Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 2020 йил 20 ноябрдаги СҚ-175-IV-сонли Қарори билан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига мамлакатимиз махсус иқтисодий зоналарининг (МИЗ) рақобатбардошлигини ошириш бўйича қабул қилинаётган чоралар тўғрисида юборилган парламент сўровига берилган жавобни муҳокама қилиб, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати бу борада муайян ишлар амалга оширилганлигини қайд этади.
Биринчидан, норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни «Махсус иқтисодий зоналар тўғрисида»ги Қонунга мувофиқлаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикаси Президентининг айрим ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги Фармони ва Вазирлар Маҳкамасининг «Махсус иқтисодий зоналар фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори лойиҳалари ишлаб чиқилган.
Мазкур ҳужжат лойиҳалари билан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 6 та қарор ва фармонларига, Вазирлар Маҳкамасининг 22 та қарорига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳамда айрим меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларни ўз кучини йўқотган деб топиш назарда тутилган.
Иккинчидан, инвестиция муҳитини яхшилаш ва МИЗнинг рақобатбардош устуворликларини амалда таъминлаш мақсадида «Ўзбекистон Республикасида эркин иқтисодий зоналарни 2020 — 2025 йилларда ривожлантириш концепцияси» лойиҳаси ишлаб чиқилган.
Ҳужжат лойиҳасида эркин иқтисодий зоналар (ЭИЗ)да йўл-транспорт, муҳандислик-коммуникация ва ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш, ЭИЗ дирекциялари фаолиятини рақамлаштириш, экспорт бўйича мақсадли кўрсаткичларни белгилаш каби чора-тадбирлар назарда тутилган.
Учинчидан, МИЗда замонавий муҳандислик-коммуникация ва ижтимоий инфратузилмаларни шакллантириш ҳамда такомиллаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 декабрдаги «Ҳудудларда муҳандислик-коммуникация инфратузилмасини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-4929-сонли қарори қабул қилинган.
Мазкур қарорга мувофиқ 2021 йилда эркин иқтисодий ва кичик саноат зоналарини ташқи муҳандислик-коммуникация инфратузилмалари билан таъминлаш тадбирларига 1 трлн. сўм миқдорида маблағлар ажратилиши режалаштирилган.
Амалга оширилган ишлар билан бир қаторда, парламент сўровига берилган жавоб таҳлили унда кўтарилган бир қатор масалалар бўйича аниқ ва батафсил маълумотлар тўлиқ акс эттирилмаганлигини, шунингдек соҳада айрим камчилик ва муаммолар ҳалигача сақланиб қолаётганлигини кўрсатди. Жумладан:
МИЗ дирекцияси, маъмурий кенгаши ва маҳаллий давлат ҳокимияти органлари фаолияти самарадорлигини баҳолашнинг ягона тизимини жорий этиш бўйича амалий ишлар олиб борилмаган. Ўзбекистон Республикаси эркин иқтисодий зоналари ва кичик саноат зоналарининг ягона порталидаги (sez.gov.uz) маълумотлар таҳлили, унда республикада мавжуд МИЗ фаолияти самарадорлигини баҳолаш мезонлари, уларнинг асосий иқтисодий кўрсаткичлари, натижали фаолият олиб бораётган МИЗ ва уларнинг дирекцияларини рағбатлантириш тизимлари бўйича аниқ ҳамда батафсил маълумотлар йўқлигини кўрсатди;
МИЗ ва кичик саноат зоналари ягона порталини ҳамда МИЗ сайтларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган ишлар талаб даражасида эмас. Вазирлар Маҳкамаси жавоб хатида ҳар бир ЭИЗнинг алоҳида веб-саҳифалари яратилганлиги ва уларда МИЗ фаолиятига доир бир қатор масалалар бўйича маълумотлар мунтазам жойлаштирилиб борилиши ҳақида маълум қилинган. Аммо таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, фаолият юритаётган барча МИЗ веб-саҳифалари мавжуд эмас («Ғиждувон» ЭИЗ, «Термиз» ЭИЗ, «Андижон-фарм» ЭИЗ ва ҳ.к.). Ягона портал (sez.gov. uz) ва қатор ЭИЗ веб-саҳифаларидаги асосий маълумотлар (янгиликлар, меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар, инвестицион таклифлар, ЭИЗ харитаси ва ҳ.к.) мунтазам равишда янгилаб борилмайди;
ишга қабул қилишнинг шаффоф тизими йўлга қўйилмаган. МИЗда бўш иш ўринлари, номзодларга қўйиладиган асосий талаблар, танлов механизмлари тўғрисида аниқ ва батафсил маълумотлар йўқ. Бу борада амалга оширилган ишлар очиқ ва ошкора тарзда олиб борилмайди;
МИЗ бошқарув механизмларини такомиллаштириш бўйича олиб борилаётган ишлар суст даражада. Инвестиция лойиҳаларини кўриб чиқиш жараёнлари ва босқичларини оптималлаштириш, мавжуд бюрократик тўсиқларни камайтириш бўйича амалга оширилган аниқ чора-тадбирлар тўғрисида батафсил маълумотлар берилмаган.
Юқорида баён этилганларга асосан «Парламент назорати тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 14-моддасига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати қарор қилади:
1. Мамлакатимиз махсус иқтисодий зоналарининг рақобатбардошлигини ошириш бўйича қабул қилинаётган чоралар тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига юборилган парламент сўровига берилган жавоб маълумот учун қабул қилинсин.
Вазирлар Маҳкамасининг «Махсус иқтисодий зоналар фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори ва «Ўзбекистон Республикасида эркин иқтисодий зоналарни 2020 — 2025 йилларда ривожлантириш концепцияси» лойиҳалари ўрнатилган тартибда қабул қилинишини тезлаштирсин;
МИЗда замонавий муҳандислик-коммуникация ва ижтимоий инфратузилмаларни шакллантириш ҳамда такомиллаштириш тадбирлари устидан қатъий назорат ўрнатсин ва бу йўналишда босқичма-босқич амалга оширилиши кўзда тутилган чора-тадбирлар режасини тасдиқласин;
Ўзбекистон Республикаси эркин иқтисодий зоналари ва кичик саноат зоналарининг ягона портали (sez.gov. uz) фаолиятини такомиллаштириш бўйича масъул вазирлик ва идоралар зиммасига юклатилган вазифалар ўз вақтида сифатли амалга оширилишини таъминласин.
МИЗ дирекцияси, маъмурий кенгаши ва маҳаллий давлат ҳокимияти органлари фаолияти самарадорлигини баҳолашнинг ягона тизимини жорий этиш бўйича таклифлар ишлаб чиқсин ва Вазирлар Маҳкамасига тасдиқлаш учун киритсин;
МИЗ бошқарув механизмларини такомиллаштириш, инвесторлар учун бюрократик тўсиқларни камайтириш, хорижий инвесторлар, мутахассислар, ишчилар ва уларнинг оилалари учун кўп марталик кириш визаларини олиш жараёнини соддалаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқсин ва Вазирлар Маҳкамасига тасдиқлаш учун киритсин;
МИЗ ва кичик саноат зоналари ягона порталини ҳамда МИЗ сайтлари мунтазам равишда янгиланиб ва такомиллаштириб борилишини таъминласин;
МИЗда ишга қабул қилишнинг шаффоф тизимини жорий этиш бўйича асослантирилган аниқ таклифлар ишлаб чиқсин ва Вазирлар Маҳкамасига тасдиқлаш учун киритсин.
4. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 2021 йил 1 майгача Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатига ушбу Қарорнинг ижро этилиши бўйича умумлаштирилган ахборот тақдим этсин.
5. Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, халқ депутатлари Тошкент шаҳар ва вилоятлар Кенгашларига махсус иқтисодий зоналарда амалга оширилаётган инвестиция лойиҳаларининг ижроси, МИЗ фаолиятини такомиллаштириш, инвесторлар дуч келаётган муаммолар ва уларни ўз вақтида ҳал этиш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар устидан қатъий назорат ўрнатиш ҳамда тегишли маҳаллий давлат ҳокимияти органи раҳбарининг ахборотини эшитиб бориш тавсия этилсин.