LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 22-fevraldagi 87-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining o‘z ahamiyatini yo‘qotgan ayrim qarorlarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblash to‘g‘risida (O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘z ahamiyatini yo‘qotgan qonunchilik hujjatlarini qayta ko‘rib chiqish tizimini joriy etish orqali mamlakatda ishbilarmonlik muhitini yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2020-yil 27-sentabrdagi PF-6075-son Farmoni)”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Vazirlar Mahkamasining “1999—2005-yillarda O‘zbekiston Respublikasining atrof muhitni muhofaza qilish ishlari dasturi to‘g‘risida” 1999-yil 20-oktabrdagi 469-son qaroriga muvofiq Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasining barqaror rivojlantirish bo‘yicha Milliy komissiyasi tomonidan Barqaror rivojlantirish milliy strategiyasi ishlab chiqilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin. Bosh vazir o‘rinbosari T.X. Xoltoyevga tegishli vazirliklar va idoralar bilan birgalikda:
O‘zbekiston Respublikasining “XXI asr uchun kun tartibiga” milliy dasturini ishlab chiqishni 2001-yil 1-iyulgacha tugallasin, uning amalga oshirilishi bo‘yicha aniq tadbirlarni belgilasin va ishlab chiqsin;
O‘zbekiston Respublikasining Barqaror rivojlantirish milliy strategiyasi indikatorlarini ishlab chiqsin va uni amalga oshirish monitoringini tashkil qilsin hamda o‘tgan yildagi faoliyat yakunlari bo‘yicha har yili 1-martgacha Vazirlar Mahkamasiga axborot bersin;
BMTning Barqaror rivojlantirish bo‘yicha komissiyasi, BMTning Iqtisodiy va ijtimoiy masalalar bo‘yicha departamenti, BMTning Rivojlantirish dasturi bilan kelishgan holda, milliy institutlarni jalb etib, BMTning atrof muhit va rivojlantirish bo‘yicha Konferensiyasining 1992-yilda Rio-de-Janeyroda qabul qilingan qarorini bajarishni ta’minlash uchun “Rio-10” xalqaro sammitiga va O‘zbekiston tomonidan erishilgan Taraqqiyot sharhiga doir tadbirlarni tayyorlash bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqishga va amalga oshirishga kirishsin.
2. Parnik gazlari emissiyasini kamaytirish milliy strategiyasining Asosiy qoidalari va uni amalga oshirish bo‘yicha tadbirlar 1 va 2-ilovalarga* muvofiq ma’qullansin.
Parnik gazlari emissiyasini kamaytirish milliy strategiyasining bajarilishini va monitoringini tashkil etish vazifalari Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Gidrometeorologiya bosh boshqarmasi va O‘zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi zimmasiga yuklansin.
Keyingi tahrirga qarang.
3. O‘zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari iqtisodiyotni rivojlantirishning qisqa muddatli, o‘rta muddatli va uzoq muddatli prognozlarini ishlab chiqishda ko‘rsatib o‘tilgan hujjatlarga amal qilsinlar.
Keyingi tahrirga qarang.
4. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish Bosh vazirning o‘rinbosari T.X. Xoltoyev zimmasiga yuklansin.
O‘zbekiston Respublikasi 1993-yil 20-iyundan boshlab BMTning iqlim o‘zgarishi bo‘yicha Izohli konvensiyasi a’zosi hisoblanadi va Konvensiya Tomoni sifatida o‘z zimmasiga quyidagi majburiyatlarni olgan:
atrof-muhitga antropogen ta’sir natijasida yuzaga kelgan, Monreal protokoli bilan nazorat qilinmaydigan parnik gazlari antropogen chiqindilari va oqovasi milliy kadastrlarini ishlab chiqish, vaqti-vaqti bilan yangilash, e’lon qilish va Tomonlar Konferensiyasiga taqdim etish;
iqlim o‘zgarishi oqibatlarini yumshatish bo‘yicha chora-tadbirlar va iqlim o‘zgarishiga moslashish bo‘yicha chora-tadbirlarni o‘z ichiga olgan milliy dasturni shakllantirish, amalga oshirish, chop etish va muntazam ravishda yangilash;
parnik gazlarining antropogen chiqindilarini cheklash, kamaytirish yoki to‘xtatishga olib keladigan texnologiyalar, usullar va jarayonlarni ishlab chiqish, qo‘llash va yoyishda yordam ko‘rsatish va hamkorlik qilish;
qishloq va suv xo‘jaligini yuritish, cho‘lga aylanish va qurg‘oqchilikdan zarar ko‘rgan tumanlarni muhofaza qilish va tiklash bo‘yicha kompleks rejalarni ishlab chiqish va rivojlantirish, barqaror rivojlantirishni ta’minlaydigan ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik siyosatni amalga oshirish natijasida iqlim o‘zgarishi mumkinligini hisobga olish;
Tomonlar Konferensiyasiga Konvensiya majburiyatlari amalga oshirilishiga doir axborotni taqdim etish.
O‘zbekiston tomonidan 1999-yil noyabr oyida ratifikatsiya qilingan iqlim o‘zgarishi haqidagi Konvensiyaga Kioto Protokoli 1-ilovaga kiritilgan Tomonlar uchun majburiyatlarning 2008-yildan 2012-yilgacha amal qilish davrida parnik gazlarining jami chiqindilarini 1990-yildagi darajaga qaraganda kamida besh foizga qisqartirish bo‘yicha miqdoriy majburiyatlarni, shuningdek qabul qilingan majburiyatlar (Kioto Mexanizmlari)ni amalga oshirish usulini belgilab berdi.
O‘zbekiston Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha BMTning Izohli konvensiyasi (IO‘IK)ning 1-ilovasiga kirmagan mamlakat sifatida YO‘IKning Kioto protokoli bo‘yicha miqdoriy majburiyatga ega emas. Shunday bo‘lsa-da, Respublika Hukumati iqtisodiyotning muhim sohalarida aniq maqsadni ko‘zlab parnik gazlari emissiyasini kamaytirishga qaratilgan siyosatni olib bormoqda.
Konvensiya bo‘yicha qabul qilingan majburiyatlar doirasida parnik gazlarini xatlovdan o‘tkazish va “Parnik gazlari emissiyasini kamaytirish milliy strategiyasini o‘rganish” loyihasi doirasidagi ishlanmalar:
oldingi yillari iqtisodiy faollikning pasayganligi hisobiga emissiyaning o‘sishi ehtimoli uchun zaxiralar tugaganligi (2000-yilda emissiya 1990-yildagi darajaga yetadi);
iqtisodiyotning barcha sohalarida energiyani tejash siyosatini va teng tarif siyosatini o‘tkazish zarurligi;
iqtisodiyotni ehtimol tutilgan iqlim o‘zgarishlariga moslashtirish va iqlim o‘zgarishining salbiy oqibatlarini yumshatish dasturlarini ishlab chiqish zarurligi;
iqtisodiy boshqarish vositalarini qo‘llash (1); tabiatni muhofaza qilish chora-tadbirlarini amalga oshirish uchun mas’ul bo‘lgan tuzilmalarni institutsional mustahkamlash (2); mahsulot ishlab chiqarishga energiya sarfini pasaytirishga, ishlab chiqarishning energiya samaradorligini oshirishga, energiyani tejashga (3) va boshqalarga qaratilgan texnik chora-tadbirlarni amalga oshirish yo‘li bilan aniq bir maqsadga yo‘naltirilgan faoliyat olib borilgan taqdirda iqtisodiyot tarmoqlarida parnik gazlari emissiyasini kamaytirishning katta imkoniyatlari mavjudligi haqidagi xulosalarga olib keldi.
Parnik gazlari emissiyasini kamaytirish milliy strategiyasi olib borilayotgan milliy siyosatga va parnik gazlari emissiyasini kamaytirishga qaratilgan va emissiyani qisqartirish bo‘yicha kam xarajat bilan yuqori samarani ta’minlashga imkon beradigan aniq chora-tadbirlarga qo‘yiladigan asosiy talablarni belgilab beradi va o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
Tarif siyosatini tartibga solish. Energiyani saqlash, energiya tejash tadbirlarini o‘tkazish va energiya sarfi jihatidan samarali asbob-uskunalarni tatbiq etish bilan bog‘liq harakatlarni rag‘batlantirish maqsadida energiya manbalari uchun amaldagi to‘lov tizimini takomillashtirish. Ayni paytda tabiiy monopoliyalarni davlat tomonidan tartibga solish va aholi daromadlarining o‘sishi bilan bir vaqtda tabiiy gaz, suv, elektr energiyasi va boshqa energetika resurslaridan foydalanganlik uchun aholi va tashkilotlarga mo‘ljallangan tariflarni ularning amaldagi qiymatiga muvofiq holga keltirish.
Iste’molchilarni hisobga olish priborlari bilan ta’minlash. Energiya manbalarini iste’mol qilish xarajatlarini tartibga solish maqsadida kommunal xo‘jaligida tabiiy gaz, issiqlik energiyasi, issiq va sovuq suv iste’moli ustidan nazorat qilish tizimini takomillashtirish.
Uglerod ikki oksidi va metan emissiyasiga milliy standartlarni joriy etish va ularni yillik statistika hisobotlariga kiritish tabiatni muhofaza qilish organlariga korxonalar, vazirliklar, idoralar darajasida ularning emissiyasi ustidan yanada samarali nazorat olib borish imkonini beradi.
Bir qancha mamlakatlarning tajribasi shuni ko‘rsatadiki, aholi o‘rtasida energiyani tejash siyosatini energiyani tejash natijalari va uni amalga oshirish usullarini ko‘rgazmali namoyish qilish orqali targ‘ib qilish energiya manbalari iste’molini 10-15 foizga qisqartirish imkonini beradi.
Parnik gazlari emissiyasi va oqovalarini muntazam ravishda xatlovdan o‘tkazish. Parnik gazlari emissiyasi va oqovalari kadastri milliy darajada parnik gazlari emissiyasini qisqartirish bo‘yicha xalq xo‘jaligining ayrim tarmoqlari faoliyatini baholash uchun negiz va parnik gazlari emissiyasini qisqartirish bo‘yicha loyihalarning bazaviy liniyalarini xalqaro organlar tomonidan tekshirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Milliy iqtisodiyot tarmoqlari o‘rtasida SO2 va metan chiqindilariga kvotani taqsimlash me’yoriy chiqindilarni, yillik hisobot va me’yoridan ortiq chiqindilar uchun to‘lovlarni belgilash imkonini beradi. Kioto Protokolining yanada rivojlantirilishi, parnik gazlari emissiyasi savdosining shakllanayotgan bozoriga kirish uchun asos bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Aniq loyihalarni amalga oshirish negizida emissiyaning qisqartirilgan hajmlarini uzatish bo‘yicha bozor infratuzilmasini yaratish Sof rivojlantirish mexanizmini amalga oshirishning eng ilk bosqichida investorlarni jalb qilishga yordam beradi. Buning uchun:
xalqaro va milliy darajada emissiyaning qisqartirilgan hajmlarini uzatish bilan bog‘liq huquqiy hujjatlar va tartibga soluvchi qoidalarni qabul qilish;
parnik gazlari emissiyasini kamaytirish yuzasidan loyihalarni amalga oshirish milliy markazi (Sof rivojlantirish mexanizmi markazi)ni tashkil etish;
parnik gazlari emissiyasi bilan bog‘liq ma’lumotlarning elektron bazasini va loyihalarni hisobga olish bo‘yicha ro‘yxatga olish markazini tuzish zarur.
Parnik gazlari emissiyasini qisqartirish bilan bog‘liq kichik dastlabki loyihalarni mablag‘ bilan ta’minlashga yo‘naltirilgan Sof rivojlantirish mexanizmi bo‘yicha Milliy jamg‘armalarni tashkil etishni rag‘batlantirish zarur. Bunday jamg‘armalarga sof rivojlantirish mexanizmi (SRM) bo‘yicha bajariladigan yirik loyihalar daromadidan ajratiladigan mablag‘lar va xususiy kompaniyalarni jalb qilish hisobiga ulush qo‘shilishi mumkin.
Kioto Protokoli bo‘yicha muzokaralar jarayonida qatnashish uchun hujjatlarni tayyorlash va parnik gazlari emissiyasini kamaytirish bilan bog‘liq loyihalarni ekspertiza qilish Barqaror rivojlantirish bo‘yicha milliy komissiya huzuridagi mustaqil ekspertlar guruhi tomonidan bajarilishi kerak. Bundan tashqari, Barqaror rivojlantirish bo‘yicha milliy komissiya milliy darajada Izohli Konvensiya va Kioto Protokoli bilan bog‘liq qarorlar qabul qilish uchun hujjatlar tayyorlaydi.
issiqlik va elektr energiyasini birgalikda ishlab chiqarishni tashkil etish hisobiga 1,9-3,1 mln tonnaga;
avtotransportni suyultirilgan gazga o‘tkazish hisobiga 3,0-5,9 mln tonnaga kamaytirish maqsadida kompleks chora-tadbirlarni tayyorlash va amalga oshirish.