LexUZ шарҳи
Олдинги таҳрирга қаранг.
Тақдим этувчига деб берилган ҳужжатлар йўқотилган тақдирда уларга бўлган ҳуқуқларни тиклаш (чақириб иш юргизиш) тўғрисидаги ишларининг судларда кўрилиши муносабати билан келиб чиқаётган муаммоларни инобатга олиб, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қарор қилади:
(муқаддима Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
1. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 36-бобида белгиланганига кўра, шахс пул маблағлари қўйилганлиги ҳақида ёки қимматли нарсалар ёхуд давлат заёми облигациялари сақлаш учун топширилганлиги тўғрисида банк томонидан тақдим этувчига берилган қийматли ҳужжатни йўқотган тақдирда, шунингдек, қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда, суддан йўқолган ҳужжатни ҳақиқий эмас деб топиш ва йўқотилган ҳужжат бўйича ҳуқуқларини тиклаш тўғрисида илтимос қилиши мумкин.
(1-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Бундай ҳуқуқларни тиклаш банк томонидан тақдим этувчига деб берилган ҳужжатлар йўқотилганида, балки ҳужжатлар уларни лозим даражада сақламаганлик оқибатида тўлов хусусиятларини йўқотганлиги натижасида ва бошқа (омонат дафтарчасида ва (ёки) назорат варақасида рақам сони сақланмаган, омонат дафтарчасида омонат қолдиғи тўла сақланмаганида ва бошқа) сабабларга кўра амалга оширилади.
Тақдим этувчига деб берилган омонат дафтарчаси, унга назорат варақаси ёки давлат заёми облигацияларини ва қимматбаҳо нарсаларни сақлашга олиш учун берилган гувоҳноманинг тўлов қобилиятини йўқотганлиги масаласи дастлаб халқ банки томонидан ҳал қилинади. Тақдим этувчига деб берилган ҳужжат маблағни аниқлаш хусусиятини йўқотганлиги сабабли халқ банки операциялар бажаришни рад этса, бу ҳужжат бўйича ҳуқуқларни тиклаш суд тартибида амалга оширилади.
(1-банднинг иккинчи ва учинчи хатбошилари Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Кейинги таҳрирга қаранг.
Бундай ҳуқуқларни тиклаш банк томонидан тақдим этувчига деб берилган ҳужжатларни нафақат йўқотилганида, балки ҳужжатлар бефарқ сақлангани натижасида маблағнинг ҳажмини аниқлаш хусусиятини йўқотган ҳолда ва бошқа ҳолларда (омонат дафтарчасида ва назорат варақасида рақам сони сақланмаган ҳолда, омонат дафтарчасида маблағ қолдиғи тўла сақланмаганида ва бошқа сабабларга кўра) амалга оширилади.
Тақдим этувчига деб берилган омонат дафтарчаси, назорат варақаси ёки давлат заёми облигацияларини ва қимматбаҳо нарсаларни сақлашга олиш учун берилган гувоҳномани, маблағнинг ҳажмини аниқлаш, хусусиятини тиклаш масаласи дастлаб жамғарма банки томонидан ҳал қилинади. Тақдим этувчига деб берилган ҳужжат маблағни аниқлаш хусусиятини йўқотганлиги сабабли жамғарма банки операциялар бажаришдан воз кечса, бу ҳужжат бўйича ҳуқуқларни тиклаш суд орқали амалга оширилади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фаолият юритувчи бошқа банклар томонидан мазкур пунктда кўрсатилган, тақдим этувчига деб берилган ҳужжатлар бўйича, ҳуқуқни тиклаш ҳақидаги аризалар ҳам худди шу тартибда кўриб чиқилиши лозим.
(1-банднинг тўртинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фаолият юритувчи бошқа банклар томонидан мазкур пунктда кўрсатилган, тақдим этувчига деб берилган ҳужжатлар бўйича, ҳуқуқни тиклаш ҳақидаги аризалар ҳам худди шу тартибда кўриб чиқилиши мумкин.
(1-банднинг тўртинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
2. Тақдим этувчига деб берилган ҳужжатлар йўқолган тақдирда, уларга бўлган ҳуқуқни тиклаш ҳақидаги талаб бўйича ишлар алоҳида тартибда, тақдим этувчига деб ҳужжат берган муассаса (бундан кейин матнда муассаса деб юритилади) жойлашган ҳудуддаги суд томонидан кўриб чиқилади.
Тақдим этувчига деб берилган йўқотилган ҳужжат бўйича ҳуқуқларни тиклаш ҳақидаги аризада ФПК 189-моддасида кўрсатилган умумий талаблардан ташқари, ФПК 331-моддасининг учинчи қисмида белгиланган маълумотлар кўрсатилиши лозим. Қонунда белгиланган талабларга жавоб бермайдиган ариза ФПК 195-моддаси биринчи қисмининг 4-бандига асосан қайтарилиши лозим.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Ариза бўйича энг кам иш ҳақининг бир баравари миқдорида давлат божи ва почта харажатлари тўланиши лозим.
(2-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
2. Тақдим этувчига деб берилган ҳужжатлар йўқолган тақдирда уларга бўлган ҳуқуқни тиклаш ҳақидаги талаблар бўйича ишлар алоҳида тартибда кўрилади, шунинг учун аризада ФПКнинг 149-моддасида кўрсатилган умумий талаблардан ташқари ФПКнинг 301-моддасида белгиланган маълумотлар қайд этилиши лозим. Аризачи мазкур шартларни бажармаса, судья аризани ҳаракатсиз қолдириб, аризачига бу ҳақда хабар бериб, камчиликларни тугатишга муддат беради. Агарда аризачи камчиликларни белгиланган муддатда бартараф этмаса, ариза қабул қилинмаган деб ҳисобланади ва аризачига қайтарилади.
(2-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
3. Аризани иш юритишга қабул қилгандан сўнг судья ишни суд муҳокамасига тайёрлаш босқичида ариза берувчининг ҳисобидан оммавий ахборот воситаларида эълон чиқариш, шунингдек ҳужжатни берган муассасага у бўйича тўловларни амалга оширишни ва пул беришни тақиқлаш ҳақида ажрим қабул қилиши шарт. Суд ажримининг кўчирма нусхаси ҳужжатни берган муассасага дарҳол юборилади.
(3-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
3. Ариза қабул қилинганидан сўнг, ишни судда кўришга тайёрлаш тартибида, судья томонидан дарҳол ҳужжат берган муассасага бу ҳужжат бўйича тўловларни амалга оширишни ёки пул беришни тақиқлаш ҳақида ажрим чиқарилиши ва унинг нусхаси тезда шу муассасага жўнатилиши лозим.
(3-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
4. Суд мажлисида ҳужжат берган муассаса вакилининг баёноти эшитилиши мумкин. Агар аризачи йўқолган ҳужжат ҳисоб рақамини кўрсата олмаса, ҳужжат берган муассаса вакилини ишга жалб қилиш мажбурийдир.
(4-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
4. Суд мажлисида ҳужжат берган муассаса вакилининг баёноти эшитилиши лозим. Агар аризачи йўқолган ҳужжат ҳисоб рақамини кўрсата олмаса, ҳужжат берган муассаса вакилини ишга жалб қилиш мажбурийдир.
(3-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
5. Йўқотилган ҳужжатнинг алоҳида белгилари остида ҳисоб рақами, назорат варақаси (талон)нинг рақами, омонат қўйилган кун, омонат бўйича операция амалга оширилган кун, омонатнинг миқдори ёки қолган қисми, облигация рақамлари, уларни сақлашга топширилган сана, сақлаш учун топширилган қимматликларнинг тавсифи ва ўзига хос хусусиятлари тушунилади.
(5-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
5. ФПКнинг 301-моддасида йўқотилган ҳужжатнинг алоҳида белгилари остида ҳисоб рақами, назорат варақаси (талон)нинг рақами, омонат қўйилган кун, омонат бўйича операция амалга оширилган кун, омонатнинг миқдори ёки қолган қисми, облигация рақамлари, уларни сақлашга топширилган сана, сақлаш учун топширилган қимматликларнинг тавсифи ва ўзига хос хусусиятлари тушунилади.
(5-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
6. Йўқолган ҳужжат ҳақидаги маҳаллий матбуотда берилган эълон истисносиз ФПКнинг 333-моддаси билан белгиланган талабларни ўзида акс эттириши лозимлигига судларнинг эътибори қаратилсин.
(6-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Шу билан бирга эълон йўқолган ҳужжатнинг ҳақиқий эмаслиги тўғрисидаги маълумотларни ўзида акс эттириши керак эмас. ФПКнинг 338-моддасига биноан йўқотилган ҳужжатни ҳақиқий эмас деб топиш иш мазмунан кўриб бўлинганидан сўнг суднинг қарорига асосан амалга оширилади.
(6-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
7. Агарда матбуотда эълон қилинганидан сўнг ҳужжатни сақловчи уни судга тақдим этиб, унга даъво қилмаслигини баён этса, суд чақириб иш юритиш бўйича иш юритишни тугатиш, суд томонидан ҳужжат бўйича тўловларни амалга оширишни ва пул бериш бўйича қўйилган тақиқларни бекор қилиш ҳамда аризачига сақловчи томонидан тақдим этилган ҳужжатни қайтариш тўғрисида ажрим чиқаради.
Агарда ҳужжатни сақловчи қонунда белгиланган муддатда ҳужжатга бўлган ҳуқуқини илгари сурса, ФПК 122-моддасининг 7-бандига мувофиқ ариза кўрмасдан қолдирилади ва ҳужжат йўқолганлиги ҳақида арз қилган шахсга умумий асосларда даъво тақдим қилиш ҳуқуқи тушунтирилади. Бундай ҳолатда ФПК 332-моддасига асосан кўрилган чораларни бекор қилиш ФПК 336-моддаси тартибида амалга оширилади.
(7-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
7. Агарда матбуотда эълон қилинганидан сўнг ҳужжатни сақловчи уни судга тақдим этиб, унга даъво қилмаслигини баён этса, суд чақириб иш юритиш бўйича иш юргизишни тугатиш ҳақида ажрим чиқаради ва шу билан бирга ҳужжат бўйича ижро қилиш ҳаракатларини тақиқлашни бекор қилиб, аризачига сақловчи томонидан тақдим этилган ҳужжатни қайтаради.
Агар йўқолган ҳужжатни сақловчи унга нисбатан даъво қилса, суд томонидан ФПКнинг 305-моддасида назарда тутилган талаблар бажарилганидан сўнг тақдим этувчига деб берилган йўқолган ҳужжатлар бўйича ҳуқуқларни тиклаш ҳақидаги ариза кўрмасдан қолдирилади. Бундай ҳолатда тақиқлаш чоралари иш судда кўрилгунга қадар ўз кучини сақлаб қолади, уларни бекор қилиш ФПКнинг 336-моддасига кўра амалга оширилади.
(7-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(8-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
8. ФПКнинг 301 -моддасида кўрсатилган даъвонинг тааллуқлилиги фуқаролик-процессуал қонунчилигининг умумий қоидалари бўйича белгиланади ва унга кўра даъво жавобгар яшаш жойида қўзғатилади.
(8-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
9. Ҳужжатни сақлаб турувчидан уч ойлик муддат ичида ариза тушмаслиги ўз-ўзидан йўқолган ҳужжат аризачига тегишли эканини тасдиқловчи далил бўла олмаслигини судлар эътиборга олмоқлари лозим. Шунинг учун суд аризачининг шу ҳужжатга бўлган ҳуқуқини тасдиқловчи далилларни синчковлик билан текширмоғи лозим.
Олдинги таҳрирга қаранг.
10. Йўқолган ҳужжат бўйича ҳуқуқларни тиклаш суд томонидан омонат дафтарчаси ёки унинг назорат варақаси ёки шу икки ҳужжат ҳам йўқолган тақдирда амалга оширилади. Аризачида сақланиб қолинган ҳужжат ишга илова қилинади, суд қарорида унинг бекор қилинганлиги кўрсатилиши керак.
(10-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
11. Агар иш ФПКнинг 338-моддасига асосан ҳал қилинишида омонат ёки қимматликлар суднинг тақиқловчи чоралар ҳақидаги ажрими олинишидан олдин тегишли муассаса томонидан берилганлиги ёки йўқолган ҳужжатнинг алоҳида белгилари омонат ёки қимматликларнинг аризачига тегишлилиги ҳақида хулоса қилиш учун етарли бўлмаса, суд ҳужжатни ҳақиқий эмас деб топиш ва тегишли муассаса зиммасига аризачига омонат ёки йўқолган ҳужжат ўрнига янгисини бериш мажбуриятини юклашни рад этади.
(11-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
11. Агар иш ФПКнинг 308-моддасига асосан ҳал қилинишида омонат ёки қимматликлар суднинг тақиқловчи чоралар ҳақидаги ажрими олинишидан олдин тегишли муассаса томонидан берилганлиги ёки йўқолган ҳужжатнинг алоҳида белгилари омонат ёки қимматликларнинг аризачига тегишлилиги ҳақида хулоса қилиш учун етарли бўлмаса, суд ҳужжатни ҳақиқий эмас деб топиш ва тегишли муассаса зиммасига аризачига омонат ёки йўқолган ҳужжат ўрнига янгисини бериш мажбуриятини юклашни рад этади.
(11-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
Олдинги таҳрирга қаранг.
12. Асоссиз бойиш ҳақида даъво тақдим этилганда (ФПК 339-моддаси) ҳужжатни сақловчи ўзининг шу қимматли ҳужжатнинг ҳалол ва қонуний эгаси эканлигини ҳамда бойиш аломати борлиги ва унинг ҳажмини исботлаши керак. Йўқолган ҳужжат ўрнига суднинг қарорига кўра янги ҳужжат олган шахс қонуний сақловчи олдида асоссиз олинган ва сақланган мулкнинг миқдорида моддий жавобгардир.
(12-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли қарори таҳририда)
12. Асоссиз бойиш ҳақида даъво тақдим этилганда (ФПКнинг 309-моддаси) ҳужжатни сақловчи ўзининг шу қимматли ҳужжатнинг ҳалол ва қонуний эгаси эканлигини ҳамда бойиш аломати борлиги ва унинг ҳажмини исботлаши керак. Йўқолган ҳужжат ўрнига суднинг қарорига кўра янги ҳужжат олган шахс қонуний сақловчи олдида асоссиз олинган ва сақланган мулкнинг миқдорида моддий жавобгардир.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Асоссиз бойиганлик ҳақидаги даъво ҳал қилув қарори қонуний кучга кирган кундан ҳисобланадиган умумий даъво муддати доирасида тақдим этилиши мумкин.
Ҳужжатга бўлган ҳуқуқи тўғрисида ўз вақтида арз қилмаган сақловчи ҳужжатни ҳақиқий эмас деб топилиши билан боғлиқ зарарни ундиришга ҳақли эмас.