19.11.2010 yildagi 221-son
Hujjat kuchini yo‘qotgan 21.02.2020
 LexUZ sharhi
1. Iqtisodiy sudlarning e’tibori moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘zlarining ustav fondlarini shakllantirmagan korxonalarni tugatish bilan bog‘liq qonun hujjatlari O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi (bundan buyon matnda FK deb yuritiladi), O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy protsessual kodeksi (bundan buyon matnda IPK deb yuritiladi), “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999-yil 28-iyundagi “Moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘zlarining ustav jamg‘armalarini shakllantirmagan korxonalarni tugatish tartibini soddalashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-2331-sonli Farmoni, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 3-iyuldagi “Moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘zlarining ustav jamg‘armalarini shakllantirmagan korxonalarni tugatish tartibi to‘g‘risida”ga 327-sonli qarori va boshqa normativ-huquqiy hujjatlardan iboratligiga qaratilsin.
2. Sudlar inobatga olishlari lozimki, yuridik shaxslarni tugatish asoslari FKning 53-moddasida va boshqa qonun hujjatlarida nazarda tutilgan bo‘lib, mazkur Plenum qarorida esa faqatgina moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘zlarining ustav fondlarini shakllantirmagan korxonalarni tugatishga oid huquqiy normalarni qo‘llash bo‘yicha tushuntirishlar berilgan.
3. FK 53-moddasining ikkinchi qismi, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 3-iyuldagi 327-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘zlarining ustav jamg‘armalarini shakllantirmagan korxonalarni tugatish tartibi to‘g‘risida”gi Nizomning (bundan buyon matnda Nizom deb yuritiladi) 1.3-bandiga muvofiq korxonalarni tugatish uchun korxona muassislari (ishtirokchilari)ning qarori (ixtiyoriy tugatish) yoki iqtisodiy sudning hal qiluv qarori asos hisoblanadi, yoxud oilaviy korxonada yagona ishtirokchi qolgan bo‘lsa.
FK 53-moddasi ikkinchi qismining mazmuniga ko‘ra, Nizomda qayd etilgan qoidalar yakka tartibdagi tadbirkorlarga, shuningdek qonunda belgilangan muddat davomida moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan dehqon va fermer xo‘jaliklariga, nodavlat notijorat tashkilotlariga nisbatan tatbiq etilmaydi.
5. Nizom 3.1-bandining ikkinchi xatboshisiga muvofiq moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘z ustav fondini shakllantirmagan korxonani tugatish to‘g‘risidagi ariza bilan iqtisodiy sudga ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ murojaat qilishga haqli.
7. Iqtisodiy sudlar e’tibor berishlari lozimki, IPK 151-moddasining birinchi, ikkinchi qismlarida (birinchi qismining 1-bandi bundan mustasno) nazardan tutilgan hujjatlardan tashqari, korxonani tugatish to‘g‘risidagi arizaga, agar u:
Mazkur band birinchi qismi a) kichik bandining yettinchi, sakkizinchi hamda b) kichik bandining oltinchi, yettinchi xatboshilarida ko‘rsatilgan hujjatlar, ya’ni ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organning muassislarga (ishtirokchilarga) korxonani ixtiyoriy tugatish to‘g‘risida yozma taklif yuborganligini tasdiqlovchi dalillar va muassislarning (ishtirokchilarning) korxonani ixtiyoriy tugatishni amalga oshirishni rad etganligi (mavjud bo‘lganda) yoxud muassislarni (ishtirokchilarni) aniqlash mumkin bo‘lmaganligini tasdiqlovchi dalillar ilova qilinmasa, ariza IPK 155-moddasi birinchi qismining 7-bandiga muvofiq qaytariladi, agar ariza ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, ariza IPK 107-moddasining 5-bandiga muvofiq ko‘rmasdan qoldiriladi.
Mazkur bandning birinchi qismi a) kichik bandining ikkinchi — oltinchi hamda b) kichik bandining ikkinchi — beshinchi xatboshilarida ko‘rsatilgan hujjatlar ilova qilinmasa, ariza IPK 155-moddasi birinchi qismining 1-bandiga muvofiq qaytariladi.
8. Nizomning 3.1-bandiga muvofiq, ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va (yoki) qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘z ustav fondini shakllantirmagan korxona faoliyatini bundan keyin davom ettirishning maqsadga muvofiq emasligi to‘g‘risida soliq organining taqdimnomasini yoki maxsus komissiyaning xulosasini olgan kundan boshlab bir hafta muddatda muassislarga (ishtirokchilarga) asoslarini ko‘rsatgan holda yozma ravishda korxonani ixtiyoriy tugatishni taklif etadi.
Nizomning 5.2-bandiga ko‘ra, agar muassislari (ishtirokchilari) bedarak bo‘lgan korxonani tugatish jarayonining boshlanishi to‘g‘risida matbuotda e’lon berilgan kundan boshlab uch oydan so‘ng muassislar (ishtirokchilar) kelmasa yoki topilmasa, ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ bir hafta muddatda korxonani tugatish to‘g‘risida iqtisodiy sudga ariza bilan murojaat qiladi.
Ushbu bandning uchinchi xatboshisida belgilangan tartibga rioya qilinmaganda, ariza IPK 155-moddasi birinchi qismining 7-bandiga muvofiq qaytariladi, agar ushbu holat ishni ko‘rish jarayonida aniqlansa, ariza IPK 107-moddasining 5-bandiga muvofiq ko‘rmasdan qoldiriladi.
9. Moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va (yoki) qonunchilikda belgilangan muddatlarda o‘zlarining ustav fondlarini shakllantirmagan korxonalarni tugatish to‘g‘risidagi ishlar iqtisodiy sudlar tomonidan IPKda nazarda tutilgan qoidalar asosida, korxonalarni tugatish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida belgilangan xususiyatlar hisobga olingan holda ko‘riladi.
10. O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 330-moddasining 4-bandiga muvofiq, qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda moliya-xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmayotgan va (yoki) o‘z ustav fondini (ustav kapitalini) shakllantirmagan korxonalarni tugatishga doir ishlar bo‘yicha arizachi va javobgar iqtisodiy sudlarda davlat bojini to‘lashdan ozod qilingan.
14. Nizomning 3.2-bandiga muvofiq korxonani tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilgan iqtisodiy sud bu haqda korxonani davlat ro‘yxatidan o‘tkazgan organga, maxsus komissiyaga, shuningdek qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga soluvchi davlat vakolatli organiga (agar korxona aksiyadorlik jamiyati bo‘lsa) yozma ravishda xabar berishi shart.
15. Nizom 3.1-bandining uchinchi xatboshisiga muvofiq iqtisodiy sud tomonidan korxonani tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda, tugatish jarayoni uning topshirig‘iga ko‘ra, maxsus komissiya tomonidan amalga oshiriladi.
16. FK 55-moddasining o‘n birinchi qismiga, Nizom 3.12-bandining ikkinchi xatboshisiga muvofiq, korxonaning tugatilishi haqidagi yozuv yuridik shaxslarning yagona davlat reyestriga kiritib qo‘yilganidan so‘ng korxonani tugatish tamomlangan, faoliyati esa tugagan hisoblanadi.