LexUZ шарҳи
Мазкур қарор Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Mаҳкамасининг 2000 йил 22 сентябрдаги 365-сон «Аудиторлик фаолиятини такомиллаштириш ва аудиторлик текширишларининг аҳамиятини ошириш тўғрисида»ги қарорига мувофиқ ўз кучини йўқотган.
«Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг Қонунига мувофиқ ва мустақил молия назоратининг таъсирчанлигини кучайтириш, корхоналар, бирлашмалар, концернлар, уюшмалар, қўшма корхоналар, жамоат ташкилотлари ва бошқа тузилмаларга бошқарув фаолияти, бухгалтерлик ҳисоб-китоби ва молия соҳаларида малакали ёрдам кўрсатиш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси қарор қилади:
1. Хўжалик ҳисобидаги корхоналар фаолияти устидан молиявий назоратнинг аудиторлик шакллари жорий этилсин, бунда назоратнинг асосий принципи аудиторилик фирмалари томонидан шартномали тўлов асосида тафтишлар, текширишлар ва маслаҳатли хизматлар кўрсатишдан иборат бўлади, деб белгилансин.
2. Тармоқлараро бирлашмалар, концернлар, уюшмалар, акционерлик жамиятлари ҳамда корхоналар, ижара ва қўшма корхоналар, тижорат банклари ҳамда юқори бошқарув органлари бўлмаган жамоат ва бошқа ташкилотларга хизмат кўрсатиш учун назоратнинг мажбурий аудиторлик шакллари ўрнатилсин.
Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари тегишли ҳудудлардаги тармоқлараро, акционерлик, ижара, қўшма корхоналар ва кооперативлар фаолияти устидан назорат қилувчи хўжалик ҳисобидаги аудиторлик фирмаларини ташкил этишга кўмаклашсинлар.
4. Вазирликлар, идоралар, концернлар уюшмалар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари 1993 йил 20 майгача илгари ўзлари чиқарган, мазкур қарорга зид келувчи норматив актларни қайта кўриб чиқишни ва бекор қилишни таъминласинлар.
5. Мазкур қарорнинг бажарилишини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг ўринбосари Б.С. Ҳамидов зиммасига юклатилсин.
1. Аудит асосан ҳудудий белгилар бўйича биринчи навбатда юқори турувчи вазирликлар, идораларга ёки бошқа тармоқ бошқаруви органларига эга бўлмаган тармоқлараро, қўшма, ижара, акционерлик бирлашмалари, концернлар, уюшмалар, ташкилотлар ва корхоналарининг фаолияти устидан молиявий назоратни амалга ошириш учун жорий этилади.
2. Аудиторлар (аудиторлик фирмалари) юридик шахс бўлиб, банк муассасаларида ўз счётига ва муҳрига эга бўлади. Аудиторлик фирмаларининг уставлари уларни таъсис этувчилар томонидан тасдиқланади, Аудиторлар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатига олинади. Рақобатни ривожлантириш мақсадида бир минтақа ҳудудида бир неча аудиторлик фирмаларини барпо этишга йўл қўйилади.
3. Аудиторлар (аудиторлик фирмалари) ўз фаолиятида «Аудиторлик фаолияти тўғрисида» Ўзбекистон Республикасининг Қонунига, Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатларига, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва Давлат солиқ Бош бошқармасининг буйруқлари ва йўриқномаларига амал қилади, молия, солиқ ва бошқа давлат назорати органлари билан яқиндан алоқада иш кўради.
4. Аудиторлар (аудиторлик фирмалари) тузилган шартномаларга мувофиқ кўрсатилган хизматларга буюртмачилар томонидан ўтказилган маблағлар ҳисобига, тўла хўжалик ҳисоби ва ўзини-ўзи маблағ билан таъминлаш принциплари асосида ишлайди.
5. Аудиторлар аудиторлик фирмаларининг иш ҳажми умуман буюртмачиларга кўрсатиладиган хизматларга тузилган шартномалар суммаси сифатида белгиланади. Аудиторлар (аудиторлик фирмалари)нинг бюджет билан ўзаро муносабатлари амалдаги қонун ҳужжатлари асосида амалга оширилади. Хўжалик ҳисоби даромади солиқларни чиқариб ташлангандан кейин аудитор (аудиторлик фирмаси) ихтиёрида қолади ва у мусодара қилинмайди.
1. Аудитор (аудиторлик фирмаси) фаолиятининг мақсади молия-хўжалик фаолиятини мустақил равишда экспертиза ва таҳлил қилишдан, бухгалтерлик ҳисоб-китоблари, шунингдек, назорат-тафтиш ишларига қўйиладиган талабларга тўлиқ, реал бўлиши, мос келишини текширишдан, корхоналар фаолиятини яхшилаш бўйича таклифлар ва хулосалар ишлаб чиқишдан, корхоналар ва ташкилотларга шартнома (пулли) асосида молия, ҳисоб-китоб ва назорат масалалари бўйича маслаҳатлар беришдан иборатдир.
2. Аудитор (аудиторлик фирмаси)нинг фаолияти ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга, жамғармаларни кўпайтиришга, ўзаро ҳисоб-китобларни яхшилаш, моддий ва молиявий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва унинг яхши сақланишига, республика халқ хўжалигининг тегишли тармоқларида корхоналар ва ташкилотларни молиявий жиҳатдан соғломлаштиришга кўмаклашиши керак.
1. Аудиторлик текшируви аудитор (аудиторлик фирмаси) ва хўжалик юритувчи субъект ўртасида шартнома асосида олиб борилади, унда текширув ўтказиш предмети, муддатлари ва ўрни, тўланадиган ҳақ миқдори ва тартиби, томонларнинг масъулияти назарда тутилади.
2. Шартномаларда ҳам комплекс, ҳам турли хил тематик тафтишлар ва текширишлар, таҳлиллар, тадқиқотлар, баланс ва молиявий аҳволнинг аниқлиги ҳақида мустақил хулосалар тайёрлаш назарда тутилиши мумкин.
3. Аудиторлар (аудиторлик фирмалари) ва уларнинг хизматларига буюртмачилар ўртасида аудиторлик хизмати тўғрисида узоқ муддатли шартномалар имзоланиши мумкин. Бундай ҳолларда аудитор (аудиторлик фирмаси) ўз зиммасига хизмат кўрсатиладиган корхонанинг ҳисобот давридаги хўжалик операцияларининг сунъийлиги ва иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқлиги, унинг тўлов қобилияти ва баланс маълумотларининг ҳаққонийлиги ҳақида хулоса ишлаб чиқиш мажбуриятини олади.
4. Шартномада назарда тутилган мажбуриятлар бажарилмаган тақдирда аудитор (аудиторлик фирмаси) ва уларнинг хизматларига буюртмачи моддий жавобгар бўладилар. Бунда ишлар сифатсиз бажарилган ва ўз вақтида бажарилмаган ҳолларда аудитор (аудиторлик фирмаси) олган маблағларини буюртмачига қайтаради ва шартномада назарда тутилган миқдорда жарима санкцияларини тўлайди.
5. Хизматларга бевосита буюртмачилар билан тузилган шартномаларни бажариш билан бир қаторда аудиторлар (аудиторлик фирмалари) давлат ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва тармоқ бошқарув органларининг буюртмалари бўйича тафтиш ва текширувлар ўтказадилар. Бундай ҳолларда харажатларни тўлаш ҳақидаги масалалар аудиторлик фирмалари хизматларига давлат буюртмачилари томонидан ҳал этилади.
1. Аудитор (аудиторлик фирмаларида) бўлиб ишлаш ҳуқуқи бухгалтерия ҳисоб-китоби ва молия назорати соҳасида камида беш йиллик амалий иш тажрибасига эга бўлган, аудиторлик фаолияти билан шуғулланишга ҳуқуқ берадиган лицензияга эга бўлган олий маълумотли мутахассисларга берилади.
2. Аудиторлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияси бўлмаган шахсларга аудиторлик фаолияти билан шуғулланишга йўл қўйилмайди.
Аудиторлар (аудиторлик фирмалари)нинг ҳуқуқлари ва бурчлари «Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни билан тартибга солинади.
Аудиторлик фирмасига таъсис этувчилар томонидан танлов асосида тайинланадиган раҳбар бошчилик қилади.
фирма номидан иш кўради, барча давлат, кооператив ва жамоат ташкилотларида, муассасаларда ҳамда корхоналарда унинг манфаатларини ифодалайди. Амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ мулкка ва молия маблағларига эгалик қилади, банк муассасаларида ҳисоб-китоб счётларини ва бошқа счётларни очади;
ўз ҳуқуқлари доирасида фирманинг барча ходимлари учун бажариш мажбурий бўлган буйруқлар чиқаради, меҳнат қонунларига мувофиқ ходимларни ишга қабул қилади, ишдан бўшатади ва уларга тегишли жазолар беради;
буюртмачилар билан тузилган шартномалардан келиб чиқувчи мажбуриятларнинг бажарилишини ташкил этади, ходимларнинг юксак унум билан ишлашлари учун шароит яратади, меҳнат интизомига риоя этилишини таъминлайди;
режанинг ва шартнома мажбуриятларининг қандай бажарилаётганлиги ва молия-хўжалик фаолиятининг натижалари ҳақида таъсис этувчилар олдида ҳисобот беради.
Аудитор (аудиторлик фирмаси) аудиторлик текширувларни ўтказишда «Аудиторлик фаолияти тўғрисида» Ўзбекистон Республикасининг Қонуни ва Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонунчилик актлари қоидаларини бузганлик учун Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўлади.
1. Аудитор фирмаси бухгалтерия ҳисоб-китобини олиб боради ҳамда Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига ва бошқа органларга белгиланган тартибда статистика ва бухгалтерия ҳисоботини топширади.
1. Аудиторлар Палатаси (бундан кейин матинда Палата деб аталади) молия, иқтисодиёт ва хўжалик юритиш соҳасидаги етакчи мутахассислар томонидан ихтиёрийлик асосида тузилган Ўзбекистон Республикаси ҳудудида аудиторлик фаолиятини ривожлантириш, такомиллаштириш, унификациялашга кўмаклашиш учун даъват этилган аудиторларнинг мустақил жамоат ташкилоти ҳисобланади.
2. Палата юридик шахс бўлиб, банк муассасаларида ўз счётига ва муҳрига эга бўлади, Палатанинг Устави таъсис этувчилар томонидан тасдиқланади. Палата Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигида Давлат рўйхатига олинади.
3. Палата ўз фаолиятида «Аудиторлик фаолияти тўғрисида» Ўзбекистон Республикасининг Қонунига, Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатларига ва мазкур Низомга амал қилади.
4. Палата аудиторлик фирмалари ва аудиторларнинг бир-бирларини тушуниб иш олиб боришларини, ҳамкорлик қилишларини ва ўзаро алоқада иш кўришларни таъминлайди.
5. Палата ўз аъзоларининг ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилишга, уларнинг фаолиятини мувофиқлаштиришга, касб тайёргарлиги даражасини оширишга кўмаклашади.
1. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ягона услубият асосида аудитни ривожлантиришнинг асосий йўналишларини ишлаб чиқишга кўмаклашиш.
2. Аудиторлик фаолиятини мувофиқлаштириш, аудиторларнинг касб фаолияти масалалари бўйича доимий қўмиталар, вақтинчалик комиссиялар ва ишчи гуруҳларини тузиш.
3. Аудиторлик хизматлари бозорини тадқиқ қилишни амалга ошириш, бу хизматларга бўлган талабларни қондиришга кўмаклашиш.
4. Аудиторлик фаолиятининг илғор тажрибасини ўрганиш, умумлаштириш ва кенг ёйиш, ахборот ва ўқув-услубий материалларни чиқариш, конференциялар ва семинарлар ўтказиш.
7. Аудитни ривожлантириш масалалари бўйича таклифлар ва тавсиялар тайёрлаш ва бу йўналишда қонунчилик ташаббусини кўрсатиш.
8. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва бошқа манфаатдор ташкилотлар билан биргаликда аудитор лицензиясини олиш ҳуқуқига эга бўлиш учун малакали имтиҳонлар дастурини ва тартибини ишлаб чиқади ва тасдиқлайди.
9. Бошқа давлат органлари, аудиторлар ва бухгалтерларнинг ватанимиздаги ва чет эллардаги ташкилотлари билан ҳамкорлик ва ўзаро алоқаларни амалга ошириш.
10. Аудиторларнинг касб этикаси Кодексини тасдиқлаш ҳамда уларнинг фаолияти юзасидан даъволарни кўриб чиқиш, бузилишларга йўл қўйган аудиторларни интизомий жавобгарликка тортиш ҳақида Палата зарур ҳолларда аудиторлик фирмасига таклифлар киритади.
11. Халқаро андазалар асосида аудиторлик хулосаси шаклларини ва аудит ўтказиш андазаларини ишлаб чиқади.
1. Белгиланган тартиби аудиторлик фаолияти касби билан шуғулланиш ҳуқуқига лицензия олган аудиторлар Палатанинг якка тартибдаги аъзолари бўлишлари мумкин.
2. Палата аъзолигига қабул қилиш Палатага кирувчининг ёзма аризасига биноан амалга оширилади ва Палата ҳайъати томонидан тасдиқланади.
3. Палата аъзолари кириш ва аъзолик бадалларини тўлайдилар. Кириш ва аъзолик бадалларининг миқдори, тўлаш тартиби ва муддатлари Палата ҳайъати томонидан белгиланади.
3. Бухгалтерия ва аудиторлик фаолияти масалалари бўйича Палатанинг услубий тавсияларини кенг ёйиш ва қўлланишга кўмаклашиш.
2. Ҳайъат раиси Палатанинг бутун ишларини режалаштиради ва уюштиради, Палата номидан ҳаракат қилади, барча давлат, кооператив ва жамоат ташкилотларида, муассасаларда ҳамда корхоналарда унинг манфаатларини ифодалайди. Амалдаги қонунчиликка мувофиқ мулк ва молиявий маблағларга эгалик қилади, банк муассасаларида ҳисоб-китоб ва бошқа счётлар очади. Ўз ҳуқуқлари доирасида буйруқлар чиқаради ва меҳнат қонунчилигига мувофиқ ходимларни ишга қабул қилади, ишдан бўшатади, рағбатлантиради ҳамда уларни жазолайди.
3. Раис ўз фаолияти ҳақида, ҳайъатнинг иши ҳақида ва Палата фаолиятининг якунлари тўғрисида таъсис этувчиларнииг умумий йиғилиши олдида ҳисоб беради.