер пунктлари ходимлари, ёнғин хавфсизлиги хизмати, қуйиш-тўкиш пунктлари, ёнувчан ва зарарли маҳсулотлар омбор ва насос хоналари билан иккитомонлама баланд овозда гапирадиган алоқа асосланган ҳолларда назарда тутилади.
Алоқа ўрнатилаётган ишлаб чиқариш бўлимлари рўйхати, алоқа тури технологик жараён хослигига кўра, ишлаб чиқариш шароитлари. технологик блокларнинг портлашдан хавфлилик категориясини ва уларга кирадиган бошқа омилларни ҳисобга олиб, лойиҳани ишлаб чиқувчилар томонидан аниқланади.
304. Алоқа ўрнатиладиган ишлаб чиқариш бўлимлари рўйхати, технологик блокларни портлашдан хавфлилик категориясини ҳисобга олиб, ишлаб чиқариш шароитларига кўра, алоқа тури, лойиҳа ишлаб чиқувчи ташкилот томонидан аниқланади.
305. Портлашдан хавфлиликни барча категориясидаги технологик блокларда, аварияли вазиятнинг пайдо бўлиши ҳақида хабар берувчи техник воситалар кўзда тутилиши керак.
306. Хабарлаш воситалари ташқи кўриниши бўйича саноатда фойдаланиладиган аналогик воситалардан фарқ қилиши керак; уларнинг жойлашиши ва тузилиши бегона шахсларнинг кириши ва тасодифан фойдаланиш эҳтимоли истисно қилинган бўлиши керак. Хабарлаш тизимининг сигнал бериш қурилмалари пломбаланган бўлиши керак.
307. Аварияли вазиятларда хабар беришни ташкил қилиш тартиби ва ишлаб чиқариш ходимларининг ҳаракатлари, аварияли вазиятларни бартараф қилиш режаси (АБР) ва нефть ва нефть маҳсулотларини аварияли тўкилишини бартараф қилиш режаси билан аниқланади.
308. Иситиш ва шамоллатиш тизимлари вазифаси, тузилиши, техник тавсилоти, ясалиши, хизмат кўрсатилиши ва ишлатиш шартлари бўйича қурилиш меъёр ва қоидалари, саноат корхоналарининг санитария нормаларини лойиҳалаш, давлат стандартлари ва мазкур Қоидалар талабларига жавоб бериши керак.
309. Иситиш, шамоллатиш ва ҳавони кондиционерлаштириш тизимлари учун иссиқлик ташувчи сифатида ҳарорат жадвали бўйича тартибга келтирувчи теплофикацион сувдан фойдаланиш лозим.
Ҳисобланган ҳарорати минус 40°С ва ундан пастни ташкил қилган ҳудудлардаги бинолар учун сувнинг музланиши олдини олувчи қўшимчаларни ишлатишга рухсат этилади. Қўшимчалардан фойдаланилганда портлаш ва ёнғиндан хавфли моддалар, ҳамда ишчи зонанинг ҳавосида СРЭКдан ошиб кетувчи аварияли ажралиб чиқишларда пайдо бўлиши мумкин бўлган миқдордаги зарарли моддалардан фойдаланиш мумкин эмас.
310. Йилнинг совуқ пайтида ишлаб чиқариш хоналарининг ичидаги ҳаво ҳарорати қуйидагидан паст бўлмаслиги керак:
б) хизмат кўрсатувчи персонал вақтинча бўлган жойларда — 10°С (хизмат кўрсатувчи ишчи ходимларнинг 2 соатгача узлуксиз бўлган жойларда);
г) оператор хоналарида, микропроцессор техникаси билан жиҳозланган хоналарда ички ҳаво параметрлари ўзгармас даражада ушлаб турилиши керак (микроиқлим);
311. Ичида ортиқча ҳаво босимини вужудга келтириш учун оқиб келувчи шамоллатишни талаб этувчи барча электр хоналар, НЎА ва А, операторлик хоналарида, одатда, оқиб келувчи вентиляция ёки кондиционерлаш билан биргаликда ҳаво билан иситишни кўзда тутиш керак.
Иситиш тизими (сувли, буғли) тузилиши, қўлланиладиган элемент ва арматуралар, уларни НУА ва А электр хоналарининг устидан ўтказишдаги жойлашиши мазкур хоналарга, барча ишлатиш режимида ва мазкур тизимларга хизмат кўрсатишда, намлик киришини истисно қилиши керак.
313. Иситиш тизими транзит қувурўтказгичларини электротехник хоналари, НУА ва А, ҳамда операторлик хоналари ичидан ўтказиш мумкин эмас.
314. Кам иссиқлик истеъмол қилувчилар учун, 1 Gcal/h (8000 Gcal/y), иссиқлик ташувчи киритишни оқиб келиш шамоллатиш қурилмалари билан бир хонада жойлаштиришга рухсат этилади.
315. Газ ажралиб чиқадиган ишлаб чиқариш хоналарида ҳаво алмашинувини, зарарли моддаларни сўнгги рухсат этилган концентрациясидан (СРЭК) ва ёки алангаланишни пастки концентрация чегараси (АПКЧ)дан ошмаслиги шартидан келиб чиқиб аниқлаш лозим.
316. Портлашдан хавфли хоналар учун мўлжалланган хоналарда аланга тарқалишини пастки концентрация чегарасини 10% ошмайдиган буғлар концентрациясини таъминлаб туриш учун ҳаво сарфини таъминловчи сунъий қўзғатишли умумий алмашинув сўрувчи шамоллатиш тизимининг битта резерв шамоллатгичлигини (ҳар бир тизим ёки бир неча тизимлар учун) назарда тутиш лозим.
Қуйидаги ҳолларда резерв шамоллатгични назарда тутмаслик мумкин, агар шамоллатиш тизими тўхтаганда, унинг билан боғлиқ технологик ускуна тўхташи мумкинлигида; хонада аварияли шамолатгич назарда тутилганда ва алангаланишнинг пастки концентрация чегараси (АПКЧ)нинг 10% дан ошмайдиган ёнувчи газлар ва буғлар концентрацияси таъминланишида.
317. Ҳисоблашлар билан асосланган ҳолатларда ишлаб чиқариш хоналари учун аварияли шамоллатишни мўлжаллаштириш лозим.
318. Аварияли шамоллатиш тизими хонада ўрнатилган ПК сигнализаторлари ёки портлашдан хавфли буғ ва газлар рухсат этилган чегаравий концентрацияси ошиб кетишида газанализаторлар ишлаб кетиши бўйича автоматик уланиши керак.
319. Портлаш-ёнғиндан хавфли хоналардаги аварияли шамоллатишни сунъий қўзғатгичли, насосхоналар учун асосий шамоллатишга қўшимча тариқасида — бир соат ичида 8 карра ҳавоалмашинувли қилиб лойиҳалаш керак.
320. Оқиб келувчи шамоллатиш тизими учун ҳаво олиш мосламаларини, нефть базаларнинг барча ишлаш режимида шамоллатиш тизимига портлашдан хавфли буғ ва газлар киришини истисно қилувчи жойларга жойлаштиришни мўлжаллаш керак.
321. Шамоллатиш ускуналари учун хона хизмат кўрсатувчи хонадан ёнғинга қарши тўсқич билан тўсилиши даркор. Ёнғинга қарши тўсқични кесувчи шамоллатиш ускуналарининг сўрувчи ҳаво қувурларида олов тўсқичлар мўлжалланиши зарур.
322. Портлашдан хавфли хоналарга хизмат кўрсатувчи оқиб келиш тизими ускуналарини нормал бажаришда (ясалганда) қабул қилиш лозим. Бу ҳолда ҳаво қувурларида вентамерадан чиқишда портлашдан ҳимояланган тескари клапанлар назарда тутилиши керак.
323. Иситиш ва шамоллатиш тизимининг шамоллатиш ускуналари, металл қувурўтказгичлар ва ҳаво қувурлари ертуташган бўлиши керак.
324. Оқиб келиш тизими ускуналари учун мўлжалланган хоналарда бир соатда камида 2 каррали ҳавоалмашинувли оқиб келиш вентиляциясини кўзда тутиш даркор.
325. Сўрувчи тизимларни ўрнатилиши мўлжалланган хоналарда соатига камида бир карра ҳавоалмашинуви мўлжалланган сўрувчи вентиляция кўзда тутилиши керак.
а) хонадаги ҳавода АПКЧ 10% га эришилса, шу ерда ўрнатилган газтаҳлиллагичдан аварияли шамоллатгич автоматик равишда ишга тушиб кетиши учун;
б) хонага етарли миқдорда ҳаво етказишни таъминловчи босим тушиб кетганда, бошқарув хонасига сигнал берувчи, ҳаво етказиш хоналарига хизмат кўрсатувчи оқиб келиш вентиляцияси тизимларидаги ҳаво босими пасайганлиги ҳақида сигнал бериш учун;
в) доимий ишлаб турадиган вентиляция тизимининг ишлаши ҳақида сигнал бериш учун (бошқарув пунктига етказиб);
ж) автоматик ўт ўчириш ёки сигнал бериш тизими билан жиҳозланган хонада ёнғин содир бўлса, вентиляция тизимини автоматик равишда ўчириш учун;
з) ишдаги шамоллатгич бузилганда, резерв шамоллатгич автоматик ишга тушириб, бу тўғрисида сигнал бериш учун;
328. Тамбур-шлюзларга хизмат кўрсатиш тизимлардан ташқари барча бошқа вентиляция тизимларини аварияли ўчиришни, бинога кириш олдида жойлашган ягона умумий тугма орқали бажарилишини назарда тутиш лозим.
329. Сув билан таъминлаш ва канализация тизимларини лойиҳалаш, қуриш ва ишлатиш қурилиш, санитария нормалари ва қоидалари, давлат стандартлари, соҳа бўйича норматив ҳужжатлар ва мазкур Қоидалар талабларига асосан бажарилиши лозим.
330. Сув насос станциялар агрегатлари электр энергияси билан 2 та мустақил манбалардан таъминланиши даркор.
331. 0,5 m дан чуқурроққа ўрнатилган насос станциялари, бошқарув пултига (оператор хонасига) чиқарилган сигналли портлашгача бўлган концентрациялар автоматик газтаҳлиллагичи билан жиҳозланиши керак. Насос хонаси газлашган ҳолда аварияли шамоллатиш ишга туширилиши керак.
332. Ёнғинни ўчиришга сув захираси бўлган ёнғин резервуарлар ёки ҳовузлар миқдори меъёрий ҳужжатлар талабларига асосан аниқланади.
334. Ёнғин ускуналари ва ёнғин гидрантларига олиб келувчи жойлар ҳар доим бўш бўлиши шарт; ёнғин гидрантлари ва ёнғин сув ҳавзалари олдида уларнинг жойланишини тез топишга имкон берувчи кўрсатма-ёзувлар осиб қўйилиши керак.
Ерости гидрантли қудуқлар люкларининг қопқоқлари муз ва қордан тозаланган бўлиши, устуни сувдан бўшатилиши даркор. Қиш пайтда гидрантлар иситилиши керак.
335. Ёнғинга қарши сувўтказгич тармоғини таъмирлаш участкаларига бўлиниши кўпи билан 5 гидрантни тизимдан ўчирилишини, ҳамда истеъмолчига узлуксиз сув берилишини таъминлаши керак.
336. Қувурлар ва қудуқларни кўздан кечириш ва тозалаш жадвал бўйича газдан хавфли ишларни хавфсиз ўтказишни ташкил қилишга оид меъёрий ҳужжатлар талабларига риоя қилган ҳолда бажарилиши лозим.
338. Канализация тизимлари регламентлаштирилган режимда ишлашида, шунингдек, аварияли отқинлар ҳолатида ҳосил бўладиган кимёвий заҳарланган технологик, ювувчи ва бошқа ташлама сувларни чиқариб юборилиши ва тозаланишини таъминлаши даркор. Мазкур оқова сувларни дастлаб маҳаллий тозаламай, магистрал канализация тизимига ташлаш тақиқланади, ташкилотнинг ўзида тозалаш ва шундай оқова сувларни қабул қилувчи магистрал тизимига эга бўлган ҳолатлар бундан мустасно.
342. Портлаш-ёнғиндан хавфли маҳсулотларни канализацияга ташлаш тақиқланади, шу жумладан, аварияли ҳолатларда ҳам.
343. Нефть ва нефть маҳсулотлари учун мўлжалланган резервуарларни тозалашдан ва буғлашдан ҳосил бўлган оқова сувлари тозалаш иншоотларига юборилиши керак.
344. Лабораторияда ишлатилган чиқинди реактивлар канализацияга ташланишдан аввал нейтраллаштириш керак. Бу ҳолда оқова сувларнинг рН кўрсатгичи 6,5 дан 8,5 гача бўлиши керак.
345. Нефть ва нефть маҳсулоти парклари ҳудудидаги канализация тизими чиқариш йўлида ўрнатилган зулфинлар берк ҳолатда ва пломбаланган бўлиши лозим.
346. Этилланган бензинларни ишлатиш ва сақлаш билан боғлиқ бўлган резервуар парклари технологик ускуналарининг оқова сувлари, ҳамда таркибида тетраэтилқўрғошин (ТЭҚ) мавжуд бўлган лабораториядан чиққан оқова сувлар алоҳида тизим бўйича маҳаллий тозалаш иншоотларига юборилиши лозим. Этилланган бензин парки ҳудудидан оқова сувларни, таҳлили ўтказилгандан сўнг чиқариб юбориш керак. Таркибида ТЭҚ мавжуд бўлган сувни маҳаллий тозалаш иншоотларга юбориш зарур.
347. Юқориқовушқоқ нефть маҳсулоти (гудрон, битум, парафин ва бошқалар) резервуар паркларидан фақат ёнғин сувлар четлатилади.
348. Резервуарлар гуруҳи ёки битта резервуардан келаётган оқова сувларни чиқаришда марзадан ташқарида зулфинли қудуқлар ва гидравлик тўсқичли қудуқлар ўрнатилиши зарур. Гидравлик тўсқичдаги суюқлик устунининг баландлиги 0,25 m дан паст бўлмаслиги лозим. Маҳсулотости суви ва атмосфера ёнғинлари резервуар парки майдонларидан марза чегарасидан ташқарига алоҳида тизимлар бўйлаб чиқарилиши даркор.
349. Кимёвий ифлосланган оқова сувлар канализациясини маиший-хўжалик канализация билан гидротўсқичсиз тўғридан-тўғри бирлаштириш тақиқланади. Оқова сувларга портлаш-ёнғиндан хавфли ва заҳарли моддалар кириш эҳтимоли бўлганда, қурилмадан чиқиш (коллектор)да улар мавжудлигини назорат қилиш ва сигнал бериш воситалари назарда тутилиши, ҳамда бундай моддалар маиший-хўжалик канализациясига кириб қолиш эҳтимолини йўқ қилувчи чоралар қўлланилиши даркор.
350. Ишлаб чиқариш ёғин канализация тармоғидаги қудуқлар берк ҳолатда, пўлат ёки темирбетон ҳалқада сақланиб, қопқоқлари камида 10 cm қум қатлами билан сепиб қўйилиши керак.
351. Канализация тармоқларидаги қудуқларни технологик қувурўтказгичлар эстакадалари остида, таркибида портлашдан хавфли маҳсулот бўлган ташқи қурилмалар марзаси ва чегарасида жойлаштириш тақиқланади.
352. Канализация қувурлари, лотоклар, гидротўсқичларни кўздан кечириш ва тозалаш ишлари газдан хавфли ишларни хавфсиз ўтказилишини ташкил қилишга оид намунавий йўриқномага асосан бажариш лозим.
353. Ишлаб чиқариш-ёғин канализация тармоғида гидротўсқичли қудуқлар ҳар 300 m да ўрнатилиши даркор.
355. Канализация тармоқларининг ўтказиш қобилияти, оқова сувларнинг энг катта ишлаб чиқариш сарфи ва канализацияга оқиб келувчи ёғин сарфидан катта бўлган ёнғин пайтидаги сувнинг сарфланиш қийматлари йиғиндисидан келиб чиқиб ҳисобланиши даркор.
356. Портлашдан хавфли маҳсулотларни тозалаш ва чиқариб юбориш чоралари, канализация тизимида буғ ва газлар портлашдан хавфли концентрациясини вужудга келиш эҳтимолини йўқ қилиши даркор.
358. Канализация тизими иншоотларининг унумдорлик захираси бўлиши даркор (ҳисобланган сарфларнинг 20%).
359. Канализация тармоғида нефть тутқичлардан олдин ва улардан кейин камида 10 m масофада гидравлик тўсқич (затвор)ли қудуқлар қурилиши даркор. Агар нефть маҳсулотини четлатиш учун бир неча нефть тутқичларга бир коллектор ўрнатилган бўлса, коллекторга ҳар бир уланишда гидравлик тўсқичли қудуқ қурилиши зарур.
360. Лойиҳалаштирилаётган ва янги қурилаётган нефть базалари учун қуйидаги қийматлар тавсия этилади:
а) ҳар бирининг майдони 400 m2 ва ундан катга бўлган нефть тутқичларнинг орасидаги масофа-камида 10 m, 400 m2 катта майдонликлар учун-меъёрлаштирилмайди;
в) нефть тутқич ва мазкур нефть тутқичга хизмат кўрсатувчи насосхона орасидаги масофа — камида 20 m;
г) кўрсатилган масофалар, сиғими 100 m3 гача бўлган бўлган нефть тутқичларгача — 50 % камайтирилиши, сиғими 50 m3 гача бўлганлар учун — 75% камайтирилиши мумкин;
д) бир тарафининг узунлиги 42 m дан ошмаганда нефть тутқич умумий юзасини кўпи билан 2000 m3. Нефть тутқич деворлари баландлиги, суюқлик сатҳидан девор тепасигача масофани ҳисобга олиб, камида 0,5 m;
362. Оқова сувлар сифатини назорат қилиш учун улардан намуна олиш ва кимёвий таҳлилини ўтказишни ташкил қилиш керак.
363. Оқова сувларни тозалаш портлашдан хавфли маҳсулот буғларини назорат қилиш ва рухсат этилган миқдордан ошиб кетганлиги тўғрисида сигнал бериш воситалари билан жиҳозланиши зарур.
364. Қурилиш, монтаж қилиш, ишга тушириш-созлаш, ҳамда ускуналарни диагностика қилиш бўйича ишларни ўз ичига олувчи қайта тиклаш тавсилотли ишлар, саноат хавфсизлиги бўйича норматив-техник ҳужжатлар талаблари ва ташкилотда таъмирлаш ишларини хавфсиз бажаришни ташкил қилиш талабларига мос равишда ўтказилиши керак.
365. Ускунага техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш бўйича ишлар ҳажми, даврийлиги, ташкил қилиш ва ўтказиш тартиби, ишлатишни муайян шароитларини ҳисобга олиб ишлаб чиқилган ва белгиланган тартибда тасдиқланган йўриқномалар билан аниқланади.
366. Пўлат резервуарларни кўрикдан ўтказишда, резервуар танасининг пастки пояс чокларининг ва утор ён қирралари ҳолатига алоҳида эътиборни қаратиш керак. Резервуар пайвандланган чокларида ёки корпус металлида терлаш ёки ёриқлар аниқланганда, дарҳол уни ишлатишдан чиқариш керак.
367. Резервуарни техник кўрикдан ўтказиш натижалари унинг паспортига жавобгар шахс томонидан киритилади.
368. Ҳар бир резервуар асосининг чўкиши устидан мунтазам кузатув ўрнатилиши керак. Янги қурилган резервуарлар учун ишлатишни биринчи беш йиллигида, бир йилда камида 1 марта резервуарнинг саккизта диаметрал қарама-қарши нуқталарида мажбурий нивелирлаш ўтказилиши керак. Резервуар нотекис чўкишида, у нефть маҳсулотларидан бўшатилади.
369. Ҳар бир омборда авария ёки ёнғин ҳолати учун, маҳсулотлардан бўшатилган захира резервуар ажратилиши тавсия этилади. Ушбу резервуарнинг сиғими омборнинг энг катта резервуар сиғимидан кам бўлмаслиги керак.
370. Темир йўл цистерналарини тозалаш ва уларни қуйишга тайёрлаш махсус пунктларда амалга оширилади.
371. Резервуарлар ва бошқа қадоқлаш идишларини тозалашни хизмат кўрсатувчи ходимлар ёки ихтисослаштан ташкилотлар бажарадилар.
372. Металл резервуарлар 1510 ГОСТга мувофиқ вақти-вақти билан қуйидаги муддатларда тозаланиб турилиши керак:
а) йилига камида икки марта — реактив двигателлар, авиация бензинлари, авиация мойлари ва уларнинг компонентлари учун мўлжалланган резервуарлар;
б) бир йилда бир марта мойловчи материаллар учун қўшилма (присадка)лар ва қўшимча (присадка)ли мойлар солинган резервуарлар;
в) икки йилда камида бир марта бошқа барча мойлар, автомобиль бензинлари, дизел ёнилғиси, парафин ва шунга ўхшаш хоссали нефть маҳсулотлари солинган резервуарлар;
Нефть маҳсулотларини узоқ вақт мобайнида сақлаганда, металл резервуарларни бўшатгандан сўнг уларни тозалашга рухсат берилади.
б) пирофор ётқизиқлардан таркибида минерал ифлосликлар, занг ва сув мавжуд бўлган юқори қовушқоқ чўкиндилардан бўшатишда;
373. Резервуарларни тозалашда фойдаланиладиган тозалаш агрегатларининг электр ускуналари портлашдан ҳимояланиб ясалган бўлиши керак.
374. Резервуарларни олтингугуртли нефть маҳсулотларидан тозалашда олтингугуртли бирикмалар (пирофорли темир)ни ўз-ўзидан алангаланишининг олдини олиш учун коррозияли маҳсулот қолдиқларини, уларни резервуардан бутунлай чиқариб ташлагунга қадар, нам ҳолда ушлаб туриш керак.
375. Нефть маҳсулоти буғларини портлашдан хавфсиз концентрациягача резервуардан чиқариб ташлаш, механизациялашган тозалаш ёки буғлаш учун махсус ускуналар ёрдамида уни махсус сувли эритмалар билан ювиш жараёнида, ҳамда юқорида кўрсатилган операцияларни ўтказгандан сўнг резервуарни обдон шамоллатишда эришилади.
Агар резервуардан олинган ҳаво намунасининг таҳлили, нефть маҳсулоти буғлари миқдорини рухсат этилган чегаравий меъёридан ошганлигини кўрсатмаса, шамоллатиш ўтказилмайди.
376. Резервуарнинг барча люксларини очиб қўйиб шамоллатиш лозим. Мажбурий шамоллатиш ҳолларида, шамоллатгич резервуарга вибрация пайдо қилмайдиган қилиб маҳкамланади.
377. Вақтинча электр ускуналар қўлланилиб, қолдиқни сўриб олиш, буғ билан дамлаш, пуфлаш ва ювиш билан боғлиқ вақтинча қувурўтказгич схемаларини монтаж қилишда, электр таъминлаш ва электр ускуналар (кўчма насос, ишга солгичлар, рубилниклар) портлашдан ҳимояланиб ясалган бўлиши керак.
378. Резервуарларни буғлаш, дам бериб тозалаш, ювиш ва тозалаш учун белгиланган қувурўтказгичлар, ечиб олинадиган бўлиши ва шу операцияларни ўтказишдан олдин монтаж қилиниши керак. Иш тамом бўлганда, улар демонтаж қилиниши, резервуар марзаларидан ташқарисида тўпланиши ва қор-ёмғирдан ҳимояланиши керак.
379. Нефть ва нефть маҳсулотларини транспортировка қилиш (юклаб жўнатиш)да, ишлаётган ускунада носозликни бартараф қилиш тақиқланади.
380. Ҳар куни, ҳамда нефть маҳсулотларини қуйиш, тўкишдан олдин қуйиш-тўкиш ва тарқатиш қурилмаларини кўрикдан ўтказиш керак. Кўрик натижалари журналга ёзилади.
381. Қуйиш-тўкиш ва тарқатиш ускуналарининг герметиклигини текшириш, гидравлик ёки пневматик мустаҳкамликка синаш орқали икки йилда бир марта бажарилади.
г) жорий ёки капитал таъмирлаш заруратини аниқлаш мақсадида ҳар йили комиссия иштирокида кўрик ўтказиш.
Омборхона ва унда жойлашган нефть маҳсулотлари муддатдан олдин бузилишининг олдини олиш учун том ва нишабли йўлкалар қордан мунтазам тозаланиши, қор эриши ва баҳорги сув тошқинлари бошланишидан олдин, ундан ташқари сув четлатувчи каналлар, қувурлар, новлар қор ва музлардан тозаланиши керак.
Момақалдироқ, бўрон ва кучли шамолдан сўнг омборхонани кўздан кечириш зарур ва аниқланган шикастланишлар бартараф қилиниши лозим.
383. Яшинҳимоя қурилмаларини доимо ишончли ҳолатда тутиб туриш учун ҳар йили момақалдироқ мавсуми бошланишидан олдин уларни кўрикдан ўтказиш зарур. Ундан ташқари яшинҳимоя қурилмаси ҳолатини даврий текшириш ва навбатдан ташқари кўрикларни ўтказиш лозим.
Ҳар йили яшинҳимоя қурилмаларини кўрик ва текширувини ўтказилаётган вақтда қуйидагиларни аниқлаш зарур:
а) яшинҳимоя қурилмаларидаги механик мустаҳкамликнинг бузилиши оқибатида, алмаширилиши ва таъмирлашни талаб қилувчи элементларини аниқлаш;
б) яшинҳимоянинг алоҳида элементларини коррозиядан бузилиш даражасини аниқлаш ва коррозияга қарши ҳимоя бўйича ва коррозиядан шикастланган элементлари фаолиятини яхшилаш бўйича чоралар қўллаш;
в) барча яшинҳимоя қурилмаларининг (пайвандланган, болтли ва бошқа уламалар) ток узатувчи қисмлари орасидаги уламаларнинг ишончлилигини текшириш;
г) яшинҳимоя қурилмасининг тавсилотларига мослигини текшириш ва ўтган давр ичида қурилиш ва технологик ўзгаришлар аниқланган ҳолларда, яшинҳимояни замонавийлаштириш ва уни меъёрий кўрсаткичларга кўтариш;
д) барча ертуташтиргичлар қаршилигини ўлчаш ва ертуташ қаршилиги ҳисобланган (меъёрий) қийматлар билан таққослаганда 20% дан кўпга ошганда, ертуташтиргичлар қаршилигини талаб қилинадиган қийматларга келтириш бўйича чоралар қўллаш, ертуташ қурилмаларини қаршилик қийматини ўлчаш ишлари яшинҳимояни ва ўзини барча таъмирлашлардан сўнг ҳам ўтказилади.
384. Яшинҳимоя қурилмасини навбатдан ташқари, кучли (бўрон) шамоллардан ва фавқулодда муттасил момақалдироқдан сўнг кўрикдан ўтказиш керак.
385. Яшинчетлатгичлар, момақалдироқ вақтида уларга 4 m дан яқин масофага яқинлашишни тақиқловчи огоҳлантирувчи ёзувларга эга бўлиши керак.
386. Ҳимоя қурилмаларидаги барча таъмирлашлар момақалдироқ мавсуми (апрель ойи) бошланишигача бажарилган бўлиши керак.
387. Текшириш, тартиблаш ва автоматика асбобларига хизмат кўрсатиш, тайёрловчи-завод йўриқномаси ва шу асбобларни ишлаб чиқарувчиларнинг ишлатиш ва хизмат кўрсатиш бўйича норматив-техник ҳужжатлар талабларига кўра, махсус тайёрланган мутахассислар билан амалга оширилади.
388. Меъёрий муддат хизматини ўтаган ускуналар, техник диагностикадан ва техник қурилмаларни саноат хавфсизлиги экспертизасидан ўтиши керак. Саноат хавфсизлиги экспертизасининг ижобий хулосасисиз ускуналарни ишлатиш мумкин эмас.
389. Таъмирлашда қўлланиладиган барча материаллар илк текширувдан ўтиши ва талаб қилинадиган сифатни тасдиқловчи ҳужжатларга эга бўлиши керак.
390. Нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналари ҳудудидаги портлашдан хавфли зоналарда таъмирлаш ишларини бажарганда, учқун чиқармайдиган асбоблардан фойдаланиш зарур.
391. Ускунани таъмирлашга тайёрлаш ва таъмирлашни ўтказиш билан боғлиқ газдан хавфли ишлар, газдан хавфли ишларни ташкил қилиш ва хавфсиз ўтказиш бўйича норматив-техник ҳужжат талабларига мос равишда бажарилиши керак.
392. Оловли ишларни қўллаб таъмирлаш ишлари, портлаш-ёнғиндан хавфли объектларда оловли ишларни хавфсиз ўтказишни ташкил қилиш бўйича норматив-техник ҳужжат талабларига мос равишда бажарилиши лозим.
393. Ускуналарни таъмирлашни ишлатувчи ёки хизмат кўрсатиш билан шуғулланувчи махсус пудратчи ташкилот ўтказиши мумкин.
394. Монтаж қилиш, техник шаҳодатлаш ёки ишлатиш жараёнида ускуна норматив-техник ҳужжатлар талабларига жавоб бермаслиги аниқланганда, у ишлатишдан чиқарилиши керак.
395. Алоҳида ускунани ва унинг оғир деталларини кўтариш ва силжитиш учун стационар ёки кўчма юк кўтарувчи механизмлардан фойдаланиш лозим.
396. Ишлаб чиқариш йўриқномалари, уларни амал қилиш муддати ўташи бўйича ва технологик схемаларда, жараёнларни аппаратли расмийлаштириш ўзгаришида ва жавобгар лавозимли шахслар функциясига таъсир қилувчи бошқарув структуралари ўзгаришида, қайта кўриб чиқилиши керак.
397. Нефть ва нефть маҳсулоти омборларини ишлатувчи ташкилотлар, амалдаги тартибга кўра, ҳар йили кузги-қишги ва баҳорги-ёзги мавсумий ишларга тайёргарлик бўйича тадбирлар режасини ишлаб чиқадилар.
398. Объектларни консервация қилиш, узоқ даврга хавфсиз тўхтатиш ва (ёки) хавфли саноат объектларини консервация қилиш бўйича ишларни ташкил қилиш ва уни ўтказиш бўйича ўрнатилган тартибга кўра бажариш зарур.
399. Иситиш, шамоллатиш ва кондиционерлаш тизимларининг электр қабул қилгичлари технологик ёки бинонинг муҳандислик ускуналари электр қабул қилгичлари учун белгиланган категорияда бўлишини режалаштириш керак.
400. Ёнғиндан сўнг газлар ва тутунларни чиқариб ташлаш учун тизимлардан ташқари, аварияли шамоллатиш, тутунчиқариш, электр хоналар учун тиргак тизимларини электр билан таъминлаш, ишончлилиги бўйича 1-категорияли бўлиши зарур.
401. Ташкилот ишчилари шахсий ҳимоя воситалари, махсус кийим, махсус пойабзал, махсус асбоблар ва бошқа воситалар билан белгиланган тартибда таъминланган бўлишлари керак.
402. Резервуар, цистерналар устида, уларнинг ичига тушиб кетганда, учқун келтириб чиқариш мумкин бўлган предметларни қолдириш тақиқланади.
403. Резервуар, қудуқлар зулфинларни бошқариш мосламалари ва бошқа кўрикдан ўтказишда, уларда нефть маҳсулоти буғлари борлигида нафас олиш аъзоларини ҳимоялаш изоляция воситаларидан фойдаланиш зарур.
404. Нефть маҳсулоти ва мойларни қабул қилишда, беришда ва омбордаги бошқа операцияларда ҳайдаш учун кўчма воситалардан фойдаланишда уларни ёпиқ хоналарга ўрнатишга рухсат берилмайди.
405. Қуйиш-тўкиш эстакадаларидан цистерналарга ўтиш учун улар соз ташлама кўприкчалар билан ускуналанган бўлиши керак.
406. Қуйиш-тўкиш участкаларида цистерналарни учқун чиқарувчи материалдан тайёрланган бошмоқлар билан тормозлаш мумкин эмас.
407. Резерваурлар, темир йўл, автомобиль цистерналар қопқоқ люкларини аста-секин, эҳтиётлик билан, уларни тушиб кетишига ва бўғизига урилишига йўл қўймасдан очиш ва ёпиш керак.
408. Тез алангаланувчи суюқликларни қуйишга статик электр зарядлари тўпланиши қобилиятига эга бўлган кийимдаги автоцистерна ҳайдовчиларни бўлишларига рухсат этилмайди.
409. Нефть базалари ва нефть маҳсулоти омборларининг ишлаб чиқариш зонасида бегона шахсларнинг ва шахсий автотранспорт воситаларининг бўлиши мумкин эмас.
411. Нефть базалари ва нефть маҳсулоти омборларини жойлаштириш, уларнинг ҳажмий-режалаштириш ечимлари ҚМҚ 2.09.19.-97 Нефть ва нефть маҳсулоти омборхоналари белгилаган талабларга жавоб бериши керак.
412. Барча ерости коммуникация ва кабел трассалари уларни жойланган ери ва мўлжалланишини аниқлашга ёрдам берувчи танитувчи белгиларга эга бўлишлари керак.
413. Нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхонасининг коммуникациялар ижро режасига эга бўлмоғи керак. Нефть базалари ёки нефть маҳсулотлари омборхонасини қайта қуриш, янги объектлар жойлаштириш ва мавжуд объектларни тугатиш ишларини бажаришда, корхона лойиҳалаш ташкилотига коммуникациялар ижро режаси ва ижро бош (генеральный) режасини тақдим этади.
415. Нефть базалари ва нефть маҳсулотлари омборхоналари ҳудудида белгиланган тартибда расмийлаштирилган тартибда рухсатнома-нарядсиз ер-тупроқ ишларини бажариш тақиқланади. Рухсатнома-нарядда ишларни бажариш шарт-шароитлари белгиланиши даркор.
416. Ишлаб чиқариш хоналари эшикларининг кириш тарафида, резервуар парклари ташқи қурилмаларининг шчитларида портлаш-ёнғиндан ва ёнғиндан хавфлилиги бўйича хоналар категорияси ва портлашдан хавфли зоналар синфи, ундан ташқари ёнғин хавфсизлигидан жавобгар шахс, ёнғин хавфсизлиги чоралари ҳақида йўриқномалар ва ёнғин хавфсизлиги бўлимларини чақириш телефон номерлари ёзиб қўйилиши керак.
418. Ёнғинга қарши ускуна, ўт ўчириш, алоқа ва сигнал бериш воситаларига олиб борадиган йўллар, туйнуклар, ўтиш йўллари тўсилмаган, ифлосланмаган бўлиши лозим.
419. Меъёрда белгиланган бинолараро ёнғинга қарши узилиш жойларида материаллар, ускуна ва идишларни сақлаш, транспорт туриш жойи сифатида фойдаланиш, вақтинча фойдаланадиган бино ва қурилмалар қуриш мумкин эмас.
420. Нефть базалари ёки нефть маҳсулоти омбори ҳудуди нефть базалари ёки нефть маҳсулоти периметри бўйича ёнмайдиган шамоллатиб туриладиган тўсиқ билан тўсилиши даркор.
421. Тунги пайтда база (омбор) ҳудудига олиб келиш йўллари бутун периметри бўйича ёритилиши даркор. Қўриқлаш сигнализацияси мавжуд бўлса, база (омбор) ҳудудига олиб келиш йўлларини ёритиш зарурати сигнализацияни ишлатиш йўриқномасида белгиланади.
422. Автотранспорт юриш йўллари, пиёдалар учун йўллар, кўприклар ва қувурўтказгичлар ва марзалар устидан ўтказиладиган ўтиш йўллари қурилиш нормалари ва қоидаларига жавоб бериши шарт.
423. Ҳудудга автокириш йўли олдида ташкилот ҳудуди бўйича ҳаракат қилишни ташкил қилиш схемаси осиб қўйилиши ва транспорт ҳаракатининг максимал тезлиги белгиланиши керак. Кириб келаётган ва чиқиб кетаётган транспортнинг ҳаракатланиш маршрутлари кесишиши мумкин эмас.
424. Тез алангаланувчи нефть маҳсулотларини қайта ҳайдаш, сақлаш ва бериш билан боғлиқ хоналарда антистатик материалдан тикилган кийим ва электр ўтказувчан ҳисобланувчи пойабзал (чарм таглик пойабзал ёки электр ўтказувчан резина ва бошқалар)дан фойдаланиш зарур.
425. Корхона ҳудудида, корхоналарда, ишлаб чиқариш участкаларида в. ҳ. жойларда чекиш учун маъмурият махсус ажратган жойлардан ташқарида чекиш тақиқланади.
426. Корхона ҳудудининг ёнувчан буғ ва газлар тўпланиш эҳтимоли бўлган участкаларида автомобиль, трактор, мотоцикл ва бошқа транспортларни ҳайдаб юриш тақиқланади. Шундай участкаларнинг периметри бўйлаб тегишли кўрсаткичлар ўрнатилган бўлиши керак.
427. Ҳудудга ўт ўчириш ва ёнғин хавфсизлиги воситалари билан таъминланмаган автомобилларни ҳайдаб кириш тақиқланади.
428. Мазкур Қоидаларни бузилишида айбдор бўлган шахслар ва фуқароларнинг жавобгарликка тортилиш масаласи қонунчиликда белгиланган тартибда ҳал қилинади.