Ushbu Qonunda quyidagi tushunchalar qo‘llaniladi:
“urug‘lik” — o‘simlikning nav va duragaylarni saqlab qolish, takror yetishtirish uchun ishlatiladigan botanik donlari yoki boshqa qismlari;
“sertifikatlangan (reproduksion) urug‘liklar” — fond urug‘liklarini va ularning keyingi reproduksiyalarini ko‘paytirishdan olinadigan urug‘liklar;
Keyingi tahrirga qarang.
“genetik sifat (nav sifati)” — muayyan nav urug‘likning genetik (nav) jihatidan qanchalik toza ekanligini bildiruvchi ko‘rsatkichlar majmui;
“ekinboplik xususiyati” — urug‘liklarning ekishga qanchalik yaroqli ekanligini bildiruvchi ko‘rsatkichlar majmui;
“urug‘lik turkumi” — bir turdagi (muayyan ekin, nav, reproduksiya, toifa, genetik (nav) tozalikdagi, muayyan yil hosilidan olingan, kelib chiqishi bir), hujjat bilan tasdiqlangan maxsus jamlangan urug‘likning bir xil miqdori;
“aprobatsiya qilish” — o‘simliklarning genetik (nav) jihatidan qanchalik toza ekanligini, kasalliklarga, zararkunandalarga chidamliligi va ekishga mo‘ljallangan urug‘likning umumiy holatini aniqlash maqsadida dalada o‘tkaziladigan tadqiqot;
“patent egasi (litsenziar)” — seleksiya navining egasi, duragay egasi huquqini qonun hujjatlariga muvofiq olgan shaxs.
navni yangilash va nav almashtirish jarayonida urug‘lik navlari va duragaylarining biologik hamda xo‘jalik jihatidan qimmatli xususiyatlarini saqlab qolish;
Oldingi tahrirga qarang.
respublikaning turli tabiiy-iqlim mintaqalariga moslangan yangi tezpishar, serhosil, intensiv navlarini yaratish va ko‘paytirish;
(2-moddaning to‘rtinchi va beshinchi xatboshilari O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
Qoraqalpog‘iston Respublikasida urug‘chilik sohasidagi munosabatlar Qoraqalpog‘iston Respublikasining qonun hujjatlari bilan ham tartibga solinadi.
Patent bilan muhofaza qilinadigan navlar va duragaylar urug‘ligini yetishtirish hamda undan foydalanish huquqiga patent egalari, shuningdek litsenziyaga ega bo‘lgan yuridik va jismoniy shaxslar egadirlar.
Patent yoki guvohnoma bilan muhofaza qilinmaydigan navlar va duragaylar urug‘ligi har qanday yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq yetishtirilishi va undan foydalanilishi mumkin.
Patent egalari, ular vakolat bergan shaxslar, shuningdek ular o‘rtasidagi shartnomalar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkaziladi.
LexUZ sharhi
Urug‘chilik bilan, duragaylar va yangi navlar yaratish bilan shug‘ullanuvchi yuridik va jismoniy shaxslarning vazifasi quyidagilardan iborat:
birlamchi urug‘chilikning samarali tizimini va urug‘ yetishtirish texnologiyasini ishlab chiqish hamda joriy etish;
urug‘liklarni ishlatuvchilar bilan shartnoma tuzish asosida yuqori navli va ekinbop xususiyatli urug‘liklar yetishtirish;
Urug‘likning genetik (nav) sifati dala va laboratoriyada o‘tkaziladigan sinov natijalari bo‘yicha aniqlanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
Ekinbop urug‘liklar yetishtirish maqsadida ekilgan navli qishloq xo‘jalik ekinlari O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi belgilaydigan tartibda aprobatsiya qilinadi.
(6-moddaning ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1997-yil 25-apreldagi 421-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1997-y., 4-5-son, 126-modda)
Ekish uchun ishlatiladigan urug‘liklar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda sertifikatlanishi lozim.
Oldingi tahrirga qarang.
Urug‘liklarni sertifikatlash amaldagi standartlar asosida O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘ining sifatini sertifikatlash va nazorat qilish davlat markazi tomonidan hamda uning joylardagi bo‘linmalari tomonidan amalga oshiriladi.
(7-moddaning ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
Standart urug‘liklarga muvofiqlik sertifikati, nostandart urug‘liklarga esa ularning sifati to‘g‘risida talon beriladi.
(7-moddaning uchinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
Urug‘liklarning navi va ekinboplik xususiyatlari ko‘rsatilgan muvofiqlik sertifikati mavjud bo‘lgan taqdirda ularni realizatsiya qilishga yo‘l qo‘yiladi.
Kimyoviy yoki biologik ishlov berilgan urug‘lar iste’molchiga yoki savdo tarmog‘iga faqat o‘ralgan holda yetkazib beriladi. Har bir o‘ramda qaysi turda ishlov berilganligi ko‘rsatilgan yorliq va xavfsizlik chora-tadbirlari to‘g‘risidagi yo‘riqnoma bo‘lishi shart.
(8-moddaning birinchi va ikkinchi qismlari O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
Himoya qilinadigan navlar Davlat reyestriga hamda O‘zbekiston Respublikasi hududida ekishga tavsiya etilgan qishloq xo‘jalik ekinlari Davlat reyestriga kiritilmagan navlar va duragaylarning urug‘ligini sotish mumkin emas.
Muomalaga kiritilayotgan urug‘liklar davlat standartlari talablariga muvofiq albatta tamg‘alanadi va idishlarga joylanadi.
Karantindagi va boshqa xavfli hasharotlar, o‘simlik kasalliklari yoki begona o‘tlar keng tarqalgan davlatlardan keltirilgan urug‘liklarni respublika hududida tarqatish taqiqlanadi.
ular davlat sinovidan o‘tgan va O‘zbekiston Respublikasi hududida ekishga tavsiya etilgan qishloq xo‘jalik ekinlari Davlat reyestriga kiritilgan navning urug‘i bo‘lsa;
ularni import qilishga o‘simliklar karantini bo‘yicha davlat xizmatining ruxsatnomasi mavjud bo‘lsa;
Oldingi tahrirga qarang.
(9-moddaning birinchi qismi to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
Ilmiy va nav sinash maqsadlarida import va eksport qilinayotgan urug‘liklar uchun bojxona to‘lovi undirilmaydi, ular kvotalanmaydi va litsenziyalanmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
Urug‘liklarni eksport qilishga O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi yoki u vakolat bergan organning xulosasi mavjud bo‘lgan taqdirdagina yo‘l qo‘yiladi.
(9-moddaning uchinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1997-yil 25-apreldagi 421-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1997-y., 4-5-son, 126-modda)
Eksport qilinadigan urug‘liklarga O‘zbekiston Respublikasi o‘simliklar karantini xizmati tomonidan beriladigan fitosanitariya sertifikati ilova qilinadi.
Urug‘liklar yetishtirish va ularni realizatsiya qilish bilan shug‘ullanuvchi yuridik va jismoniy shaxslar urug‘larning navi va ekinboplik sifatlari tegishli hujjatlarda ko‘rsatilgandek bo‘lishiga kafolat beradilar va qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar.
Basharti, urug‘liklar yetishtirish va ularni realizatsiya qilish bilan shug‘ullanuvchi yuridik va jismoniy shaxslar ushbu moddaning birinchi qismida ko‘rsatilgan urug‘liklarning sifat ko‘rsatkichlari yo‘qligi o‘zlariga bog‘liq bo‘lmagan holatlarning oqibati ekanligini isbotlasalar, urug‘likni ishlatuvchi ko‘rilgan zararni qoplashni talab qilishi mumkin emas.
Sotib olingan urug‘liklarga berilgan kafolatlar ularning sifati to‘g‘risidagi hujjatda ko‘rsatilgan muddat davomida amal qiladi.
Sug‘urta urug‘lik fondi imkoniyatlari cheklangan mintaqalarga, xalqaro shartnomalarga muvofiq navli urug‘liklarni yetkazib berish uchun, shuningdek tabiiy ofatlar ehtimolini nazarda tutgan holda va boshqa maqsadlarda tashkil etiladi.
Sug‘urta urug‘lik fondini tashkil etish va undan foydalanish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
Urug‘chilik O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi huzuridagi O‘zbekiston Qishloq xo‘jaligi ilmiy-ishlab chiqarish markazi, tegishli tarmoq ilmiy-tadqiqot muassasalari, oliy o‘quv yurtlari va boshqa ilmiy tashkilotlar tomonidan ilmiy jihatdan ta’minlanib, ular:
(12-moddaning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
Qonun hujjatlarida urug‘lik yetishtirishni rag‘batlantirish chora-tadbirlari nazarda tutilishi mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasi hududida ekish uchun tavsiya etilgan qishloq xo‘jalik ekinlari Davlat reyestrini yuritadi;
manfaatdor vazirliklar va idoralar, davlat hokimiyati mahalliy organlari bilan birga qishloq xo‘jaligi ekinlarining muayyan hududlarga moslashtirilgan va istiqbolli navlarini ekish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqadi;
O‘zbekiston Respublikasi hududida ekish uchun tavsiya qilingan qishloq xo‘jalik ekinlarining Davlat reyestri to‘g‘risidagi Nizom O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 18-dekabrdagi 553-sonli qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi hududida ekishga tavsiya qilingan qishloq xo‘jaligi ekinlarining davlat reyestri to‘g‘risidagi Nizom.
(14-moddaning nomi va birinchi qismi birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 1997-yil 25-apreldagi 421-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1997-y., 4-5-son, 126-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish davlat markazi hamda uning joylardagi bo‘linmalari urug‘liklarni sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish bo‘yicha davlat organlari hisoblanadi. Qishloq xo‘jalik ekinlarining urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish davlat organlari budjet va (yoki) sinov o‘tkazish hamda sertifikatlash borasidagi o‘z xizmatlariga to‘langan mablag‘lar hisobidan pul bilan ta’minlanadi.
(15-moddaning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 1997-yil 25-apreldagi 421-I-sonli Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1997-y., 4-5-son, 126-modda)
Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish davlat markazi to‘g‘risidagi Nizom O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 18-dekabrdagi 553-sonli qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Qishloq xo‘jaligi ekinlari urug‘larini sertifikatlash va sifatini nazorat qilish davlat markazi to‘g‘risidagi Nizom.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
(16-modda O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-sonli Qonuniga muvofiq ikkinchi va uchinchi xatboshilar bilan to‘ldirilgan — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
barcha qishloq xo‘jalik ekinlarining urug‘liklari sifatini nazorat qilishni tashkil etish bo‘yicha joylardagi bo‘linmalarining ishiga rahbarlik qiladi;
xo‘jaliklar, korporatsiyalar, boshqa korxonalar va muassasalarda urug‘liklar va ekiladigan ko‘chatlarning navi hamda ekinboplik xususiyatlarini aniqlaydi;
Keyingi tahrirga qarang.
Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish davlat markazining boshlig‘i Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining Bosh davlat inspektori hisoblanadi.
Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish viloyat markazlarining boshliqlari tegishincha qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish bo‘yicha viloyat davlat inspektorlari hisoblanadilar.
Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Bosh davlat inspektori, Qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish bo‘yicha davlat markazining inspektorlari, qishloq xo‘jalik ekinlari urug‘liklarini sertifikatlash va ularning sifatini nazorat qilish bo‘yicha viloyat davlat inspektorlari, tuman inspektorlari o‘z vakolatlari doirasida quyidagi huquqlarga egadir:
sifat ko‘rsatkichlari qanchalik to‘g‘riligini va davlat standartlariga muvofiqligini tekshirish maqsadida zarur tahlillar o‘tkazish uchun urug‘ namunalarini tanlab olish;
har qanday urug‘lik etishtiruvchining, urug‘lik yetkazib beruvchining va urug‘lik bilan savdo qiluvchi tashkilotning hududiga kirish;
qonun hujjatlarini buzgan holda urug‘lik etishtirish, uni saqlash va sotish hollarini to‘xtatib qo‘yish yoki taqiqlash;
Oldingi tahrirga qarang.
muvofiqlik sertifikati va fitosanitariya yoki karantin ruxsatnomasi mavjud bo‘lmasa, urug‘lik turkumlarining tashilishini taqiqlab qo‘yish;
muvofiqlik sertifikati, fitosanitariya yoki karantin ruxsatnomasi bo‘lmagan urug‘liklarni boshqa davlatlardan respublikaga olib kirishga yo‘l qo‘ymaslik;
qishloq xo‘jaligi ekinlarining navini yangilash va nav joylashtirish tartibini buzganlik uchun xo‘jaliklarning rahbarlari va boshqa mas’ul shaxslarga jarima jazosi berish.
(O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1999-yil 15-apreldagi 772-I-son Qonuniga muvofiq 17-moddaning uchinchi qismi yettinchi va sakkizinchi xatboshilari yangi tahrirda berilgan hamda to‘qqizinchi xatboshi qo‘shilgan — O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1999-y., 5-son, 124-modda)
Keyingi tahrirga qarang.
Urug‘chilik to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining buzilishida aybdor bo‘lgan shaxslar belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladilar.
Basharti, O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida ushbu Qonunda nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo‘llanadi.