O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Budjet va iqtisodiy islohotlar masalalari hamda Agrar, suv xo‘jaligi masalalari va ekologiya qo‘mitalari tomonidan mutasaddi vazirlik, idoralar bilan birgalikda O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksiga muvofiq Toshkent viloyatida yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarning kafolatlari ta’minlanishi holati o‘rganildi.
Toshkent viloyatida tadbirkorlik subyektlari va fuqarolarning yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarining kafolatlari ta’minlanishida, yerdan maqsadli foydalanish yuzasidan amalga oshirilgan ishlar bilan bir qatorda mazkur yo‘nalishda ayrim muammoli masalalar hamda kamchiliklar aniqlandi.
Jumladan, fuqarolar va tadbirkorlik subyektlari tomonidan 9 614 ta holatda 1 618 gektar yer maydoni o‘zboshimchalik bilan egallab olingan bo‘lib, mazkur holatlar to‘liq bartaraf etilmasdan qolmoqda.
Yer ajratishda shaffoflikni ta’minlash, byurokratik tartib-taomillar hamda to‘siqlarni qisqartirishga to‘la erishilmagan. Xususan, o‘rganishda 148,4 gektar bo‘sh yer maydoni auksion savdolariga chiqarilmaganligi aniqlangan.
“YERELEKTRON” AAT tizimiga kelib tushgan 2 642 ta yer uchastkalaridan 1 073 tasi bo‘yicha viloyatning vakolatli tashkilotlari tomonidan yer uchastkasini tanlash, materiallarini kelishish, xulosalar berish muddatlari buzilgan.
Davlat va jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yilgan yer maydonlari yoki buzilgan turar joylar uchun kompensatsiya to‘lovlarining to‘lanishida qonun buzilishi holatlariga yo‘l qo‘yilgan.
Xususan, mahalliy hokimliklarning 67 mlrd so‘mlik 268 ta obyektni buzish to‘g‘risidagi qarorlari Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 16-noyabrdagi 911-sonli qarori talablariga asosan hududiy jamg‘armaning kuzatuv kengashi hamda xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlarida muhokama qilinmagan.
Bunday qarorlar Yangiyo‘l shahrida 168 tani, Qibray tumanida 53 tani, Zangiota tumanida 42 tani va Chirchiq shahrida 5 tani tashkil etadi.
Davlat va jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yilmagan hamda buzilmagan (qisman buzilgan) 45 ta turar va noturar joylar egalariga asossiz 11 mlrd 957 mln so‘mlik to‘lovlarga yo‘l qo‘yilgan.
Mol-mulkni baholash litsenziyasiga ega bo‘lmagan tashkilotlar tomonidan baholangan yoki baholash hujjatlarisiz 22 nafar fuqaroga 8 mlrd 588 mln so‘mlik to‘lovlar amalga oshirilgan.
Shuningdek, mol-mulk obyektlarining baholash qiymatlari, buzilishi natijasida yaroqli qurilish materiallari hamda boshqa ko‘rsatkichlarning hisobga olinmaganligi natijasida 50 nafar fuqaroga 6 mlrd 193 mln so‘mlik mablag‘lar budjetdan ortiqcha sarf qilingan.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati to‘g‘risida”gi Konstitutsiyaviy Qonunning 16-moddasiga va “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Reglamenti to‘g‘risida”gi Qonunning 6-moddasiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Kengashi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Budjet va iqtisodiy islohotlar masalalari qo‘mitasi raisi E. Gadoyevning Yer kodeksiga muvofiq Toshkent viloyatida yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarning kafolatlari ta’minlanishi holatini o‘rganish natijalari to‘g‘risidagi axboroti ma’lumot uchun qabul qilinsin.
vazirlik va idoralar, shuningdek, mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan Yer kodeksiga muvofiq Toshkent viloyatida yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarning kafolatlari ta’minlanishi borasida yo‘l qo‘yilayotgan xato va kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha aniq hamda manzilli choralar ko‘rilishini ta’minlasin;
bir oy muddatda yuqorida keltirilgan salbiy holatlar va ularning sabablari yuzasidan Hukumat doirasida tegishli muhokamalarni tashkil etsin hamda natijasi bo‘yicha tegishli mansabdor shaxslarga nisbatan javobgarlik choralarini belgilash masalasini ko‘rib chiqsin;
2021-yilning 1-oktabriga qadar yer uchastkalarini jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yishning yagona tartibini belgilash hamda jismoniy va yuridik shaxslarning mulk huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash maqsadida “Yer uchastkalarini kompensatsiya evaziga jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yish tartib-taomillari to‘g‘risida”gi Qonun loyihasini belgilangan tartibda Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga kiritsin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi yer maydonlarini o‘zboshimchalik bilan egallab olinishi, bo‘sh yer maydonlarini ajratishda shaffoflik ta’minlanmasdan uni auksion savdolariga chiqarmaslik hamda davlat, jamoat ehtiyojlari uchun buzilgan turar va noturar joylar uchun mahalliy budjetning qo‘shimcha manbalari hisobidan to‘langan kompensatsiya pullarini ortiqcha to‘lanishi holatlarini o‘rganib, tegishli tartibda huquqiy baho bersin va natijasi yuzasidan 2021-yil 1-noyabrga qadar Oliy Majlis Senatiga axborot kiritsin.
ikki oy muddatda davlat va jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yilgan yer maydonlari yoki buzilgan turar joylar uchun kompensatsiya to‘lovlarini to‘lashni tartibga solish, ochiqlik va shaffoflikni ta’minlash maqsadida kompensatsiya sifatida taklif etilayotgan obyektlarning aniq manzili, qiymati va joylashuvini aks ettiradigan yagona elektron ma’lumotlar bazasini yaratish bo‘yicha takliflar ishlab chiqsin;
bir oy muddatda buzilgan turar joylar uchun kompensatsiya to‘lovlari to‘lanishida buzilayotgan obyektlardagi yaroqli qurilish materiallarini va boshqa ko‘rsatkichlarni hisobga olmagan holda fuqarolarga to‘lovlarni hamda vaqtinchalik turar joy ajratishga qadar to‘langan ijara to‘lovlarini ortiqcha to‘lashda aybdor bo‘lgan xodimlarning javobgarlik masalasini ko‘rib chiqsin.
“YERELEKTRON” AAT tizimida aniq investitsiya majburiyatlari bilan birga yer uchastkasi va rejalashtirilayotgan qurilish obyekti to‘g‘risidagi ma’lumotlarni auksionga qo‘yishda ochiqlik hamda shaffoflikni ta’minlash maqsadida takliflar tayyorlab, Vazirlar Mahkamasiga kiritsin;
yer uchastkalarini o‘zboshimchalik bilan egallab olish holatlarini bartaraf etish maqsadida mas’ul davlat organlari va ularning mansabdor shaxslariga taqdimnomalar kiritib borsin;
vazifalarni bajarishda, jumladan bo‘sh yer uchastkalarini ochiq auksion savdolariga chiqarishni ta’minlamaganligi uchun Ohangaron, Bekobod, Yangiyo‘l, Quyichirchiq, Oqqo‘rg‘on, Piskent, Bo‘ka, O‘rtachirchiq, Chinoz, Zangiota va Bo‘stonliq tumanlari mas’ul xodimlariga nisbatan choralar ko‘rsin.
bir oy muddatda ushbu band ijrosi yuzasidan amalga oshirilgan ishlar to‘g‘risida Oliy Majlis Senatiga axborot kiritsin.
6. O‘zbekiston fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashiga fermer xo‘jaliklariga yer maydonlarini berish to‘g‘risidagi ijara shartnomalari taraflar kelishuvisiz mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan bir tomonlama bekor qilinganlik holatlari yuzasidan ularning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishni ta’minlash tavsiya qilinsin.
o‘tkazilgan o‘rganish natijasida Toshkent viloyatida aniqlangan xato va kamchiliklarni bartaraf etish hamda kelgusida ularga yo‘l qo‘ymaslik yuzasidan chora-tadbirlarni ishlab chiqsin;
yer munosabatlarini tartibga solishda o‘z vazifasini lozim darajada bajarmagan Oqqo‘rg‘on, Yangiyo‘l, Ohangaron, Toshkent, Quyi Chirchiq, Qibray, Chinoz tumanlari hamda Bekobod, Olmaliq shaharlari mansabdor shaxslariga nisbatan tegishli choralar ko‘rishni ta’minlasin hamda natijasi yuzasidan Oliy Majlis Senatiga axborot kiritsin;
Toshkent viloyatining Zangiota, Qibray, Toshkent, Quyi Chirchiq, O‘rta Chirchiq, Yuqori Chirchiq va Yangiyo‘l tumanlarining ayrim aholi punktlarida bosh rejalar ishlab chiqilgunga qadar jismoniy va yuridik shaxslarga qurilish uchun yer ajratish masalasini o‘rganib chiqib, ularni kelgusida belgilangan tartibda kimoshdi savdosi orqali sotish bo‘yicha takliflarni Vazirlar Mahkamasiga kiritsin;
jismoniy va yuridik shaxslarga berilgan yer uchastkalaridan boshqa maqsadlarda yoki oqilona foydalanmaganlik holatlarini tahlil qilsin hamda nizo bo‘lgan taqdirda faqat qonun talablariga asosan mazkur huquqlarni bekor qilish yuzasidan sudga murojaat qilish choralarini ko‘rsin;
bir oy muddatda ushbu band ijrosi yuzasidan amalga oshirilgan ishlar to‘g‘risida Oliy Majlis Senatiga axborot kiritsin.
yer uchastkasini yoki uning bir qismini davlat va jamoat ehtiyojlari uchun yer egasining roziligi bilan yoki yerdan foydalanuvchi yoxud ijarachi bilan kelishilgan holda olib qo‘yish yuzasidan doimiy nazorat o‘rnatish;
yer uchastkasini yoki uning bir qismini davlat va jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yish jarayonida yo‘l qo‘yilgan qonun buzilishlar yuzasidan mansabdor shaxslarga deputat so‘rovi yuborish, zarur hollarda amaldagi normativ-huquqiy hujjatlarga zid ravishda qabul qilingan qarorlarni bekor qilish masalasini ko‘rib chiqish tavsiya etilsin.