O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 19-avgustdagi “Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalar to‘g‘risida”gi Qonuni 35 va 46-moddalarining ijrosini ta’minlash maqsadida buyuraman:
1. “Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy istyemol qiluvchi shaxslarni, giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan bemorlarni hisobga olish va kuzatib borish tartibi to‘g‘risida”gi yo‘riqnoma ilovaga asosan tasdiqlansin.
2. Ushbu Yo‘riqnoma Adliya vazirligida davlat ro‘yxatiga olingandan so‘ng o‘n kundan keyin amalga kiritilsin.
Ushbu Yo‘riqnoma O‘zbekiston Respublikasining “Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalar to‘g‘risidagi Qonuni 35 va 46-moddalarining ijrosini ta’minlash maqsadida ishlab chiqilgan bo‘lib, giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxslarni aniqlash, ko‘rikdan o‘tkazish va hisobga olishni amalga oshirishda sog‘liqni saqlash idoralarining faoliyatini belgilaydi.
1. Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qilib turishi to‘g‘risida ishonchli ma’lumotlar bo‘lgan shaxslarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tashhis qo‘yish maqsadida amalga oshiriladi.
2. Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxslar surishtiruv, tergov organlari, sud va sog‘liqni saqlash muassasalari tomonidan davlat sog‘liqni saqlash tizimining narkologiya muassasasiga tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish uchun yuboriladilar. Narkologiya markazlari, narkologiya dispansyerlari, psixonevrologiya muassasalari huzuridagi narkologiya xonalari (va narkologiya bo‘limlari) hamda tuman markaziy poliklinikalari, hududiy tibbiyot birlashmalari huzuridagi narkologiya xonalari (bundan buyon matnda — tibbiyot muassasalari) shunday muassasalar hisoblanadi. Ko‘rsatilgan shaxslarni hisobga olish uchun tibbiyot muassasasi shifokor psixiatr-narkologining “giyohvandlik” yoki “zaharvandlik” tashhisi yohud giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni iste’mol qilish dalilining aniqlanganligini tasdiqlovchi xulosasi asos bo‘ladi.
Oldingi tahrirga qarang.
21. Ushbu Yo‘riqnoma giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi, shuningdek giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan voyaga yetmagan bemorlarni hisobga olish va kuzatib borishga tatbiq etilmaydi.
(21-band O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirining 2011-yil 27-maydagi 148-sonli buyrug‘iga (ro‘yxat raqami 1494-1, 03.06.2011-y.) asosan kiritilgan — O‘R QHT, 2011-y., 22-23-son, 241-modda)
shaxs giyohvandlik bilan kasallangan, giyohvandlik vositalari ta’sirida mast holatda yoxud shifokor ko‘rsatmasi bo‘lmagani holda giyohvandlik vositasi yoki psixotrop modda iste’mol etgan deb hisoblashga yetarli asoslar bo‘lsa;
shaxs o‘z tanasida giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarni olib o‘tayotir deb hisoblashga asoslar bo‘lsa;
Oldingi tahrirga qarang.
(3-bandning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirining 2011-yil 27-maydagi 148-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 1494-1, 03.06.2011-y.) tahririda — O‘R QHT, 2011-y., 22-23-son, 241-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
ushbu bandning ikkinchi va uchinchi xatboshisida ko‘rsatilgan shaxslar tibbiy ko‘rikdan va tekshiruvdan o‘tkazish uchun surishtiruv, tergov organlari va sudning qaroriga muvofiq qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda yuboriladi.
(3-bandning beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
4. Tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish natijasida giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qilish holati aniqlangan taqdirda, dispanser kuzatuvi nazorat kartasi to‘ldiriladi va mazkur shaxs tibbiyot muassasasining profilaktika hisobiga olinadi.
5. Tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish natijasida shaxsga “giyohvandlik” yoki “zaharvandlik” tashhisi qo‘yilganda unga “dispanser kuzatuvidagi narkologik bemorning nazorat kartasi” to‘ldiriladi.
6. Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qilganlik holatini aniqlash, “giyohvandlik” yoki “zaharvandlik” tashhisini qo‘yish, shifokor narkolog tomonidan hisobga olish masalasini hal etish, tekshiruvdan o‘tkazish ma’lumotlari mavjud haqqoniy materiallarning butun majmuiga bog‘liq bo‘ladi; bunda tekshiruvdan o‘tkazish paytida badanda giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalar yo‘qligi, boshqa yetarlicha asoslangan ma’lumotlar bo‘lgani taqdirda, hisobga olmaslik uchun asos bo‘la olmaydi.
7. Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy epizodik iste’mol qilganlik holatini aniqlash, shifokor narkolog tomonidan hisobga olish masalasini hal etish tekshiruvdan o‘tkazish ma’lumotlari va mavjud haqqoniy materiallarning butun majmuiga bog‘liq bo‘ladi; bunda tekshiruvdan o‘tkazish paytida yetarlicha asoslangan ma’lumotlar bo‘la turib badanda giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni iste’mol qilish dalilining yo‘qligi profilaktik hisobga olmaslik uchun asos bo‘la olmaydi.
8. Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy epizodik iste’mol qiluvchi giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan va ayni chog‘da ruhiy kasalliklarga chalingan shaxslar shifokor psixiatrlarning va shifokor narkologlarning hisobida turishlari kerak. Bunday bemorlarni kuzatib turish va davolash psixonevrologiya muassasalarida (bo‘linmalarida) amalga oshiriladi.
9. Giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan bemorlarga ixtiyoriy tibbiy yordam, davlatning yoxud xususiy mulk shaklidagi narkologiya muassasalaridagi shifokor-narkologlar tomonidan ko‘rsatiladi.
10. O‘ziga “giyohvandlik” yoki “zaharvandlik” tashhisi qo‘yilganiga norozi bo‘lgan shaxs qo‘yilgan tashhisning asosliligi ustidan yuqori sog‘liqni saqlash idoralariga yoki sudga shikoyat qilishi mumkin.
11. Tibbiyot muassasasi hisobidan chiqarilgan shaxslarning nazorat kartalarida chiqarish sanasi va sababi ko‘rsatiladi, kartalar ularda dinamik kuzatuv kartotekasining tegishli bo‘limlarida alohida saqlanadi va statistika hisobotlarini tuzishda foydalaniladi. Kalendar yil tugaganidan keyin ular tibbiyot muassasasining arxiviga topshirilib, u yerda tibbiy hujjatlar uchun belgilangan umumiy tartibda saqlanadi.
12. Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxslarni, giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan bemorlarni ko‘rikdan o‘tkazish, ularning holatini nazorat qilish, dinamik kuzatuv davomida davolash va tibbiy profilaktik ishlarni olib borish maqsadida o‘tkaziladi. Bunda giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxslarni, giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan bemorlarni ko‘rikdan o‘tkazish deb, faqat bu bemorlar bilan ularning uchastka psixiatr-narkolog shifokori, uchastka hamshirasi yoki ijtimoiy ko‘mak feldsheri bilan shaxsan muloqotda bo‘lishi nazarda tutiladi.
13. Har bir keluvchi bemorning bir yil ichida ko‘rikdan o‘tish soni bemorni kuzatish uchun kiritilgan dinamik kuzatish guruhiga va shu bilan bir qatorda kasalning individual xususiyatlari va kasallikning kechishiga bog‘liq. Giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan bemorlar ushbu uch dinamik guruhidan biriga kiritiladi:
— tibbiy yordam uchun hayotida birinchi marta kelgan kasallar (dispanser kuzatishga qayta olinganlar);
I guruh bemorlarini kuzatish davomiyligi bir oyda bir martadan kam bo‘lmasligi kerak (bemor kasalxonada yotmagan holda), II guruh — 2 oyda bir marta, III guruh — 3 oyda bir marta.
Giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan bemorlar majburiy davolash uchun ixtisoslashgan narkologik bo‘limlarda davolanib chiqqan kasallar remissiyasi ularning narkologik shifoxonadan chiqqan vaqtidan yoki ozodlikdan mahrum etish joylaridan qaytgach yangidan xisobga olingan vaqtidan aniqlanadi.
14. Profilaktik kuzatuv guruhiga giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qilib, giyohvandlik yoki zaharvandlik belgilari bo‘lmagan shaxslar kiradi. Ushbu guruhdagilarni kuzatish davomiyligi bir oyda bir martadan kam bo‘lmasligi kerak.
15. Qabul qilingan ushbu davomiyligi, har bir guruhda uni tashkil qiluvchilarni shaxslarning individual xususiyatlaridan kelib chiqqan holda o‘zgarishi mumkin.
Dinamik kuzatish kartatekasini tuzish uchun yuqorida qayd etilgan ko‘rsatmalar hisobga olinishi maqsadga muvofiq.
Kuzatilayotgan kontingentni guruhlarga bo‘lish qoidasiga guruhchalardan foydalanish, rangli markirovka kabi va boshqa ish olib borishni yengillatuvchi usullar kirmaydi.
16. Giyohvandlik yoki zaharvandlik bilan kasallangan, tibbiyot muassasasiga murojaat etgan bemorlarga o‘zlarining iltimoslariga ko‘ra nomlarini oshkor qilmasdan davolash ta’minlanadi. Nomini oshkor etmasdan davolash ambulatoriya va statsionar sharoitlarida amalga oshirilishi mumkin.
17. Nomini oshkor qilmasdan ambulatoriya sharoitida davolanish uchun tibbiyot muassasasiga murojaat etgan shaxslar uchun qatnab davolanuvchi bemorning tibbiy kartasi (shakl 025/u) ochiladi, bunda anketa ma’lumotlari shaxsni tasdiqlovchi biron-bir hujjat asosida to‘ldiriladi, biroq qatnab davo oluvchi bemorning tibbiy kartasida tartib raqami ko‘rsatiladi. Bemorning yoshi, jinsi, ijtimoiy holati va u iste’mol qiladigan giyohvandlik vositasi yoki psixotrop moddaning turi aniqlashtirilishi shart.
18. Statsionar sharoitda nomini oshkor qilmasdan davolanish uchun murojaat etilganda, yotib davolanuvchi bemorning tibbiy kartasi (shakl 001/u) yuritiladi, anketa ma’lumotlari esa qatnab davolanuvchi bemorning kartasi singari to‘ldiriladi. Nomini oshkor qilmasdan (anonim) davolanayotgan bemor haqidagi ma’lumotlarning maxfiyligi saqlanadi.
19. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining mazkur faoliyat turi bilan shug‘ullanish uchun litsenziyasini olgan xususiy mulk shaklidagi tibbiyot muassasasiga nomini oshkor qilmasdan davolanish uchun murojaat etilganda, ambulatoriya sharoitida qatnab davolanuvchi bemorning tibbiy kartasi, statsionar sharoitda esa — yotib davolanuvchi bemorning tibbiy kartasi to‘ldiriladi. Anketa ma’lumotlarini to‘ldirish tartibi tibbiyot muassasalaridagi singaridir.
20. Har qanday mulk shaklidagi narkologiya muassasalariga nomini oshkor qilmasdan davolanish uchun murojaat etgan bemorlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar “giyohvandlik” va “zaharvandlik” bilan kasallangan bemorlar to‘g‘risidagi statistika ma’lumotlarida belgilangan tartibda aks ettiriladi. Hayotida birinchi marta “giyohvandlik” yoki “zaharvandlik” tashhisi qo‘yilgan bemor to‘g‘risida statistika taloni to‘ldirilib, unda anketa ma’lumotlari o‘rniga qatnab davolanuvchi bemorning kartasi yoki kasallik tarixida aks ettirilgan ma’lumotlar ko‘rsatiladi.
21. Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxslarni hisobdan chiqarish tartibi:
giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxslar o‘zini tiygan paytdan e’tiboran bir yil o‘tgandan keyin hisobdan chiqariladilar;
giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxs tomonidan ushbu moddalarni yana iste’mol qilish holati aniqlanib, u dispanser hisobiga olinishi munosabati bilan;
giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni notibbiy iste’mol qiluvchi shaxs ustidan profilaktik kuzatuvning to‘xtatilishi uchun asos bo‘lib tibbiy-vrachlik komissiyasining xulosasi bilan;
22. “Giyohvandlik” yoki “zaharvandlik” bilan kasallangan bemorlarni tibbiyot muassasalarida hisobdan chiqarish tartibi:
“Giyohvandlik” yoki “zaharvandlik” tashhisi bilan hisobda turgan shaxslar giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalarni iste’mol qilishdan o‘zini tiygan paytdan e’tiboran 3 yil o‘tgandan keyin barqaror remissiya munosabati bilan ular kuzatuvda turgan muassasaning tibbiy-vrachlik komissiyasini xulosasiga muvofiq;
hisobda turgan shaxsning vafot etishi munosabati bilan FXDYo yoki shahar, tuman IIBning rasmiy xabarnomasiga asosan;
sodir etilgan jinoyat uchun shaxsni bir yildan ortiq muddatga ozodlikdan mahrum etishga hukm qilinsa.
Ozodlikdan mahrum etish joylaridan qaytgach, bemor shahar, tuman IIB yo‘llanmasi bilan qayta dispanser hisobiga olinadi;
yashash joyini o‘zgartirishi, narkologik muassasa xizmati qamrab oladigan hududdan tashqariga ko‘chib ketishi, shuningdek bemor boshqa narkologik muassasa kuzatuvi ostiga olinishi munosabati bilan. Bemor yashash joyini o‘zgartirganligi to‘g‘risida tuman IIB dan aniq ma’lumot olinishi lozim;
alohida holatlarda barcha ko‘rilgan choralar (jumladan, joylardagi IIBlariga murojaat qilish)ga qaramay, narkologik muassasa bir yil davomida bemorni ko‘rikdan o‘tkazishni ta’minlay olmasa va shaxsning qayerdaligi to‘g‘risida aniq obyektiv ma’lumotlarga ega bo‘lmasa.
23. Ushbu Yo‘riqnoma O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi va Ichki ishlar vazirligi bilan kelishilgan.