Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонунига (Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 йил, 39-сонли, 386-модда) мувофиқ ҳамда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 11 майдаги 131-сон «Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ер қаърини геологик ўрганиш, саноатда, кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси тузилмасини янада такомиллаштиришга доир чора-тадбирлар тўғрисида»ги (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2011 йил, 19-сон, 191-модда) қарорига мувофиқ буюраман:
Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг «Хавфли ишлаб чиқариш объектларининг саноат хавфсизлиги тўғрисида»ги Қонуни (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2006 йил, 39-сон, 386-модда) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 11 майдаги 131-сон «Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ер қаърини геологик ўрганиш, саноатда, кончиликда ва коммунал-маиший секторда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат инспекцияси тузилмасини янада такомиллаштиришга доир чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарорига мувофиқ (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2011 йил, 19-сон, 191-модда) ишлаб чиқилган бўлиб, металлургия ташкилот ва ишлаб чиқаришларининг газ хўжалигида хавфсизлик талабларини белгилайди.
а) Мазкур Қоидаларнинг 2-бандида кўрсатилмаган (водород, ацетилен, аммиак ва бошқаларнинг) газ қувурлари ва газ ускуналарига;
5. Ташкилотларнинг газ хўжалиги объектларини лойиҳалаш, қуриш, ишлатиш, кенгайтириш, техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш, консервация қилиш, тугатиш, шунингдек, ушбу ишлаб чиқаришлар учун техник қурилмаларни тайёрлаш, монтаж қилиш, таъмирлаш ва уларга хизмат кўрсатиш мазкур Қоидалар ва «Металлургия ишлаб чиқаришлари учун умумий хавфсизлик қоидалари», (мазкур ҳужжат Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 28 майдаги 20-15-195/12-сон хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган), «Технологик қувурўтказгичларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари» (мазкур ҳужжат Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 1 декабрдаги 6-15/23-9626/6-сон хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган) ҳамда саноат хавфсизлиги соҳасига оид бошқа норматив-техник ҳужжатлар талабларига мувофиқ амалга оширилиши лозим.
8. Технологик, меҳнатни муҳофаза қилиш, ёнғин хавфсизлиги, газга хавфли ва оловли ишларни бехатар бажариш, газ ускуналаридан фойдаланиш ва таъмирлаш бўйича йўриқномалар «Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқномаларни ишлаб чиқиш тўғрисидаги низом» (рўйхат рақами 870, 2000 йил 7 январь) (Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, давлат қўмиталари ва идораларининг меъёрий ҳужжатлари ахборотномаси, 2000 йил, 1-сон) ва мазкур Қоидалар талабларига мувофиқ ишлаб чиқилади.
9. Ташкилотлар томонидан газ хўжалиги объектларида «Металлургия ишлаб чиқаришларида аварияларни бартараф этиш (чеклаш) режаларини тузиш бўйича йўриқнома»га (мазкур ҳужжат Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 28 майдаги 20-15-203/12-сон хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган) мувофиқ аварияларни бартараф этиш (чеклаш) режалари ишлаб чиқилиши лозим.
10. Технологик жараёнлар, коммуникация схемалари ўзгарганда, янги ускуна, мосламалар жорий этилганда ишлаб чиқаришга ўзгартиришлар киритишдан олдин «Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқномаларни ишлаб чиқиш тўғрисидаги низом» (рўйхат рақами 870, 2000 йил 7 январь) (Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, давлат қўмиталари ва идораларининг меъёрий ҳужжатлари ахборотномаси, 2000 йил, 1-сон)га мувофиқ амалдаги йўриқномаларга тегишли тузатишлар киритилиши лозим.
30. Қувурўтказгич, аппарат ва таянч конструкцияларининг ташқи сиртларини кимёвий емирилишдан ҳимоялаш тури ва тизимлари «Технологик қувурўтказгичларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари» (мазкур ҳужжат Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 1 декабрдаги 6-15/23-9626/6-сонли хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган), бошқа норматив-техник ҳужжатларга мувофиқ танлаб олиниши ва лойиҳада аниқлаб қўйилиши лозим.
77. Газ ўтказгичлар «Технологик қувур ўтказгичларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари» (мазкур ҳужжат Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 1 декабрдаги 6-15/23-9626/6-сон хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган) талабларига мувофиқ ётқизилиши лозим. Ер усти газ ўтказгичларини ёнмайдиган конструкция, таянч, эстакада, галерея ёки стендларга ва бино (иншоот)лар томлари устига ётқизиш лозим.
79. Ёнма-ён турган қувурўтказгичлар ўқлари орасидаги ва қувурўтказгичлардан қурилиш конструкцияларигача бўлган энг кичик очиқ масофа «Технологик қувурўтказгичларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари»нинг (мазкур ҳужжат Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 1 декабрдаги 6-15/23-9626/6-сон хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган) 173-банди талабларига мувофиқ бўлиши лозим.
125. Конденсат тўплагич мазкур Қоидаларнинг 43-бандига асосан газўтказгич ёки йўлдош қувурўтказгичларга хизмат кўрсатиш майдончасидан юқорироқ чиқарилган тортиш қувури билан таъминланган бўлиши лозим. Тортиш қувурига беркитиш арматурасини ўрнатиш ман этилади.
342. Агар Г ва Д тоифали цех биноларининг ичига қурилган ёпиқ хоналарга ёнувчан газларнинг импульс қувурўтказгичлари киритилган бўлса ҳамда мазкур Қоидаларнинг 345-банди талаби бўйича цех билан туташиш учун дарчалар қилиб бўлмаса, бу хоналар заҳарли газлар учун — 1 соатда ҳавони олти карра, заҳармас газлар учун — уч карра алмашишини таъминлайдиган шамоллатгич билан жиҳозланиши ва шамоллатиш ташландиқлари цех ташқарисига чиқариб юборилиши лозим.
344. Агар тақаб қурилган иморат мазкур Қоидаларнинг 345-банди талабига мувофиқ цех биноси билан очиқ дарча орқали туташган бўлса, у цех биноси тоифасига киритилади.
354. Газўтказгичларни қуриш учун 7-иловада келтирилган талабларга мувофиқ пўлат қувурлар қўлланилиши лозим.
359. Газўтказгичларни йиғиш ва пайвандлаш ишлари «Технологик қувурўтказгичларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари» (мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 1 декабрдаги 6-15/23-9626/6-сонли хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган) ва мазкур Қоидалар талабларига мувофиқ амалга оширилиши лозим.
474. Газ қувурлари ва аппаратлари ичига одамлар тушиб таъмирлаш ва бошқа ишларни бажариш учун мазкур Қоидаларнинг 457 — 461-бандларига мувофиқ уларни узиб қўйиш ва газдан тозалаш лозим. Бундан ташқари, газ қувурлари ва аппаратларидаги газ-ҳаво аралашмаси иш жараёнида яхши шамоллатилмайдиган жойлардан камида ҳар соатда ҳаво намунасини олиш йўли билан углерод оксиди ва портлашга хавфли компонентлар борлиги текшириб турилиши лозим.
475. Газ ўтказгичларнинг техник ҳолати доимий равишда назорат қилиниши лозим. Газ ўтказгичлардан фойдаланиш, уларни назорат, ревизия қилиш ва таъмирлаш «Технологик қувур ўтказгичларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари» (мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 1 декабрдаги 6-15/23-9626/6-сонли хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган) ва мазкур Қоидалар ҳамда бошқа норматив-техник ҳужжатлар асосида ишлаб чиқилган йўриқномага мувофиқ амалга оширилиши лозим.
д) кислородўтказгичлар цехлараро газўтказгичлар билан кесишганда ёки муайян жойда яқинлашганда ушбу илованинг 1-бандида кўрсатилган масофаларни зарур бўлса икки мартадан ортиқ камайтиришга йўл қўйилади. Бунда энг кичик масофа барча ҳолатлар учун 300 mm дан кам бўлмаслиги лозим;
А, Б, В тоифали оловбардошлиги 1- ва 2- даражали ва Г ва Д тоифали 3- оловбардошлик даражадаги бино ва иншоотларгача 9
Г ва Д тоифали оловбардошлик даражаси 4 ва 5 бино ва иншоотларгача 12
Темир йўлларнинг энг яқин рельсигача 10
Қизиб турган юк ташиладиган темир йўлларнинг энг яқин рельсигача15
Автомобиль йўлларининг қатнов қисмини чекасигача 5
Ёпиқ ва очиқ электр ва трансформатор нимстанциялар, тақсимлаш қурилмаларигача — ЭУЎҚ талабларига мувофиқ
Очиқ олов мавжуд, чўян ва шлак тўкиладиган жойларгача 25
Ҳаво ЭУЛ трассасининг ўқигача—камида 1,5 устун баландлигида
Мазкур объектга алоқадор бўлмаган, босими 0,6 MPa ва ундан кам бўлган ер усти газўтказгичларгача 5
Мазкур объектга алоқадор бўлмаган, босими 0,6 дан 1,2 MPa гача бўлган ер усти газўтказгичларгача 10
Мазкур объектга алоқадор бўлмаган бошқа қувурўтказгичларгача 5
А тоифали биноларнинг пойдевор кесими ва ташқи қурилмаларидан:
ерости сув қувурлари ва босимли канализацияларгача 5
ўзи оқар канализациягача 3
иссиқўтказгичлар каналининг ташқи деворигача 2
электр куч ва алоқа кабелларигача 0,6
а) 5-илованинг 1 — 13 бандлари талабларига мувофиқ бўлган алоҳида ёки биноларга тақаб қурилган хоналарга, бунда ГРП ускунасининг бир қисмини (зулфин, фильтр, сақловчи чиқариш клапанлари ва ҳ.) ГРП хонасидан ташқарида, атрофи тўсилган майдончаларда жойлаштириш мумкин;
1. Барча цехлараро ва цехларнинг ёнувчан газ газўтказгичлари (қувурлар, фасонли деталлар) «Технологик қувурўтказгичларнинг тузилиши ва хавфсиз ишлатиш қоидалари» (мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2009 йил 1 декабрдаги 6-15/23-9626/6-сонли хулосасига мувофиқ норматив-техник ҳужжат деб топилган) ва ушбу Қоидаларга мувофиқ тайёрланган бўлиши лозим.
1-жадвал

Қувурларни ташилаётган муҳитнинг параметрларига боғлиқ ҳолда танлаш

Пўлат маркаси, мустаҳкамлик
синфи, стандарт
Қувурларга стандарт,Шартли диаметр, mm Синов ва талаб тури (стандарт ва ушбу Қоидалар банди) Чегаравий параметрлар
Шартли босим MPa, (кгс/см2)Максимал ҳарорат, оСҚувур деворининг қалинлиги, mm Қувур девори қалинлигига кўра минимал ҳарорат, ички босимдан девордаги кучланиш [σ] бўлганда

>0,35
[σ]

£0,35 [s]

123456789

Чоксиз қувурлар

10, 20
ГОСТ 1050
ГОСТ 550 А,
Б гуруҳлар
10 — 300ГОСТ 550£10
(100)
450£12
> 12
-40
-30


-40

ГОСТ 8731 В гуруҳ, қуймадан тайёрлангандан ташқари50 — 400ГОСТ 8731 гидросинов кафолати билан£10
(100)
450£12
>12
-40
-30
-40
-40
ГОСТ 8733 В гуруҳ10 — 150ГОСТ 8733 гидросинов кафолати билан£10
(100)
450£6-40-40
20 ГОСТ 1050 20 — 50£10
(100)
450£12
>12
-40
-30
-40
-40
300,
350, 400
£10
(100)
450-30-40
500£10
(100)
450-30-40
50 — 400£10
(100)
450-30-40
50 — 400£10
(100)
450£12
>12
-40
-30
-40
-40
50 — 350£10
(100)
450£12
>12
-40
-30
-60
-40
10 Г 2
ГОСТ 4543
ГОСТ 550 А,
Б гуруҳлар
10 — 300ГОСТ 550£10
(100)
450£6
6 дан
12гача
³ 12
-70
-60

-40

-70
20 — 50£10
(100)
450£6
6 дан
12гача
-70
-60

-70
ГОСТ 8733
Группа В
10 — 50ГОСТ 8733
с гидросинов кафолати билан
£10
(100)
450£6-70-70
ГОСТ 8731 В гуруҳ, қуймадан тайёрлангандан ташқариГОСТ 8731 с гидросинов кафолати билан£10
(100)
450£12
>12
-50
-40
-60

Электрпайвандланган тўғри чокли қувурлар

20
ГОСТ 1050
ГОСТ
20295
150 — 800ГОСТ 20295
(СУГ дан ташқари)
£2,5
(25)
400<12-20-40
£1,6
(16)
400³12-20-40
ГОСТ20295500 — 800ГОСТ 20295
СУГ учун 5-банд талабини ҳисобга олиб
£2,5
(25)
200<12-20-40
£1,6
(16)
200³12-20-40
ГОСТ 10705 В гуруҳ10 — 500ГОСТ 10705 (СУГ дан ташқари)£2,5
(25)
300£12-20-30
К 52
ГОСТ 20295
ГОСТ
20295
150 — 800ГОСТ 20295 (СУГ дан ташқари)£4 (40) 400<12-20-40
ГОСТ
20295
500 — 800ГОСТ 20295 СУГ учун 5-банд талабини ҳисобга олиб £2,5
(25)
200<12-20-40
Вст 3 сп 5 ГОСТ 380 ГОСТ 10705 В гуруҳ10 — 500ГОСТ 10705£1,6
(16)
300
200
£6
>6
-20
0
-30
-20
ГОСТ 10706 В гуруҳ400 — 1400ГОСТ 10706
(СУГ дан ташқари)
£1,6
(16)
200£12-20-20
ВСт Зсп 4-5 ГОСТ 380 200,
350
£1,6
(16)
300£10-20-30
ВСт З пс 4 ВСт З сп 4 ГОСТ 380 ГОСТ 10706 В гуруҳ400 — 1400ГОСТ 10706 (СУГ дан ташқари) £1,6
(16)
200-20-40

Электрпайвандланган тўғри чокли қувурлар

17Г1С-У
ТУ 14-3-
1138-82
1200£2,5
(25)
400£12-40-40
17Г1С-У
ТУ 14-3-
1424-86
1000£2,5
(25)
400£12-40-40
17 ГС, 1
7 Г 1 С
ТУ 14-1-
1921-76
500,
700,
800,
1000,
1200
£1,6
(16)
300£12-40-50
13 Г2АФ1000£2,5
(25)
400£12-60-60
12 Г2С,
14 ХГС
1209—86600£1,6
(16)
250£12-40-40

Электрпайвандланган спираль чокли қувурлар

20
ГОСТ 1050
500 — 1600£2,5
(25)
350£12
³12
-40
-30

-40
-40

К50, К52
ГОСТ 20295
ГОСТ 20295150 — 800ГОСТ 20295
(СУГ дан ташқари)
£2,5
(25)
400£6
>6
-50
-40
-60
-50
ГОСТ 20295500 — 800ГОСТ 20295
(СУГ дан ташқари)
£2,5
(25)
200³6-40
К42
ГОСТ 20295
ГОСТ20295150 — 800ГОСТ 20295
(СУГ дан ташқари)
£2,5
(25)
300-30
ВСт3сп3
ВСтЗсп2
ВСтЗпс2
ГОСТ 380
200 — 500£1,6
(16)
300£6
£12
-30
-20
Ст3сп5
ГОСТ 380
500 — 1400£2,5
(25)
300£12-20-20
09Г2ФБ 1400£7,5
(75)
350-60
А ва Б тоифали ишлаб чиқариш ва омбор биноларигача:
0,6 MPa гача босимли газўтказгичлар учун 5
0,6 дан 1,2 MPa гача босимли газўтказгичлар учун 10
В, Г, Д тоифали ишлаб чиқариш ва омбор биноларигача:
0,6 MPa гача босимли газўтказгичлар учун 2
0,6 дан 1,2 MPa гача босимли газўтказгичлар учун 5
Осон алангаланувчи ва ёнувчан материалларнинг очиқ омборларигача:
0,3 MPa гача босимли газўтказгичлар учун 20
0,3 дан 1,2 MPa гача босимли газўтказгичлар учун 40
Темир йўл ва трамвай йўлининг энг яқин рельсигача:
1,2 MPa гача босимли газўтказгичлар учун 3
Шунинг ўзи, тор шароитларда ва темир йўлларга маҳаллий яқинлашишда 2
Автомобиль йўлларигача (йўл чеккасидаги тошгача, йўл ёнининг ташқи чети ёки йўл кўтармасининг этагигача) 1,5
Ер ости муҳандислик тармоқларигача (сув қувурлари, канализация, иссиқлик тармоқлари, телефон канализацияси, электр кабель блоклари), газўтказгич таянчи асосидан ҳисоблаганда 1
Очиқ тақсимлаш қурилмаси ва очиқ остстанция панжарасигача 10
Эритилган металл ва шлакни чиқариш жойи ва очиқ олов манбасигача10
Шунинг ўзи, қиздириш юз бериши мумкин бўлган участкада газўтказгич қоплама билан ҳимояланганда 5