Oldingi tahrirga qarang.
(qaror nomi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlari himoyasini kuchaytirish, ular faoliyatini tartibga soluvchi qonun hujjatlarini sudlar tomonidan to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida, “Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 17 va 47-moddalariga asosan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumi qaror qiladi:
(muqaddima O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
1. Sudlarning e’tibori tadbirkorlik subyektlari ishtirokidagi ishlarni ko‘rish jarayonida qonun hujjatlari talablariga to‘liq va og‘ishmay amal qilish zarurligiga qaratilsin.
2. Tadbirkorlik subyektlari ishtirokidagi nizolarni hal etishda sudlar mazkur subyektlarga qonun hujjatlarida nazarda tutilgan soliqqa oid va boshqa imtiyozlar, preferensiyalarni qo‘llamaslik, ular faoliyatini cheklash sabablarini sinchkovlik bilan o‘rganishlari lozim.
3. “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining (keyingi matnlarda — Qonun) 13-moddasiga ko‘ra tadbirkorlik faoliyati subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tegishli davlat organi tomonidan “bir darcha” prinsipi bo‘yicha va qoida tariqasida, xabardor qilish asosida, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organlar ariza beruvchini tadbirkorlik faoliyati subyekti sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni uni tashkil etish maqsadga muvofiq emas degan vajlar bilan rad etishga yoki qonun hujjatlarida nazarda tutilmagan qo‘shimcha talablarni belgilashga haqli emas.
Oldingi tahrirga qarang.
Sudlarga tushuntirilsinki, tadbirkorlik faoliyati subyekti sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etganlik, shuningdek ro‘yxatdan o‘tkazish muddatini buzganlik ustidan berilgan shikoyat ma’muriy sudlarga taalluqlidir.
(3-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
(3-bandning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qaroriga asosan chiqarilgan)
Davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etganlik yoki ro‘yxatdan o‘tkazish muddatlarini buzganlik sud tomonidan qonunga xilof deb topilgan taqdirda, sud aybdor mansabdor shaxsning harakati (harakatsizligi)ga huquqiy baho berishi lozim.
Oldingi tahrirga qarang.
4. O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy sud ishlarini yuritish to‘g‘risidagi kodeksi (bundan buyon matnda MSIYutK deb yuritiladi) 67-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq yuridik shaxsni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etishning qonuniyligini isbotlash majburiyati ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ zimmasiga yuklatiladi.
(4-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
(5-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 27-dekabrdagi 25/309-sonli qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan)
Oldingi tahrirga qarang.
6. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining (bundan buyon matnda FPK deb yuritiladi) 31-moddasi va O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy protsessual kodeksining (bundan buyon matnda IPK deb yuritiladi) 23-moddasi mazmunidan kelib chiqib sudlar shuni nazarda tutishlari kerakki, yakka tartibdagi tadbirkor maqomiga ega bo‘lmagan fuqaro ishtirokidagi nizolar, fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlarga taalluqli. Qonun bo‘yicha bunday nizolarni hal etish ma’muriy sudlar vakolatiga o‘tkazilgan hollar bundan mustasno.
Agar yakka tartibdagi tadbirkorning faoliyati da’vo taqdim etilgunga qadar tugatilgan va tegishli talablar uning avvalgi tadbirkorlik faoliyatidan kelib chiqqan bo‘lsa, shuningdek uning maqomi da’vo taqdim etilgandan so‘ng yo‘qotilgan taqdirda ham, ular ishtirokidagi nizolar iqtisodiy sudga taalluqlidir.
Tadbirkorlik faoliyatining to‘xtatilishi iqtisodiy sudda ish bo‘yicha ish yuritishni tugatish uchun asos bo‘lmaydi.
Agar fuqaro qonunda belgilangan tartibda yakka tartibdagi tadbirkor maqomini olgan bo‘lib, ammo nizo uning tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishi bilan emas, balki uy-joy, oila-nikoh va boshqa huquqiy munosabatlardan kelib chiqqan bo‘lsa, bunday nizo fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlarda ko‘rib chiqiladi. Qonun bo‘yicha bunday nizolarni hal etish ma’muriy sudlar vakolatiga o‘tkazilgan hollar bundan mustasno.
(6-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
7. Sudlar shuni inobatga olishlari kerakki, tadbirkorlik subyektlari faoliyatini tekshirishlarni o‘tkazish tartibi qonun hujjatlari bilan qat’iy belgilangan. Xususan, “Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunida boshqa masalalar bilan bir qatorda tekshirishlarni o‘tkazish asoslari, davriyligi va muddatlari tartibga solingan.
Oldingi tahrirga qarang.
Tekshirish qonunda belgilangan asoslar mavjud bo‘lmasdan o‘tkazilgan holda, u noqonuniy hisoblanadi va FPK 71-moddasining ikkinchi qismi, IPK 66-moddasining ikkinchi qismi va MSIYutK 65-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq tekshirish natijasida olingan ma’lumotlar dalil sifatida qabul qilinmaydi.
(7-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
(8-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan)
Oldingi tahrirga qarang.
9. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tadbirkorlik faoliyatining jadal rivojlanishini ta’minlashga, xususiy mulkni har tomonlama himoya qilishga va ishbilarmonlik muhitini sifat jihatidan yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2016-yil 5-oktabrdagi PF-4848-sonli Farmonining 3-bandiga ko‘ra, yuridik shaxslarning tugatilayotganida, shuningdek jismoniy va yuridik shaxslarning qonunchilik buzilganligi holatlari bo‘yicha bergan murojaatlari asosida o‘tkaziladigan qisqa muddatli tekshiruvlardan tashqari tadbirkorlik subyektlarini rejadan tashqari tekshirishlarning barcha turlari bekor qilingan.
Oldingi tahrirga qarang.
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Pul muomalasini yanada takomillashtirish va bank plastik kartochkalaridan foydalangan holda hisob-kitoblarni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2017-yil 15-fevraldagi PQ-2777-sonli qarorining 2-bandi bilan O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi zimmasiga tadbirkorlik subyektlarini naqd pul mablag‘lari yoki plastik kartochkalar bo‘yicha to‘lov shakliga qarab narxlarni sun’iy ravishda oshirish yoki pasaytirish, nazorat-kassa mashinalarini, hisob-kitob terminallarini ishlatish, shuningdek o‘rnatilgan tartibda talon va cheklar berish, naqd tushumni inkassatsiya qilish (banklarga topshirish) masalalari yuzasidan, belgilangan tartibga muvofiq, birinchi navbatda savdo komplekslarida, chakana savdo va xizmatlar ko‘rsatish tashkilotlarida doimiy asosda tekshiruvlarni o‘tkazib turish yuklatilgan.
(9-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qarori tahririda)
Sudlar inobatga olishlari kerakki, davlat soliq xizmati organlari bunday tekshirish natijasi bo‘yicha aniqlangan qonun buzilishlar yuzasidan tadbirkorlik subyektlariga nisbatan huquqiy ta’sir choralari qo‘llash haqidagi ariza bilan sudga murojaat etishga haqli.
(9-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2018-yil 19-maydagi 17-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
10. Qonun 39-moddasining o‘n birinchi qismiga ko‘ra tadbirkorlik faoliyati subyektlari birlashmalarining a’zosi bo‘lgan tadbirkorlik subyektlarining faoliyatini tekshirishlar tadbirkorlik faoliyati subyektlari so‘roviga ko‘ra mazkur birlashmalar vakillarining ishtirokida amalga oshirilishi mumkin.
(10-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 27-dekabrdagi 25/309-sonli qarori tahririda)
Tadbirkorlik subyekti tomonidan tekshirishda birlashma vakilining ishtirok etishi istagi bildirilgan taqdirda, unga birlashma vakilini taklif etish uchun imkoniyat berilishi shart. Sudlarga tushuntirilsinki, bunday imkoniyatning berilmaganligi tekshirishni noqonuniy deb topish uchun asos bo‘lmaydi. Shu bilan birga, sudlar bunday holatga yo‘l qo‘ygan aybdor shaxslarning harakatlariga tegishli huquqiy baho berishlari zarur.
11. Sudlar inobatga olishlari lozimki, Qonunning 11-moddasiga muvofiq tadbirkorlik faoliyati subyektlarining davlat organlari, shu jumladan, huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat qiluvchi organlar, shuningdek banklar bilan o‘zaro munosabatlarida tadbirkorlik faoliyati subyekti huquqlarining ustuvorligi prinsipi amal qilib, unga muvofiq qonun hujjatlarida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog‘liq holda yuzaga keladigan barcha bartaraf etib bo‘lmaydigan ziddiyatlar va noaniqliklar tadbirkorlik faoliyati subyektining foydasiga talqin etiladi.
12. Tadbirkorlik subyektlariga nisbatan moliyaviy sanksiyalarni qo‘llash bilan bog‘liq nizolarni hal etishda, agar qonunda moliyaviy sanksiya miqdori belgilanmagan bo‘lsa, sudlar sanksiyaning miqdorini javobgarning mulkiy ahvoli, aybini og‘irlashtiruvchi va yengillashtiruvchi holatlarni hisobga olgan holda belgilashlari lozim.
Oldingi tahrirga qarang.
13. “Davlat boji to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 8-moddasi birinchi qismining 9-bandiga va 10-moddasi birinchi qismining 1-bandiga ko‘ra tadbirkorlik subyektlari tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog‘liq huquqlari va qonuniy manfaatlarini buzadigan davlat organlari hamda boshqa organlarning qarorlari, ular mansabdor shaxslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan sudga murojaat qilganda davlat bojini to‘lashdan ozod qilinadi. Ushbu qoida mazkur toifadagi ishlar bo‘yicha sud hujjatlari ustidan shikoyat qilinganda ham tatbiq etiladi.
(13-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qarori tahririda)
Sudlarga tushuntirilsinki, bunday toifadagi ishlar bo‘yicha arizalar berilganda arizachidan davlat bojidan ozod qilish haqidagi iltimosnoma yoki moliyaviy ahvoli to‘g‘risidagi ma’lumotnoma talab qilinmaydi.
14. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2009-yil 27-aprelda 1948-son bilan ro‘yxatga olingan “O‘zbekiston Respublikasi banklarida ochiladigan bank hisobvaraqlari to‘g‘risida”gi Yo‘riqnomaning 3-bandiga ko‘ra yuridik va jismoniy shaxslar o‘zlariga hisob-kitob va kassa xizmatlarini ko‘rsatish uchun banklarni mustaqil ravishda tanlaydilar hamda bir yoki bir necha banklarda milliy va chet el valyutasidagi talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlari, shuningdek jamg‘arma, muddatli, ssuda va boshqa depozit hisobvaraqlarini ochish huquqiga egalar.
Oldingi tahrirga qarang.
(14-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 19-dekabrdagi 37-sonli qaroriga asosan chiqarilgan)
Sudlar nazarda tutishlari kerakki, bankning hisobvaraqni boshqa bankda yoki bank filiallarida ochish haqidagi taklifi ham bankning hisobvaraqni ochishdan bosh tortishi deb baholanishi lozim.
Oldingi tahrirga qarang.
15. Sudlarning e’tibori shunga qaratilsinki, tadbirkorlik subyektlariga qonuniy faoliyatni amalga oshirishda, jumladan, soliq, moliya va statistika organlariga hisobotlar topshirishda, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarga oid qonuniy imtiyozlar, preferensiyalar qo‘llashda, muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlari (energiya, gaz, suv, kanalizatsiya, issiqlik ta’minoti va boshqa)ga ulanishga ruxsat olinishida, pul mablag‘lari yoki moddiy boyliklardan erkin foydalanishida davlat organlari yoki mansabdor shaxslar tomonidan noqonuniy aralashuvlar, cheklovlar, sansalorliklar va boshqa shu kabi to‘sqinliklarga yo‘l qo‘yilganligi holatlari aniqlansa, sud ularga nisbatan tegishli choralar qo‘llash haqida xususiy ajrim chiqarishi yoki shaxslarning xatti-harakatlarida jinoyat alomatlarini aniqlasa, u jinoyat ishini qo‘zg‘atish to‘g‘risidagi masalani hal qilish uchun tegishli materiallarni ilova qilgan holda bu haqda prokurorga xabar qilishi lozim.
(15-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2016-yil 27-dekabrdagi 25/309-sonli qarori tahririda)
16. Sudlarning e’tibori tadbirkorlik subyektlari ishtirokidagi ishlar bo‘yicha sud amaliyotini muntazam ravishda o‘rganib va umumlashtirib, aniqlangan xato va kamchiliklarni bartaraf etish choralarini ko‘rishlari, mazkur sohaga oid qonun hujjatlarini takomillashtirish yuzasidan tegishli takliflar berib borishlari lozimligiga qaratilsin.