LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2010-yil 28-oktabrdagi 239-sonli “Tovarlar (ishlar, xizmatlar)ga tartibga solinadigan narxlar (tariflar)ni deklaratsiya qilish (tasdiqlash) va belgilash tartibini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq o‘z kuchini yo‘qotgan.
“Tabiiy monopoliyalar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunini ijro etish va tabiiy monopoliya subyektlari faoliyatini tartibga solishni ta’minlash maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. Belgilansinki, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tabiiy monopoliya subyektlari faoliyatini narxlar bilan tartibga soluvchi vakolatli organ hisoblanadi.
2. Tabiiy monopoliya subyektlarining tovarlari (ishlari, xizmatlari)ga narxlar (tariflar) belgilash tartibi to‘g‘risidagi Nizom 1-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 22-iyuldagi 368-son qarori bilan tasdiqlangan Narxlarni boshqarish jamg‘armasi to‘g‘risidagi nizomning III bo‘limi birinchi xat boshi “Narxlar (tariflar)ni va ustamalarni shakllantirish va qo‘llash tartibini (O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 31-martdagi 165-son qarori bilan tasdiqlangan)” so‘zlaridan keyin “Tabiiy monopoliya subyektlarining tovarlari (ishlari, xizmatlari)ga narxlar (tariflar) belgilash tartibi to‘g‘risidagi Nizom” so‘zlari bilan to‘ldirilsin.
Keyingi tahrirga qarang.
4. O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining 2-ilovaga muvofiq qarorlari o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblansin.
5. Vazirliklar va idoralar bir oy muddatda idoraviy me’yoriy hujjatlarni mazkur qarorga muvofiqlashtirsinlar.
6. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari R.S. Azimov zimmasiga yuklansin.
1. Mazkur Nizom “Tabiiy monopoliyalar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 7-moddasiga muvofiq ishlab chiqilgan va tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan ishlab chiqariladigan va sotiladigan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ga (keyingi o‘rinlarda tovarlar deb ataladi) narxlar (tariflar)ni yoki ularning eng yuqori darajalarini belgilash tartibini o‘rnatadi.
Oldingi tahrirga qarang.
2. Tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan ishlab chiqariladigan va sotiladigan tovarlarga narxlar (tariflar) yoki ularning eng yuqori darajalari (pochta aloqasi universal xizmatlariga tariflar bundan mustasno) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan yoki uning topshirig‘iga ko‘ra Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar moliya boshqarmalari (keyingi o‘rinlarda — narxlarni boshqarish organi deb yuritiladi) tomonidan tasdiqlanadi.
Pochta aloqasi universal xizmatlariga tariflar O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda pochta aloqasi va telekommunikatsiyalar sohasida maxsus vakil qilingan organ tomonidan belgilanadi.
(2-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2007-yil 12-dekabrdagi 256-sonli qarori tahririda — 2007-y., 50-51-son, 519-modda)
3. Davlat yoki xo‘jalik boshqaruvi organlari tarkibiga kirmaydigan tabiiy monopoliya subyektlari narxlar (tariflar) loyihalarini ko‘rib chiqish uchun bevosita narxlarni boshqarish organiga taqdim etadilar.
Basharti, tabiiy monopoliya subyekti davlat yoki xo‘jalik boshqaruvi organlari tarkibiga kirgan taqdirda tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan ishlab chiqariladigan va sotiladigan tovarlarning narxlari (tariflari) yoki ularning eng yuqori darajalari loyihalarini ko‘rib chiqish uchun narxlarni boshqarish organiga davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari taqdim etadilar.
4. Tovarlarga narxlarni (tariflarni) yoki ularning eng yuqori darajalarini belgilash uchun tabiiy monopoliya subyektlari narxlarni boshqarish organiga quyidagi hujjatlarni ilova qilgan holda ariza bilan murojaat qiladi:
b) oxirgi hisobot davri va prognoz qilinayotgan davr uchun quyidagi ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga oluvchi narxlar (tariflar) yoki ularning eng yuqori darajalari loyihasini asoslovchi hujjatlar:
foydalanish xarajatlarini (yuklama xarajatlarni, shu jumladan amortizatsiya ajratmalarini) yoyib ko‘rsatish;
yalpi foydani, davr xarajatlarini (shu jumladan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni) yoyib ko‘rsatish;
davlat dotatsiyalariga yoki davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning boshqa chora-tadbirlariga bo‘lgan ehtiyoj.
Zaruriyat bo‘lganda narxlarni boshqarish organi qaror qabul qilish uchun zarur bo‘lgan boshqa axborotni so‘rab olishga haqlidir.
5. Tovar ishlab chiqarish chiqimlarini aniqlashda tabiiy monopoliya subyektlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 5-fevraldagi 54-son qarori bilan tasdiqlangan Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi nizomga va O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining tegishli idoraviy normativ va uslubiy hujjatlariga amal qiladilar.
6. Narxlarni boshqarish organi narxlarni (tariflarni) yoki ularning eng yuqori darajasi loyihalarini ko‘rib chiqish uchun barcha zarur hujjatlar to‘liq hajmda olingan kundan boshlab bir hafta muddatda qaror qabul qilishi shart.
7. Tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan narxlarni (tariflarni) asoslash bo‘yicha hujjatlar to‘liq bo‘lmagan hajmda yoki iqtisodiy asoslanmagan hisob-kitoblar bilan taqdim etilgan taqdirda narxlarni boshqarish organi uch kun muddatda mavjud kamchiliklarni yozma ravishda asoslagan holda narxlar (tariflar) loyihalarini qayta ishlashga qaytaradi.
Bunday hollarda narxlar (tariflar)ni tasdiqlash bo‘yicha qaror qayta ishlangan hujjatlarning to‘liq turkumi olingan kundan boshlab 5 kun mobaynida qabul qilinadi.
Narxlar (tariflar) darajasi bo‘yicha qaror qabul qilishda narxlarni boshqarish organi ularning iste’molchining mahsulotlari narxlariga ta’sirini hisobga oladi.
8. Narxlarni boshqarish organining tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan ishlab chiqariladigan va sotiladigan tovarlar narxlarini (tariflarini) yoki ularning yuqori darajasini tasdiqlash to‘g‘risidagi qarori ular kuchga kirishidan 15 kun oldin tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan ommaviy axborot vositalarida majburiy tartibda e’lon qilinadi.
9. Tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan ishlab chiqariladigan va sotiladigan tovarlar narxlarini (tariflarini) yoki ularning yuqori darajasini belgilashda tabiiy monopoliya subyektlari keyinchalik narxlarni boshqarish organini xabardor qilgan holda ular darajasini mustaqil pasaytirish huquqiga ega bo‘ladilar.
10. Tovarlarni respublika tashqarisiga yetkazib beruvchi tabiiy monopoliya subyektlari ular bo‘yicha hisob-kitoblarni shartnomaviy (erkin) narxlar bo‘yicha amalga oshiradilar.
Oldingi tahrirga qarang.
11. Mazkur Nizomga rioya qilinishi ustidan davlat nazorati O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi va uning bo‘linmalari (keyingi o‘rinlarda — davlat monopoliyaga qarshi organi) tomonidan amalga oshiriladi.
(11-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 28-apreldagi PF-4215-son Farmoni tahririda — O‘R QHT, 2010-y., 17-son, 130-modda)
12. Nazoratni amalga oshirish uchun davlat monopoliyaga qarshi organi davlat va xo‘jalik boshqaruv organlaridan yoki tabiiy monopoliya subyektlaridan tasdiqlangan narxlar (tariflar)ni yoki ularning eng yuqori darajalarini asoslash bo‘yicha materiallarni so‘rab olishga haqlidir.
Oldingi tahrirga qarang.
13. Belgilab qo‘yilgan va cheklangan narxlar (tariflar)ni hamda ustamalarni oshirib yuborish, narxlar (tariflar)ni belgilash uchun yoki rentabellikning cheklangan darajasini aniqlash uchun moliya organlariga noto‘g‘ri axborot berish, ularning oshirib yuborilishiga sabab bo‘lgan ustamalarni qo‘llash, shuningdek mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) qiymatiga ularning narxida hisobga olingan amalda ishlatilmagan materiallarni yoki bajarilmagan ishlarni kiritish hollari monopoliyaga qarshi davlat organi tomonidan aniqlangan taqdirda asossiz olingan daromad (foyda)ni bevosita iste’molchiga qaytarish yoxud iste’molchilarni aniqlash imkoni bo‘lmagan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining “Narxlarni boshqarish jamg‘armasi”ga o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi.
Asossiz olingan daromad (foyda) mahsulotlar (ishlar, xizmatlar)ni oshirilgan narxlar va tariflar bo‘yicha (ularga qo‘shimcha to‘lov, chegirmalar va shu kabilarni hisobga olgan holda) sotishdan amalda olingan tushum bilan qonun hujjatlariga muvofiq shakllantirilgan narxlar va tariflar bo‘yicha (ularga qo‘shimcha to‘lov, chegirmalar va shu kabilarni hisobga olgan holda) aynan shu mahsulotlar (ishlar, xizmatlar)ning qiymati o‘rtasidagi tafovut sifatida aniqlanadi.
(1-ilova 13-bandining birinchi va ikkinchi xatboshilari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 10-noyabrdagi 235-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2006-y., 46-47-son, 458-modda)
Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan monopol mahsulotlarning ayrim turlari tabiiy monopoliyalar subyektlari tomonidan birja savdolari va auksionlar orqali, shuningdek birja (auksion) kotirovkalarining o‘rtacha narxlariga ko‘ra to‘g‘ridan to‘g‘ri shartnomalar bo‘yicha sotilganda, deklaratsiya to‘ldirilgan cheklangan narx oshirib yuborilganligi uchun ularga nisbatan jazo qo‘llanilmaydi.
Tabiiy monopoliyalar subyektlari tomonidan texnologik jarayonlarni takomillashtirish hamda resurslarni tejaydigan zamonaviy texnologiyalarni joriy etish yo‘li bilan yoqilg‘i-energetika resurslari, xomashyo va materiallarni tejash natijasida qo‘shimcha daromad (foyda) olish mazkur Nizomning buzilishi hisoblanmaydi hamda ushbu daromad (foyda) olib qo‘yilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
14. Tabiiy monopoliya subyektlari tomonidan yangi narxlar (tariflar)ni yoki ularning eng yuqori darajalarni amalga kiritish muddatlariga rioya qilmaslik hollari aniqlangan taqdirda asossiz olingan daromad yangidan joriy etilgan va ilgari amalda bo‘lgan narxlar (tariflar) o‘rtasidagi farqning qonun hujjatlarida nazarda tutilganiga nisbatan qisqartirilgan kunlar davrida sotilgan tovar hajmiga ko‘paytirish orqali aniqlanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
15. Mazkur Nizom buzilishini mustaqil ravishda aniqlagan va buning natijasida ortiqcha summa olgan tabiiy monopoliya subyekti ularni iste’molchiga qaytaradi yoxud iste’molchilarni aniqlash imkoni bo‘lmagan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining budjetdan tashqari “Narxlarni boshqarish jamg‘armasi”ga yoki tegishli budjetga o‘tkazadi. Bu holda jarima qo‘llanmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
Mazkur Nizomning buzilishi monopoliyaga qarshi organ tomonidan aniqlangan taqdirda noqonuniy olingan summaning 10 foizidan 20 foizigacha, aynan shu buzilish jarima qo‘llangandan keyingi ikki yil mobaynida takroran aniqlangan taqdirda esa — 20 foizidan 50 foizigacha jarima qo‘llanadi.
Jarima solish sud tartibida, tayyorlovchilar (ijrochilar, sotuvchilar) tomonidan sodir etilgan qonunni buzish aybi tan olinganda va jarima ixtiyoriy ravishda to‘langanda esa — monopoliyaga qarshi davlat organi tomonidan amalga oshiriladi.
Xo‘jalik faoliyati subyektining oxirgi hisobot sanasidagi joriy aktivlari summasining 20 foizidan ortiq bo‘lgan jarimani undirish unga jarima solish to‘g‘risida qaror qabul qilingan kundan boshlab 6 oy mobaynida to‘lovlarni har oyda bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoni bergan holda amalga oshiriladi.
(1-ilovaning 15-bandi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 10-noyabrdagi 235-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2006-y., 46-47-son, 458-modda)
16. “Tabiiy monopoliyalar to‘g‘risida”gi qonun hujjatlariga rioya etilmaganligi uchun tabiiy monopoliya subyektlariga nisbatan “Tovar bozorlarida monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq jazolar qo‘llaniladi.
1. Vazirlar Mahkamasining “Kommunal xizmatlarning o‘z xarajatlarini o‘zi qoplashiga bosqichma-bosqich o‘tish to‘g‘risida” 1994-yil 7-fevraldagi 54-son qarorining 2-bandi to‘rtinchi xatboshi.
2. Vazirlar Mahkamasining “Aholiga sotiladigan elektr energiyasi tariflari to‘g‘risida” 1994-yil 8-sentabrdagi 453-son qarorining 1-bandi (O‘zbekiston Respublikasi QT, 1994-yil, 9-son, 43-modda).
3. Vazirlar Mahkamasining “Aholiga sotiladigan ko‘mir, tabiiy va suyultirilgan gaz uchun shartnomaviy (erkin) narxlarga o‘tish to‘g‘risida” 1994-yil 8-sentabrdagi 454-son qarorining 2-bandi (O‘zbekiston Respublikasi QT, 1994-yil, 9-son, 44-modda).
4. Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasida kichik gidroenergetikani rivojlantirish to‘g‘risida” 1995-yil 28-dekabrdagi 476-son qarori 5-bandining birinchi xatboshi.
5. Vazirlar Mahkamasining “Tovar bozorlarida monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari haqida” 1997-yil 31-martdagi 165-son qarori bilan tasdiqlangan “Narxlar (tariflar)ni shakllantirish va ularning qo‘llanilishini nazorat qilish tartibi”ning 2-bandi uchinchi xatboshi va III bo‘limi.