Автотранспорт воситалари конструкциясининг йўл | Хавфсизликнинг асосий омил ва кўрсаткичлари |
I. Фаол (актив) хавфсизлик. | Автотранспорт воситалари конструкциясининг таркибий қисмлари ва қўшимча жиҳозларининг йўл-транспорт ҳодисаларини бартараф этишга мўлжалланган омил ва кўрсаткичлари йиғиндиси. |
1. Автотранспорт воситаси яхлит ҳолатда. | Стандарт бўйича габарит ўлчамлар, тўла вазн ва унинг ўқлар бўйича тақсимланиши. Ташқи ғилдирак изи бўйлаб минимал бурилиш радиуси, бурилиш радиусининг минимал габарит ўлчами, айланада белгиланган минимал радиус бўйича ҳаракатланишда ҳаракат йўлагининг габарит эни, йўлнинг ҳаракат қисмида ҳаракатга халақит бермасдан бурилиш ва қайрилиб олишни таъминлаши. |
2. Двигатель. | Юқори ва қуйи узатмаларда максимал тезликни, тезланишни, максимал кўтарилишни (шатакка олиш шароитда) таъминлайдиган нисбий қувват ва двигатель қуввати. |
3. Рул бошқаруви. | Рул бошқарувининг кинематик узатиш нисбати бошқариладиган ғилдиракларнинг бурилиш бурчаги нол бўлган пайтидаги энг катта конструктив люфт (ейилиш), автотранспорт воситаларини енгил бошқаришни ва белгиланган шароитда белгиланган йўналишдан чиқмасдан ҳаракатланишни, ҳайдовчининг меъёрдан ортиқ толиқмасликни таъминловчи, руль |
4. Тормоз тизимлари. Ишчи, захира (аварийная), тўхтаб туриш учун мўлжалланган. | Тормозланишнинг самарадорлиги, мавжудлиги, тормоз кучларининг ўқлар бўйича ва бир ўқдаги ғилдираклар бўйича тақсимланиши. Тўлиқ оғирлигини ҳисобга олган ҳолда баъзи турдаги тиркамаларда тормоз тизими бўлиши шарт эмас деб топилган. Мавжудлиги, созлиги. |
5. Ғилдираклар ва шиналар | Ғилдиракларнинг ишончли маҳкамланганлиги. |
6. Ташқи ёритиш анжомлари ва ёруғлик қайтарувчилар | Чироқлар сони, ранги, ўлчам кўрсаткичлари ва автотранспорт воситасида жойлашуви, белгиланган бурчакларда кўришни таъминлаш, транспорт воситаси ҳаракатланаётганда йўлнинг олд қисмини етарли даражада ёритиши ва кўзни қамаштирувчи таъсири мавжуд эмаслиги. |
7. Боғловчи қурилмалар | Тиркама ва ярим тиркамаларни шатакка олиш учун қурилма, тиркаманинг автомобиль-тягач орқасидан белгиланган динамик йўлак шароитида ҳаракатланишини таъминлаш, тиркаманинг ўз-ўзидан чиқиб кетишининг олдини олиш. |
8. Ойналар | Нарсаларнинг ҳеч қандай тўсиқларсиз, ўзгартирмасдан аниқ кўринишини таъминлаш. |
9. Ойна тозалагичлар, ойна ювгичлар ҳамда ойнага ҳаво жўнатувчи ва қиздирувчи мосламалар | Ҳар қандай об-ҳаво, иқлим ва фойдаланиш шароитларида кўриниш яхши кўришни таъминлаш. |
10. Бошқарув тармоқлари ва назорат-ўлчов асбоблари | Бошқарувнинг асосий тармоқлари, назорат-ўлчов, сигнал берувчи ва ёқувчи ускуналарнинг жойлашуви, шунингдек, уларнинг шартли белгиланиши ва маркировкаси. |
11. Ҳайдовчи ўриндиғи | Бошқарув тармоқларига етган ҳолда, ўтириш ва автомобилни бошқариш учун қўлайлилик. Созловчи механизмнинг мавжудлиги ва яхши кўринишини таъминлаш. |
12. Товуш сигнали | Частота, овоз кучи ва йўналишини транспорт қатновини тиғиз оқимида эшитилишини таъминланиши. |
II. Пассив хавфсизлик | Автотранспот воситалари ва улардаги қўшимча жиҳозлар конструкцияси таркибий қисмларининг ҳайдовчи, йўловчи ва бошқа ҳаракат қатнашчиларининг йўл-транспорт ҳодисаси жараёнида жароҳат олмасликлари ёки тан жароҳатини оғирлигини |
1. Енгил автомобиль ва автобусларнинг кузови, юк автомобилининг кабинаси | Тўқнашув ва ағдарилиб кетиш вақтида ҳайдовчи ва йўловчилар ҳаётига хавф солувчи йўлочилар салонининг деформация қилувчи зарбага бардошлик ва мустаҳкамлик хусусияти. |
2. Манзарали деталлар ва қўшимча жиҳозларнинг чиқиб туриши, орқани кўриш ойнаси. | Кучли таъсир пайтида пачоқланиш, эгилиш ёки юлиниб узилишда ўткир бурчаклар ҳосил қилмай, пиёдаларнинг жиддий жароҳат олишларидан сақловчи ҳолатга қобилияти. |
3. Буферлар | Унча катта бўлмаган тезликдаги тўқнашувда ва тўхтаб туриш жойига қўйиш пайтда кузовни жароҳатланишдан сақлаш. Пиёдалар ва бошқа ҳаракат қатнашчиларини илиниб қолишининг олдини олади. Тўқнашув пайтида баландлик бўйича енгил автомобилларни буферлар ишончли ҳимоялаши. Юк автомобиллари, тиркамалар, ярим тиркамаларнинг орқа қисмига енгил автомобилларнинг олд қисмининг кириб кетишидан сақловчи, энергияни сўндирувчи қурилмаларнинг мавжудлиги. |
4. Двигатель | Қарама-қарши зарба вақтида двигателнинг салонга (кабинага) киришининг олдини олиш. |
5. Эшикларнинг ёпиладиган механизмлари, дастак ва осмалари. | Тўқнашув ва сурилиб кетиш, оғирлик таъсирида эшикларнинг ўз-ўзидан очилиб кетишининг, ишламай қолишининг олдини олиш. Енгил автомобилларнинг эшик дастаклари эшик юзасидан чуқурликда жойлашуви. Автобуслар эшиги ёки мосламасини очиқ эканлигини билдирувчи сигнал, эшик очиқ вақтида жойидан қўзғалишининг олдини олиш. |
6. Олд, орқа ва ён ойналар | Зарб билан урилганда ҳайдовчи ва йўловчиларга жиддий жароҳат етказувчи ўткир қирралар ва синиқлар пайдо бўлишининг олдини олиш. |
7. Рул ғилдираги ва рул колонкаси | Рул колонкасининг салонга хавфли киришини олди олинган, тўқнашув пайтида ҳайдовчининг жароҳатланишининг олдини олиш мақсадида зарба қувватини сўндириш. |
8. Асбоблар (панели) қопламаси. | Зарба қувватини сўндириш қобилияти. Ўткир бурчакли бўлак ва қирраларнинг йўқлиги. |
9. Ички жиҳозлар деталлари. | Жароҳатланиш хавфсизлиги. |
а) орқани кўриш ойнаси, қуёш нурларига қарши айвон, дастаклар, ричаглар, тугмачалар ва бошқалар | Одам танаси билан зарба таъсирида урилганда, ўткир бурчакли бўлак ва қирралар ҳосил қилмасдан деформацияланиш, пачоқланиш ва синиш қобилияти ёки уларни зарба зонасидан ташқарида жойлашуви. |
б) кузов шипи (кабина, салон), эшикларнинг ички қопламаси ва ён устунлар | Қопланган материаллар остида қувват сўдирувчи тагликларнинг мавжудлиги. |
в) ўриндиқлар ва уларни созлаш механизмлари | Қарама-қарши тўқнашувлар ва ағдарилиш пайтида юзага келувчи оғирлик остида бузилиш эҳтимоллигидан ҳоли. |
III. Автофалокатдан кейинги хавфсизлик | Йўл-транспорт ҳодисаси содир бўлганда ҳайдовчи ва йўловчиларни тезда эвакуациясини таъминловчи, автотранспот воситалари ва улардаги қўшимча жиҳозлар конструкцияси таркибий қисмларининг кўрсаткичлари ва хусусиятларининг йиғиндиси. |
1. Автотранспорт воситаси яхлит ҳолатда | Ҳар қандай йўл-транспорт ҳодисаси ёки ёнғин содир бўлганда шикстланган транспорт воситасидан ҳайдовчи ва йўловчиларни тезда эвакуация қилиш имконияти. |
2. Эшикларнинг ёпилувчи механизмлари, дастаги ва осмалари | Ҳар ҳандай йўл-транспорт ҳодисасидан кейин эшикларнинг ичкари ва ташқаридан очиш имконияти. |
3. Фалокатдаги (эшиклар, ойналар, люклар) | Фалокат пайтида чиқиш йўлларининг сони, ўлчамлари ва жойлашуви ҳар қандай йўл-транспорт ҳодисаси ёки ёнғин содир бўлганда ички ва ташқи томондан очиш имкониятини таъминлаши керак. |
IV. Ёнғин хавфсизлиги | Йўл-транспорт ҳодисасида ёнғиннинг олдини олиш, тўхтатиш учун автотранспорт воситалари ва улардаги қўшимча жиҳозлар конструкцияси таркибий қисмларининг кўрсаткич ва хусусиятларининг йиғиндиси. |
1. Автотранспорт воситаси яхлит ҳолатда | Ҳайдовчи жойидан электроэнергия манбаини ўчириш мосламасининг мавжудлиги. Кабина ва йўловчи салонида аккумулятор батареясининг жойланмаслиги. Ўт ўчирувчи мосламанинг олиш учун қулай жойга ишончли маҳкамланган тарзда ўрнатилиши. |
2. Ички пардоз | Ёнғин чиққанда қийин ёнадиган, ёнганда ва куяётганда ўзидан заҳарли газ чиқармайдиган материалларни қўллаш. |
3. Ёқилғи баки ва ёқилғи узатувчилар | Йўл-транспорт ҳодисалари содир бўлганда бўлакланиб кетишдан, механик жароҳатланишдан ҳимояланган ва герметик ҳолати таъминланган. |
ЙҲХББ бурчак штампи | Манзил учун жой |
| |
____________________________________________________________________ | |
____________________________________________________________________ | |
__________________________________________________________ аниқланди. | |
____Кўрсатиб ўтилган камчиликларни бартараф этиш бўйича қуйидагиларни таклиф этаман: _______________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ | |
Мазкур кўрсатма бажариш учун мажбурий ҳисобланади. Кўрилган чоралар ҳақида 200 __ «___»________ да хабар қилишингиз сўралади. | |
Бошқарма (бўлим) бошлиғи ____________________________________________ | |
(унвони, имзоси, Ф.И.Ш.) | |
_________________________________ |
Техник топшириқ, техник лойиҳа ва техник | |
Ўзбекистон Республикаси ИИВ | |
200__ йил «___»_____________ |
| |
Автотранспорт воситасининг ёки унинг бирор | |
____Конструкторлик ҳужжатларни ишлаб чиққан ташкилотнинг номи ва манзили ___________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ | |
____Ишлаб чиқарувчи ташкилотнинг номи ва манзили ____________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ | |
____Транспорт воситасининг тури ва русуми ____________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ | |
____Ушбу транспорт воситасини ишлаб чиқариш учун техник шартлар Ўзбекистон Республикаси ИИВ ЙҲХ Бош бошқармаси билан 200__ йил «___» ___________ да келишилган. | |
____Амал қилиш муддати 200__ «___» ____________ гача ____Ўзбекистон Республикаси | |
____ИИВ ЙҲХББ бошлиғи | ________________________________ |
(имзоси, Ф.И.Ш.) | |
200__ йил «____» ___________ | |
____М.Ў. |
Постдаги умумий иш ҳажми _______________________________ киши/мин. | |||
| |||
(унвони, имзоси, Ф.И.Ш.) | |||
__200__ йил «___» ____________ |
| |||
Диагностика картаси | |||
____________________________________________________________________ | |||
Тегишлилиги ________________________________________________________ (ташкилотнинг номи, эгасининг Ф.И.Ш.) | |||
Ишлаб чиқарилган йили _______________, двигатель № ___________________, | |||
шасси (рама) № ___________________, Кузов № __________________________, | |||
техник паспорт: серия_____________, № ________________________________ | |||
____Карта тўлдирилаётганда кўрсаткичлар натижаси рақамли белгилар билан кўрсатилади, талабга жавоб бермайдиган кўрсаткич, носоз ёки умуман йўқ конструкция қисми ёки қўшимча ускуна рақами чизиб қўйилади. |
Шифр | Параметрлар номи, конструкция таркибий | Рақамли |
1. | Тормоз кучининг олд ўқ ғилдиракларига тақсимланиш коэффиценти | |
2. | Тормоз кучининг ўрта ўқ ғилдиракларига тақсимланиш коэффиценти | |
3. | Тормоз кучининг орқа ўқ ғилдиракларига тақсимланиш коэффиценти | |
4. | Умумий тормоз кучи | |
5. | Тўхтаб туриш тормозининг самарадорлиги | |
6. | Тормоз тизимининг герметиклик ҳолати бузилган | |
7. | Тормоз тизими деталларининг механик жароҳати | |
8. | Ҳаво монометри ишламайди | |
9. | Рул ғилдирагидаги умумий люфт ошган | |
10. | Рул кучайтиргичи ишламайди | |
11. | Рул бошқаруви деталлари механик жароҳатланган ёки ишончсиз маҳкамланган | |
12. | Ғилдираклар механик жароҳатланган ёки ишончсиз маҳкамланган | |
13. | Шиналар ўлчами ва максимал оғирлиги бўйича транспорт воситаси русумига мос келмайди, протектор расмлари ортиқча едирилган ёки механик жароҳатланган | |
14. | Чироқларнинг созланиши бузилган, уларнинг (шунингдек туманга қарши) ўрнатилиши стандарт талабларига мос келмайди. Фараларни мувофиқлаштириш бузилган | |
15. | Ташқи ёритиш чироқлари ишламайди, уларнинг ўрнатилиши ва ёруғлик узатиши стандарт талабларига мос келмайди | |
16. | Ойна тозалаш, ювиш ва қиздириш тизими ишламайди | |
17. | Ишлаб чиқарилган газларнинг зарарлилик даражаси ошган | |
18. | Ишлаб чиқарилган газларнинг туташ даражаси ошган | |
19. | Ташқи шовқин даражаси ошган | |
20. | Кардан вали ишончсиз маҳкамланган ёки механик жароҳатланган | |
21. | Ёқилғи тизимининг герметиклик ҳолати бузилган | |
22. | Спидометри носоз | |
23. | Эшик қулфлари ўрнатилиши, товуш сигнали, авария чиқиш жойлари, ҳайдовчи ўриндиқларини созлаш механизмлари, тортиш-боғланиш қурилмалари носоз | |
24. | Орқани кўриш ойнаси, ҳимояловчи фартуклар, фавқулотда тўхташ белгиси, ўт ўчиргич, тиббий қутичаси йўқ) | |
25. | Радиоқабулга ҳалақит берувчи шовқинни пасайтирувчи мослама йўқ |
____________________________________________________________________ | |||
____________________________________________________________________ | |||
| |||
Журнал бети | |||
Ҳисобга олинган сана _________________________________________________ | |||
№ ___________________________ | ________________ | _______________ | |
(инвентар рақами) | (жиҳоз, асбоб номи) | (тури, русуми) | |
_____________________________ | _______________ | _______________ | |
(тайёрловчи-завод) | (завод рақами) | (тури, русуми) | |
Ўрнатилган жойи | Ўрнатилган йили | Таъмирлаш ишлари | |
Сана | Таъмир тури | ||
| |||
____________________________________________________________________ |
Йиллар | Ишлатилган соатлар | ||||||||||||
январь | февраль | март | апрель | май | июнь | июль | август | сентябрь | октябрь | ноябрь | декабрь | Жами йил бўйича | |
«ТАСДИҚЛАЙМАН» | ||||||||||||||
_____________________________________ | ||||||||||||||
200___ йил «____» ____________________ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Тартиб № | Инвентар № | Диагностика жиҳозлари ва назорат-ўлчов асбобларининг номи | Хизмат кўрсатиш тури ва уларнинг давомийлиги (соатларда) | |||||||||||
январь | февраль | март | апрель | май | июнь | июль | август | сентябрь | октябрь | ноябрь | декабрь | |||
Бош механик ___________________________________________________ | ||||||||||||||
(имзоси, Ф.И.Ш) |
«ТАСДИҚЛАЙМАН» | ||
ДЙҲХХ диагностика станцияси бошлиғи | ||
_______________________________________ | ||
(ҳудудий ЙҲХХБ номи) | ||
_______________________________________ | ||
(ҳудудий ЙҲХХБ номи) | ||
200___ йил «___» ______________________ | ||
диагностика жиҳозлари ва назорат-ўлчов | ||
__________________________________________________________________ | ||
_______________________________________________________ иштирокида | ||
ушбу далолатнома шу ҳақда тузилди ___________________________________ | ||
(жиҳоз ёки асбоб номи) | ||
___________________________________________________________________ | ||
Тури, русуми __________, завод № ________ инвентар № _________________, | ||
________________________________________________________________да | ||
(диагностика станциясининг номи) | ||
фойдаланишга қабул қилинди. | ||
Тўғри ўрнатилганлиги ва созлиги текширилди __________________________ __________________________________________________________________ | ||
(синов тури кўрсатилади) | ||
Хулосаси __________________________________________________________ __________________________________________________________________ | ||
имзолар: | ____________________________ | |
200___ йил «___» _____________ | ||