O‘zbekiston Respublikasi fuqaro aviatsiyasining faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarni IKAOning standartlari va tavsiyalarini inobatga olgan holda takomillashtirish maqsadida buyuraman:
1. O‘zbekiston Respublikasining “Fuqaro aviatsiyasida havo transporti qatnoviga xizmat ko‘rsatish” aviatsiya qoidalari (O‘zR AQ-71) ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Mazkur buyruq O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab o‘n kun o‘tgandan keyin kuchga kiradi.
O‘zbekiston Respublikasi Parvozlar xavfsizligini nazorat qilish bo‘yicha davlat inspeksiyasi boshlig‘ining 2010-yil 9-dekabrdagi 136-son buyrug‘iga
ILOVA
ILOVA
Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 26-fevraldagi 90-son “O‘zbekiston Respublikasi Parvozlar xavfsizligini nazorat qilish davlat inspeksiyasi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2004-y., 8-son, 99-modda) va IKAOning xalqaro standartlari va tavsiya etilgan amaliyotiga muvofiq fuqaro aviatsiyasida havo transporti qatnoviga xizmat ko‘rsatish tartibini belgilaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
aerodrom dispetcherlik punkti — aerodrom harakatiga dispetcherlik xizmatini ko‘rsatish uchun tayinlangan organ;
avtomatik tarzda ma’lumotlarni uzatish tizimi (ATMU) — uchib kelayotgan va uchib ketayotgan havo kemalariga belgilangan joriy ma’lumotlarni kecha-kunduz davomida yoki sutkaning belgilangan ma’lum bir vaqtida avtomatik tarzda taqdim etish;
dispetcherlik ruxsati — havo kemasiga HTQXK organlari tomonidan belgilangan shartlar asosida harakatlanish uchun berilgan ruxsat;
nazorat qilinadigan samoviy hudud — parvozlarni dispetcherlik xizmatlari bilan ta’minlaydigan, ma’lum o‘lchamlarda belgilangan O‘zbekiston Respublikasi samoviy hududi (bundan buyon matnda samoviy hudud deb yuritiladi);
nazorat qilinadigan aerodrom — aerodromdagi harakatga dispetcherlik xizmati ta’minlanadigan aerodrom;
nazorat qilinadigan parvoz — dispetcherlik ruxsati mavjud bo‘lganda bajariladigan har qanday parvoz;
parvoz-ma’lumotlari markazi — parvoz-ma’lumotlari xizmatini ko‘rsatilishini va avariya haqida xabar berish xizmatini ta’minlash uchun mo‘ljallangan organ;
rayon dispetcherlik markazi — o‘zining yurisdiksiyasi ostida bo‘lgan, dispetcherlik rayonlarida nazorat qilinadigan parvozlarga dispetcherlik xizmatini ta’minlash uchun mo‘ljallangan organ;
rayon dispetcherlik xizmati — dispetcherlik rayonlarida nazorat qilinadigan parvozlarga dispetcherlik xizmatini ko‘rsatilishi ta’minlanadigan samoviy hudud;
havo transporti qatnovi oqimlarini tashkil etish xizmati — HTQXKning vakolatli organi tomonidan ma’lum qilingan, havodagi harakatni o‘tkazish layoqatiga muvofiqligi va imkon darajasida HTQBni o‘tkazish layoqatini ta’minlash uchun havo transporti qatnovi oqimini tartibga solish va tezlashtirish, xavfsizligiga ko‘maklashish maqsadida tuziladigan xizmat;
havo transporti qatnovini boshqarish (HTQB) — manyovrlash maydonidagi havo kemalarini to‘siqlardan saqlash, shuningdek havo kemalari o‘rtasida to‘qnashuvlar sodir bo‘lishini oldini olish maqsadida hamda havodagi harakatlanishni tartibga solish va tezlashtirish maqsadida ko‘rsatiladigan xizmat;
yaqinlashishga dispetcherlik xizmati — uchib keladigan yoki uchib ketadigan nazorat qilinuvchi havo kemalariga dispetcherlik xizmatini ko‘rsatish.
3. O‘zbekiston Respublikasi fuqaro aviatsiyasida HTQXKning vakillik organi bo‘lib O‘ANM hisoblanadi.
4. O‘ANM “Davaianazorat” inspeksiyasi bilan kelishilgan holda samoviy hududda havo transporti qatnovini tashkillashtirilishini, dispetchyerlarning HTQBning namunali ish texnologiyalarini, HTQXK xizmati mutaxassislarining professional tayyorgarligiga bo‘lgan talablarni, HTQXK tizimi usullarini, jarayonlarini va o‘tkazish layoqatining normativlarini, shu jumladan HTQXK tizimining lozim darajada ishlashini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan xodimlar soni miqdorini belgilaydi hamda Davavianazorat tomonidan belgilangan tartibda tasdiqlanadigan HTQXK dispetchyerlarini boshlang‘ich tayyorlash va qayta tayyorlash dasturlarini ishlab chiqadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
41. O‘ANM inson omillarini hisobga olish prinsiplari sohasidagi tadbirlarni ishlab chiqadi va amalga oshiradi.
(41-band O‘zbekiston Respublikasi Parvozlar xavfsizligini nazorat qilish davlat inspeksiyasi boshlig‘ining 2013-yil 1-fevraldagi 15n-sonli (ro‘yxat raqami 2194-1, 21.02.2013-y.) buyrug‘iga asosan kiritilgan — O‘R QHT, 2013-y., 8-son, 112-modda)
Keyingi tahrirga qarang.
5. O‘ANM chegaradosh davlatlar bilan HTQXKning chegaradosh organlari bilan HTQXKni o‘zaro muvofiqlashtirish uchun IKAOning xalqaro standartlari va tavsiya etilgan amaliyoti hajmida tezkor suratda hamkorlik qilish masalalari bo‘yicha qo‘shimcha qilinadigan ilovalariga muvofiq belgilangan tartibda o‘zaro hamkorlik qilishning ish tartibi to‘g‘risidagi kelishuvlarni tuzadi.
6. O‘ANM tomonidan belgilanadigan, shu jumladan HTQXKdan foydalanish bo‘yicha samoviy hududlardan foydalanuvchilar uchun barcha zarur bo‘lgan ma’lumotlar O‘zbekiston Respublikasining aeronavigatsion ma’lumotlar to‘plamida nashr qilinadi.
manyovrlash maydonida HKlari bilan ushbu maydonda mavjud bo‘lgan to‘siqlar o‘rtasidagi to‘qnashuvlarni oldini olish;
parvozlarning amalga oshirilishi xavfsizligini va samaradorligini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan konsultatsiya va ma’lumotlarni taqdim etish;
qidiruv-qutqaruv xizmatlari yordamiga muhtoj bo‘lgan HKlari to‘g‘risida tegishli tashkilotlarga xabar berish, bunday tashkilotlarga zarur yordam ko‘rsatish.
9. Havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmatini ko‘rsatish mazkur Qoidalarning 7-bandi ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi xatboshilarida ko‘rsatilgan vazifalarni hal qilish uchun mo‘ljallangan bo‘lib, quyidagi qismlarga bo‘linadi:
10. Parvoz-ma’lumotlari xizmati bu parvozlar samaradorligini va xavfsizligini ta’minlash uchun konsultatsiyalar va ma’lumotlarni taqdim etish uchun mo‘ljallangan xizmatdir.
11. Avariya haqida xabar berish xizmati bu qidiruv-qutqaruv organlari yordamiga muhtoj bo‘lgan HK to‘g‘risida tegishli tashkilotlarga xabar berish, bunday tashkilotlarga zarur yordam ko‘rsatishga mo‘ljallangan xizmatdir.
12. HTQXKning ehtiyojlari havo transporti qatnovining turlari, intensivligi va shu kabi boshqa omillarni hisobga olgan holda belgilanadi.
dispetcherlik rayonlari va dispetcherlik zonalari. Agar dispetcherlik rayoni yoki dispetcherlik zonasi PQMR chegaralarida aniqlansa, ular ushbu PQMRning tarkibiy qismi bo‘lib hisoblanadi;
“A” klassi. Faqat UBPQQ bo‘yicha parvoz qilishga ruxsat beriladi, barcha HKlariga dispetcherlik xizmati ta’minlanadi va eshelonlashtiriladi;
“V” klassi. UBPQQ va VPQ bo‘yicha parvoz qilishga ruxsat beriladi, barcha HKga dispetcherlik xizmati ta’minlanadi va eshelonlashtiriladi;
“S” klassi. UBPQQ va VPQ bo‘yicha parvoz qilishga ruxsat beriladi, barcha HKlari dispetcherlik xizmati bilan ta’minlanadi, UBPQQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi HK UBPQQ va VPQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi boshqa HKlariga nisbatan eshelonlashtiriladi. VPQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi HK, UBPQQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi HKga nisbatan eshelonlashtiriladi va VPQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi boshqa HKlariga nisbatan harakat to‘g‘risida ma’lumotni oladi;
“D” klassi. UBPQQ va VPQ bo‘yicha parvoz qilishga ruxsat beriladi va barcha HKlari dispetcherlik xizmati bilan ta’minlanadi, UBPQQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi HK UBPQQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi boshqa HKlariga nisbatan eshelonlashtiriladi va VPQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi HKlariga nisbatan harakat to‘g‘risidagi ma’lumotni oladilar, VPQ bo‘yicha parvozlarni bajaruvchi HKlari boshqa barcha HKlariga nisbatan harakat to‘g‘risida ma’lumotni oladilar;
“E” klassi. UBPQQ va VPQ bo‘yicha parvoz qilishga ruxsat beriladi, UBPQQ bo‘yicha parvozni bajaruvchi HK, shunday parvozni bajaruvchi boshqa HKga nisbatan dispetcherlik xizmati bilan ta’minlanadi va eshelonlashtiriladi. Barcha HKlar imkon darajasida harakat to‘g‘risidagi ma’lumotni oladilar. E klassi nazorat qilinadigan zonalarda qo‘llanilmaydi;
“F” klassi. UBPQQ va VPQ bo‘yicha parvoz qilishga ruxsat beriladi, UBPQQ bo‘yicha parvozni bajaruvchi barcha HKlarga havo transporti qatnoviga konsultativ xizmat ko‘rsatilishi ta’minlanadi va so‘rov bo‘yicha barcha HKlariga parvoz-ma’lumotlari xizmati ko‘rsatiladi;
“G” klassi. UBPQQ va VPQ bo‘yicha parvoz qilishga ruxsat beriladi va so‘rov bo‘yicha parvoz-ma’lumotlari xizmati ko‘rsatiladi.
nazorat qilinadigan aerodromlar va dispetcherlik zonalari, dispetcherlik rayonlari chegaralarida havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi HTQXK organlari;
PQMR chegaralarida avariya to‘g‘risida xabar berish va parvoz qilish ma’lumotini ko‘rsatishni ta’minlovchi parvoz-ma’lumotlari markazlari.
18. PQMR chegaralari HTQXK lozim bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasining hududini o‘z ichiga qamrab olishi kerak.
19. Dispetcherlik rayonining quyi chegarasi, qoida tariqasida, mazkur rayonning quyi xavfsiz esheloniga (balandligiga) mos keladi.
20. Dispetcherlik rayonining yuqori chegarasi havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmati ko‘rsatilishi ushbu chegaraning yuqorisida ta’minlanmagan yoki PQMR undan yuqorida joylashgan hollarda belgilanadi.
21. Dispetcherlik zonasi samoviy hududning nazorat qilinadigan qismi bo‘lib hisoblanadi va aerodromga dispetcherlik xizmatini ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan hamda, qoida tariqasida, yer sathidan dispetcherlik rayonining quyi chegarasigacha belgilanadi.
22. Gorizontal tekislikdagi dispetcherlik zonasining chegarasi, qoida tariqasida, aerodromning nazorat qilinadigan nuqtasidan 10 km uzoqlikdagi qo‘nishga kirish amalga oshiriladigan joy yo‘nalishida belgilanadi.
23. Rayon dispetcherlik markazi yoki parvoz-ma’lumotlari markazi, qoida tariqasida, ularning yaqinida joylashgan aholi yashash punkti yoki shahar, tuman nomi bilan belgilanadi.
24. Aerodrom dispetcherlik punkti yoki yaqinlashishga dispetcherlik punkti, qoida tariqasida, u joylashgan aerodromning nomi bilan ataladi.
25. Dispetcherlik zonasi, dispetcherlik rayoni yoki PQMR tegishli samoviy hududda HTQXKni amalga oshiruvchi organning nomidan foydalanib belgilanadi.
26. HTQXKning yo‘nalishlarini o‘rnatishda har bir HTQXKning yo‘nalishi bo‘ylab himoyalangan samoviy hudud hamda qo‘shni HTQXK yo‘nalishlar oralig‘ida xavfsiz interval ta’minlanadi.
27. HTQXK yo‘nalishlarini belgilash mazkur Qoidalarning 2-ilovasiga muvofiq keltiriladi, uchish va qo‘nishning standart yo‘nalishlari bundan mustasno.
28. Uchish va uchib kelishning standart yo‘nalishlarini va ularning sxemalarini belgilash mazkur Qoidalarning 3-ilovasiga muvofiq keltirilgan.
29. Asosiy nuqtalar HTQXK yo‘nalishlari yoki qo‘nishga kirish sxemalari uchun va (yoki) HK parvoziga nisbatan bo‘lgan ma’lumotlarga HTQXK organlarining ehtiyojlari bo‘lganda o‘rnatiladi.
30. Asosiy nuqtalarni o‘rnatish va belgilash mazkur Qoidalarning 4-ilovasiga muvofiq amalga oshiriladi.
31. Zaruriyat bo‘lganda, UQY, perronlar va aerodromda HKga texnik xizmat ko‘rsatish zonalari oralig‘ida HKni yerda burilishi uchun burilish standart yo‘nalishlari o‘rnatilishi mumkin. Bu yo‘nalishlar to‘qnashuv hollari yuzaga kelmaydigan tarzda tashkil qilinishi kerak.
32. HKning yerdagi burilishi standart yo‘nalishlarini UQY va HTQXK yo‘nalishlarini belgilash indekslaridan farqli indekslar bilan belgilash lozim.
33. Fuqaro aviatsiyasining HTQXK organi davlat aviatsiyasining HTQXK organi bilan o‘zaro hamkorlikni kelishilgan holda amalga oshiradi.
34. Fuqaro aviatsiyasining HTQXK organi rasmiy talab bo‘yicha yoki doimiy ravishda davlat aviatsiyasining HTQXK organini fuqaro HKlarining parvozlariga tegishli bo‘lgan zarur parvoz rejasi va boshqa ma’lumotlar bilan ta’minlaydi.
35. HK uchun potensial xavfni yuzaga keltiruvchi har qanday faoliyat tegishli HTQXK organlari bilan kelishilishi lozim.
36. Kelishishning maqsadi HKlar uchun xavf yuzaga kelishiga yo‘l qo‘ymaslik va bunday HKlarning normal parvoziga bo‘lgan to‘siqlarni minimumga olib kelish imkonini beradigan sharoitni ta’minlash hisoblanadi.
37. HTQXK organi samoviy hududda HK parvozlarini bajarish uchun potensial xavf yuzaga kelayotganda ushbu faoliyatga tegishli ma’lumotlarni o‘z vaqtida tarqatilishi uchun javobgardir.
38. Agar HK uchun potensial xavfni yuzaga keltiruvchi faoliyat doimiy ravishda amalga oshsa, u holda barcha manfaatdor bo‘lgan tomonlarni muvofiqlashtirilishini ta’minlash uchun maxsus organ tashkil etiladi va ushbu ma’lumotlar aeronavigatsion ma’lumotlar hujjatlarida nashr qilinadi.
39. Aeronavigatsion ma’lumotlar xizmatini ma’lumotlar bilan ta’minlash uchun HTQXK organlari aeronavigatsion ma’lumotlar xizmatiga zarur bo‘lgan ma’lumotlarni belgilangan tartibda taqdim etadi.
40. Parvozlarni amalga oshirish vaqtida HK ekipajini oxirgi meteorologik ma’lumotlar bilan ta’minlash HTQXK organi tomonidan meteorologik organlar bilan tuzilgan shartnomalar asosida amalga oshiriladi.
41. Aerodromda parvozlar xavfsizligini ta’minlash uchun HTQXK organi bilan aerodromdagi parvozlarni ta’minlovchi xizmatlar (aerodrom, elektr, radiotexnik, ornitologik, qidiruv-qutqaruv, avariya va boshqa xizmatlar) o‘rtasida hamkorlik amalga oshiriladi.
HTQXK organlari bilan aerodromdagi parvozlarni ta’minlovchi xizmatlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar tartibi hamkorlik bo‘yicha yo‘riqnomalar bilan aniqlanadi.
42. HKga nisbatan avariya holatida ekanligi, shu jumladan noqonuniy aralashish harakatlari sodir qilinganligi ma’lum bo‘lganda yoki taxmin qilinganda, aniq holatlardan kelib chiqib, ushbu HKga boshqa HKlariga nisbatan maksimal e’tibor ko‘rsatilishi, ko‘maklashish va ustunlik berilishi lozim.
43. Ikkilamchi obzorga oid radiolakatsion qabul qilish va javob berish uskunasi bilan jihozlangan HK avariya holatidaligi to‘g‘risida xabar quyidagi tarzda amalga oshiriladi:
A rejimida 7700 kodini o‘rnatish — HKni egallash (ishg‘ol qilish) yoki avariya holati yuzaga kelganda.
44. Avariya holatlari vujudga kelganda HTQXK organlari bilan HKlari o‘rtasida aloqalar olib borilayotgan vaqtda inson omili aspektlari hisobga olinishi lozim.
45. Avariya holatlari yoki noqonuniy aralashish harakatlari sodir bo‘lganda yoki ushbu harakatlar sodir qilinishi taxmin qilinganda, HTQXK organi O‘ANM tomonidan belgilangan tartib bo‘yicha harakat qilishi lozim.
46. HKga o‘z vaqtida yordam ko‘rsatish maqsadida HTQXK organlari tomonidan 121,5 MGts chastotasini eshitish hududiy dispetcherlik markazlarida 24 soat davomida, aerodrom dispetcherlik punktlarida va yaqinlashishga dispetcherlik punktlarida esa ularning ish soatlari vaqtida tashkillashtiriladi.
47. O‘zbekiston Respublikasida HTQXK organlari daqiqalar va soatlarda, zarur hollarda, soniyalarda ifodalanadigan umumjahon muvofiqlashtirilgan vaqtdan foydalanadilar.
48. HTQXK organlari har bir ish joyidan yaxshi ko‘rinadigan soatning vaqtini, daqiqalarini, soniyalarini ko‘rsatadigan soatlar bilan jihozlanadi.
49. HKning rasmiy talabi bo‘yicha HTQXK organlari 30 soniyagacha yaqinlikdagi aniqlik bilan HK bortiga aniq vaqt to‘g‘risida xabar beradi.
50. Fuqaro aviatsiyasida parvozlar xavfsizligini lozim darajada ta’minlash uchun HTQXKda parvozlar xavfsizligi bo‘yicha O‘ANM tomonidan dastur qabul qilinadi hamda ushbu dasturga muvofiq parvozlar xavfsizligini boshqarish tizimi belgilanadi.
51. HTQXKda parvozlar xavfsizligini lozim darajada ta’minlashga ta’sir etuvchi HTQXK tizimidagi har qanday ahamiyatli o‘zgarish unga ekspert bahosi berilib, ushbu ekspert bahosi parvozlar xavfsizligi lozim darajada ta’minlanganini namoyon etganidan so‘ng amalga oshirilishi mumkin.
52. HTQXKda parvozlar xavfsizligi buzilishiga tahdid solinganda yoki buzilishlariga yo‘l qo‘yilganda, kutilmagan vaziyatlarda harakat qilish bo‘yicha O‘ANM chora-tadbirlar rejasini ishlab chiqadi va nashr qiladi. Ushbu chora-tadbirlar rejasi IKAOning xalqaro standartlari va tavsiya etilgan amaliyotiga muvofiq bo‘lishi lozim.
53. Kutilmagan vaziyatlarda harakat qilish chora-tadbirlar rejasiga tegishli materialni ishlab chiqish, nashr qilish va bajarish mazkur Qoidalarning 5-ilovasiga muvofiq amalga oshiriladi.
rayon dispetcherlik xizmati — rayon dispetcherlik markazi tomonidan yoki dispetcherlik zonasida yoxud chegaralangan o‘lchamlardagi rayonda yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlaydigan organ tomonidan;
yaqinlashishga dispetcherlik xizmati — aerodrom dispetcherlik markazi yoki rayon dispetcherlik markazi tomonidan yoxud alohida organ tuzish zaruriyati yuzaga kelgan hollarda yaqinlashishga dispetcherlik punkti tomonidan;
56. Aerodrom dispetcherlik punktiga aerodromdagi perronning o‘lchamlari va konfiguratsiyasi perronda harakat uchun nazoratni olib borishga imkon bermasa, aerodrom ekspluatanti tomonidan perronda qo‘shimcha boshqarish punkti tashkil etiladi.
57. O‘zbekiston Respublikasida havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmatini tashkillashtirish tartibi O‘ANM tomonidan ishlab chiqiladi va belgilangan tartibda “Davavianazorat” inspeksiyasi bilan kelishgan holda tasdiqlanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
58. Samoviy hududda eshelonlashtirish minimumlari Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 18-apreldagi 114-son qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasining samoviy hududidan foydalanish to‘g‘risidagi nizomga muvofiq belgilanadi.
(58-band O‘zbekiston Respublikasi Parvozlar xavfsizligini nazorat qilish davlat inspeksiyasi boshlig‘ining 2013-yil 1-fevraldagi 15n-sonli (ro‘yxat raqami 2194-1, 21.02.2013-y.) buyrug‘i tahririda — O‘R QHT, 2013-y., 8-son, 112-modda)
59. Samoviy hududning aniq bo‘lgan qismidagi chegarada parvozlarni bajarayotgan barcha HKlarining havodagi harakati boshqarilishi uchun mas’uliyat bitta dispetcherlik organiga yuklatiladi. Ayrim hollarda HKlarning havodagi harakatini boshqarish barcha manfaatdor dispetcherlik organlari bilan o‘zaro muvofiqlikni ta’minlash sharti bilan boshqa dispetcherlik organlariga topshirilishi mumkin.
60. HKni boshqarish bo‘yicha mas’uliyat HTQXK organi tomonidan boshqa HTQXK organiga ushbu HKsiga xizmatni ko‘rsatuvchi rayon dispetcherlik markazi tomonidan HK dispetcher rayonlarining umumiy chegaralarini kesish jarayonida hisoblangan vaqtda yoki ikki HTQXK organlari tomonidan kelishilgan vaqtda yoxud har qanday boshqa nuqtada topshiriladi.
61. HKni boshqarish bo‘yicha mas’uliyat rayon dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi HTQXK organi tomonidan yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organiga belgilangan chegaralarda topshiriladi.
62. Uchib kelayotgan HKni boshqarish uchun mas’uliyat yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organ tomonidan aerodrom dispetcherlik punktiga quyidagi hollarda topshiriladi:
HK aerodrom rayonida bo‘lib, yerdagi oriyentir bo‘yicha u kirishni tugatib, vizual qo‘nishni bajara olishi mumkin bo‘lganda yoki VPQ bo‘yicha parvoz qilishda vizual meteorologik sharoitlarining mustahkamligiga erishganda;
UBPQQ bo‘yicha parvoz qilishda tegishli HTQXK organining HTQB dispetcherini ish texnologiyasiga muvofiq belgilangan chegaralarida (masofada, eshelonda, balandlikda) bo‘lganda.
63. Vizual meteorologik sharoitlar vaqtida uchib ketayotgan HKning boshqaruvi uchun mas’uliyat aerodrom dispetcherlik punkti tomonidan, agar XK tegishli HTQXK organining HTQB dispetcherini ish texnologiyasiga muvofiq belgilangan chegaralarda (masofada, eshelonda, balandlikda) bo‘lsa, yaqinlashishga dispetcherlik xizmatiga topshiriladi.
64. Uskunalar bo‘yicha parvoz jarayonida uchib ketayotgan HKning boshqaruvi uchun mas’uliyat aerodrom dispetcherlik punkti tomonidan XK tegishli HTQXK organining HTQB dispetcherini ish texnologiyasiga muvofiq belgilangan chegaralarda (masofada, eshelonda, balandlikda) bo‘lganda yaqinlashishga dispetcherlik xizmatiga topshiriladi.
65. HKni boshqarilishi uchun mas’uliyat bir dispetcherlik sektoridan boshqa dispetcherlik sektoriga belgilangan chegarada (masofada, eshelonda, balandlikda) yoki tegishli HTQXK organining HTQB dispetcherining ish texnologiyasida nazarda tutilgan ikki organ o‘rtasida kelishilgan vaqtda topshiriladi.
66. Mazkur Qoidalarning 68-bandida ko‘rsatilgan ma’lumotlar bo‘lmaganda HKni boshqarish uchun mas’uliyat HTQXK organi tomonidan boshqarish uchun mas’uliyatni qabul qiluvchi HTQXK organiga uning roziligisiz topshirilmaydi.
67. Topshiruvchi HTQXK organi joriy parvoz rejasining qismini va havo transporti qatnovi boshqarilishiga tegishli ma’lumotlarni qabul qiluvchi organga mavjud bo‘lgan aloqa kanallari orqali ma’lum qiladi. HTQBni topshirishdan oldin olingan radiolokatsion kuzatuv ma’lumotlariga asosan dispetcherlik ma’lumotlari o‘z ichiga HK joylashgan joyi, parvoz esheloni (balandligi), yo‘nalish yo‘li (magnit yo‘nalish burchagi), HK tezligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni qamrab oladi.
68. Qabul qiluvchi HTQXK organi topshiruvchi HTQXK organidan qabul qilingan ma’lumotni tasdiqlaydi va zarur bo‘lgan ma’lumotni beradi yoki parvozni bajarishni davom ettirishga ruxsat beradi.
69. Dispetcherlik ruxsati havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmati ko‘rsatishni ta’minlash uchun zarur bo‘lgan talablarga asoslanadi.
hamma yo‘nalish uchun parvoz esheloni (balandligi) yoki uning bir qismi uchun va zaruriyat bo‘lganda, eshelonlarning (balandliklarning) o‘zgarish tartibi;
uchishga yoki qo‘nishga kirish vaqtida manyovrlashga, aloqaga va ruxsatni amal qilish muddati tugashi vaqtiga nisbatan boshqa masalalar bo‘yicha zarur bo‘lgan ko‘rsatmalar va ma’lumotlar.
70. Ruxsat berish faoliyatining muddati vaqt bilan belgilanadi, agar parvoz bajarilishi boshlanmagan bo‘lsa, ruxsat avtomatik tarzda bekor qilinadi.
71. HKning ekipaji HTQB dispetcheriga radioaloqa yordamida uzatiladigan parvozlar xavfsizligini ta’minlashga tegishli ruxsat va ko‘rsatmalarni takrorlaydi.
UQY oldida kutish va UQYni kesib o‘tish, uchish, qo‘nish, yerdagi burilishga tegishli ruxsat va ko‘rsatmalar;
HTQB dispetcheri tomonidan ishchi UQY, barometr balandligini o‘lchash shkalasini o‘rnatish, ikkilamchi radiolokatsiya kodlari, kurs va tezlikka rioya qilish bo‘yicha ko‘rsatmasi, parvoz eshelonini (balandligini) egallash bo‘yicha ko‘rsatmasi (agar boshqa ko‘rsatma bo‘lmasa), o‘tish esheloni to‘g‘risida xabarlar.
72. Ruxsat va ko‘rsatmalar, shu jumladan shartli ruxsatlar tushunarli bo‘lguniga va bajarishga qabul qilinishiga shubha qolmaydigan tarzda takrorlanishi lozim.
73. HTQB dispetcheri berilgan dispetcherlik ruxsatini yoki ko‘rsatmalarini HK ekipaji tomonidan qaytarilishini eshitishi, ularni to‘g‘ri qabul qilinganligiga ishonch hosil qilishi va berilgan ruxsatlarni va ko‘rsatmalarni takrorlanishi vaqtida aniqlangan har qanday noaniqliklarni bartaraf qilish bo‘yicha choralarni ko‘rishi shart.
74. Havo transporti qatnovi talabi havo transporti qatnovi dispetcherlik xizmatining tegishli tizimida ko‘rsatilgan o‘tkazuvchanlik salohiyatidan oshganda yoki oshishi taxmin qilinganda havo transporti qatnovi oqimlarini tashkil etish tizimi samoviy hudud qismlarida tatbiq etilishi lozim.
75. Havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmatining tegishli tizimini o‘tkazish salohiyati O‘ANM tomonidan belgilanadi. O‘tkazish salohiyati me’yoridan oshib ketgan xollarda HTQXK organi ma’lum bir rayonlarda HTQXKga cheklovlarni o‘rnatadi va bu haqda havo transporti qatnovi oqimlarini tashkil etish organlariga, shuningdek chegaradosh HTQXK organlariga xabar beradi.
O‘tkazish salohiyati me’yoridan oshib ketganligi holati kuzatilgan rayonning yo‘nalishi bo‘yicha ketayotgan HK ekipaji kutilayotgan kechikishlar yoki cheklanishlar to‘g‘risida o‘z vaqtida xabardor qilinishi shart.
76. O‘ANM HTQB tizimining o‘tkazish salohiyatini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni xalqaro shartnomalarga muvofiq tashkil etishi lozim.
77. Aerodromning manyovrlash maydonida shaxslar va transport vositalarining, shu jumladan shatakka olingan HKlarining harakatini boshqarish, yerda burilishni, uchishni va qo‘nishni bajarayotgan HKlarining xavfsizligini ta’minlash aerodrom dispetcherlik punkti tomonidan amalga oshiriladi.
78. II yoki III daraja bo‘yicha ishlovchi aerodromda UQYda ko‘rinish 550 m bo‘lib, ko‘rish imkoniyati cheklangan sharoitlarda quyidagi ishlar amalga oshiriladi:
aerodromning manyovrlash maydonida ishlayotgan shaxslar va transport vositalarining soni II yoki III daraja bo‘yicha aniq uskunali qo‘nishga kirishni bajarish jarayonida minimumgacha cheklangan bo‘lishi;
manyovrlash maydonida transport vositalari bilan yerda burilayotgan HKlari o‘rtasida minimal masofa saqlanishi.
79. Falokatga uchragan HKga yordam ko‘rsatishga ketayotgan qidiruv-qutqaruv transport vositalari manyovrlash maydonida barcha boshqa turdagi harakatlar oldida ustunlik huquqiga ega.
80. Bunda manyovrlash maydonida bo‘lgan transport vositalari quyidagi qoidalarga rioya qilishlari lozim:
HKni shatakka olayotgan transport vositalari qo‘nishga kirayotgan, uchmoqchi bo‘layotgan yoki yerda burilishni amalga oshirayotgan HKga yo‘l berishlari;
manyovrlash maydoni bo‘yicha harakatni amalga oshirayotgan barcha transport vositalari aerodrom dispetcherlik punkti bilan radio aloqani olib borishi uchun tegishli yoritish signali uskunalariga va radiotexnik vositalariga ega bo‘lishlari.
Aerodromning manyovrlash maydonidagi barcha transport vositalari aerodrom dispetcherlik punkti ko‘rsatmalariga muvofiq ushbu bandning ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi xatboshilarida belgilangan talablaridan qat’i nazar, boshqa transport vositalariga yo‘l berishlari shart.
81. Transport vositalari tomonidan aerodromning manyovrlash maydonini ruxsatsiz band qilish holatlarini oldini olish bo‘yicha javobgarlik aerodrom ekspluatanti zimmasiga yuklatiladi.
82. Radiolokatsion tizimlari (mavjud bo‘lganda) parvozlar xavfsizligi bilan bog‘liq bo‘lgan ikkilamchi radiolokatsiya kodlari va to‘qnashish vaziyatlari to‘g‘risida oldindan xabar berish, to‘qnashish vaziyatlari to‘g‘risida bildirishni hisobga olib, ogohlantirish va xabar berishni ta’minlashlari lozim.
83. Nazorat qilinadigan samoviy hududda parvozni amalga oshirayotgan HKga yoqilg‘ini to‘kish zaruriyati yuzaga kelsa, HK ekipaji bu haqda HTQB organiga xabar beradi.
Bunda HTQB organi bilan yoqilg‘ini to‘kayotgan HK o‘rtasidagi belgilanadigan harakatlar, shuningdek ular tomonidan amalga oshiriladigan jarayonlar IKAO xalqaro standartlari va tavsiya etilgan amaliyotining havo transporti qatnovi tashkillashtirilishini belgilab beruvchi talablariga muvofiq o‘rnatiladi.
84. Parvoz-axborot xizmatining ma’lumotlari ta’sir ko‘rsatuvchi barcha HKlari parvoz-axborot xizmati bilan ta’minlanadi.
85. Parvoz-axborot xizmati HK komandiridan parvoz rejasini o‘zgarishiga nisbatan qat’iy qarorni qabul qilganligi uchun javobgarlikni olib tashlamaydi.
86. HTQXK organlari bir vaqtda parvoz-axborot xizmati va havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmati bilan ta’minlasa va bunda havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmati ko‘rsatilishini talab qilsa, barcha hollarda havo transporti qatnoviga dispetcherlik xizmati ko‘rsatishni parvoz-axborot xizmatiga nisbatan birinchi navbatda amalga oshiriladi.
aerodrom holatining va u bilan bog‘liq vositalarning, shu jumladan qor, muz yoki suv qatlamlari bilan qoplangan aerodromning ish maydonlari holati to‘g‘risidagi ma’lumotlari o‘zgarishini;
uchishni va qo‘nishni amalga oshirish aerodromlarida hamda zaxiradagi aerodromlarda aniq yoki kutilayotgan meteorologik sharoitlarni;
har xil klassdagi samoviy hududda parvozlarni bajaruvchi HKlari uchun to‘qnashuv xavfini mavjudligini;
VPQ bo‘yicha parvoz bajarilishi mumkin bo‘lmay qolganda, parvoz yo‘nalishi bo‘yicha meteorologik sharoitlarni;
oriyentir yetarli bo‘lmagan hududlarda parvoz bajarilayotganda HK ekipaji so‘rovi bo‘yicha parvoz va navigatsion ma’lumotlar hisobi uchun zarur ma’lumotlarni;
88. HTQXK organi parvoz-ma’lumotlari xizmatini ta’minlash vaqtida quyidagilar uchun javobgar bo‘ladi:
HK ekipajiga navigatsion vositalarining holati, havodagi va meteorologik vaziyat to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z vaqtida berilishi;
parvozlar xavfsizligiga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni hamda belgilangan va zaxiradagi aerodromlarning holati to‘g‘risidagi o‘zgarishlarni o‘z vaqtida berilishi.
89. Parvoz-ma’lumotlari xizmati ko‘rsatilishiga kiritiladigan metereologik, shuningdek navigatsion vositalari va aerodromlar to‘g‘risidagi tezkor ma’lumot (mavjud bo‘lsa) birlashtirilgan ko‘rinishda taqdim etiladi.
90. Agar parvoz-ma’lumotlari xizmati radioeshittirish bilan ta’minlanayotgan bo‘lsa, ular parvozning turli xil bosqichlari bo‘yicha alohida foydalanish elementlari va meteorologik elementlar to‘g‘risidagi birlashtirilgan ma’lumotlarni qamrab olgan xabarlardan tarkib topgan bo‘lishi kerak. Bunda radioeshittirishlarni uzatish yuqori chastotalarda, JYuCh va ATMUda bo‘lishi kerak.
91. Aerodrom rayonida nutqiy ATMU xizmatining radioeshittirishini uzatish aerodromda “havo-er” ikki tomonlama aloqa kanalining xizmat ko‘rsatilishidagi yuklanishni kamaytirish talab qilinganda ta’minlanadi.
92. Nutqiy ATMU xizmatining radioeshittirishini uzatish uchun imkon darajasida JYuCh diapazonidan foydalaniladi.
93. Nutqiy ATMU xizmatining radioeshittirishlarini uzatish uzluksiz ravishda va takrorlanish bilan olib boriladi.
94. Joriy radioeshittirishda uzatilayotgan ma’lumotlar qo‘nishga kirish, qo‘nish va uchish bilan bog‘liq ma’lumotlarni HKlarga ta’minlab bergan tegishli HTQXK organlari e’tiboriga zudlik bilan yetkaziladi.
96. Nutqiy ATMU xizmatining radioeshittirishini uzatilishi davomiyligi, agar buning imkoni bo‘lsa, 30 soniyadan oshmasligi kerak. Bunda uzatilayotgan ma’lumotning sifati yomonlashmasligi lozim.
ahamiyatga ega bo‘lgan o‘zgarish yuz berganda zudlik bilan uzatilayotgan ma’lumotlarning yangilanishi;
nutqiy ATMU xizmatining alohida xabarlari IKAOning fonetik alifbosidagi harflar ko‘rinishidagi indeks bilan belgilanishi. Keyingi beriladigan nutqiy ATMU xizmati xabarlarining indekslari alfavit tartibida o‘zlashtiriladi;
HK ekipajlari, yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini yoki aerodrom dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi HTQXK organi bilan aloqani o‘rnatganidan keyin ma’lumotlarni qabul qilganliklarini ta’kidlashlari;
HTQXK organi kelayotgan HKlariga aerodromda ayni paytdagi bosim to‘g‘risidagi ma’lumotlar haqida xabar berilishi;
98. Meteorologik sharoit tezlik bilan o‘zgargan vaqtlarda meteorologik ma’lumotni nutqiy ATMU xizmatiga kiritish maqsadga muvofiq bo‘lmagan taqdirda, nutqiy ATMU xizmati xabarlarida ob-havo to‘g‘risidagi ma’lumot HTQXK organi bilan dastlabki aloqa o‘rnatilganda amalga oshiriladi.
99. Joriy uzatilgan nutqiy ATMU xizmati ma’lumotlari HK ekipaji tomonidan qabul qilinganligi tasdiqlanganda, ularni takroran uzatish talab qilinmaydi, aerodromdagi bosim to‘g‘risidagi ma’lumotlar bundan mustasno.
100. Agar HK ekipaji nutqiy ATMU xizmatining eskirgan ma’lumotlarini qabul qilganligini tasdiqlasa, yangilanishi talab qilinadigan ma’lumotning har qanday elementi zudlik bilan HK ekipajiga uzatiladi.
bulut bilan qoplanish 1500 m dan pastda bo‘lib, osmondagi holatni aniqlash qiyinlashganda vertikal ko‘rinishini;
yaqinlashish zonasida, qo‘nishga kirishda va balandlikka ko‘tarilishda, shu jumladan shamol siljishidagi maxsus (xavfli) metereologik holatlar to‘g‘risidagi mavjud bo‘lgan har qanday ma’lumotlarni hamda parvozning amalga oshirilishiga ta’sir qiluvchi ob-havoning oxirgi holatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni;
103. Parvoz-ma’lumotlari markazlari va rayon dispetcherlik markazlari tegishli PQMR va dispetcherlik rayoni chegaralarida parvozni bajarayotgan HKlarining avariya holatiga oid barcha parvoz ma’lumotlarini yig‘ish uchun hamda bundan ma’lumotni tegishli qidiruv va qutqaruvni muvofiqlashtiruvchi markazga uzatish uchun bosh punkt bo‘lib xizmat qiladi.
104. Yaqinlashishga dispetcherlik punkti yoki aerodrom dispetcherlik punktining boshqaruvida bo‘lgan HK bilan avariya holati yuzaga kelganda, ushbu organ zudlik bilan bu haqda rayon dispetcherlik markaziga (parvoz-ma’lumotlari markaziga) xabar beradi va ular o‘z navbatida aeroportning (aerodromning) qidiruv va qutqaruvni muvofiqlashtiruvchi markaziga xabar beradi, rayon dispetcherlik markazini (parvoz-ma’lumotlari markazini) yoki qidiruv va qutqaruvni muvofiqlashtiruvchi markazni xabardor qilish talab qilinmaydigan xollar bundan mustasno.
105. Aerodrom dispetcherlik punkti yoki yaqinlashishga dispetcherlik punkti birinchi navbatda zarur kechiktirib bo‘lmaydigan yordamni ko‘rsatishi shart bo‘lgan aeroportdagi (aerodromdagi) barcha qidiruv-qutqaruv xizmatlariga xabar beradi va ularni harakatga keltirish uchun zarur choralarni ko‘radi.
106. HTQXK organlari HK avariya holatida ekanligi ma’lum bo‘lganda qidiruv va qutqaruvni muvofiqlashtiruvchi markazlarni quyidagi bosqichlardan biri mavjud bo‘lganda zudlik bilan xabardor qiladi:
107. Xabar berish mavjud bo‘lgan aloqa kanallari orqali amalga oshiriladi va quyidagi tartibda ko‘rsatilgan ma’lumotlarni o‘z ichiga olishi kerak:
108. Mazkur Qoidalarning 106-bandida ko‘rsatilgan ma’lumotlardan tashqari, qidiruv va qutqaruvni muvofiqlashtiruvchi markaz quyidagilar bilan darhol ta’minlanishi lozim:
har qanday qo‘shimcha foydali ma’lumotlar bilan, ayniqsa bosqichlar bo‘yicha avariya holatining o‘zgarishi;
109. Avariya holatlari bo‘yicha aniqlanishi lozim bo‘lgan ma’lumotlardan har qanday elementi mavjud emasligi avariya haqidagi xabarni uzatmasdan ushlab turish uchun asos bo‘lmaydi.
110. Qidiruv va qutqaruvni muvofiqlashtiruvchi markaz tomonidan qabul qilingan harakatlarning bekor qilinishi bo‘yicha ushbu markazning o‘zi javobgar bo‘ladi.
111. HTQXK organlari zaruriyat bo‘lganda avariya holatidagi HK bilan aloqani o‘rnatish va ushlab turish uchun hamda ushbu HKdan ma’lumotlarni olish uchun barcha mavjud aloqa vositalaridan foydalanadilar.
112. Agar HK avariya holatida deb hisoblansa, tasvirni aks ettirish apparaturasi havodagi vaziyatni videoyozuviga yozish imkonini bermasa, ushbu HKni va uning oxirgi ma’lum bo‘lgan joylashgan joyidan eng katta uzoqlashuvidan keyinchalik joylashish joyini aniqlash uchun uning parvoz yo‘nalishi kartada belgilanadi.
113. Agar HTQXK organi HKni avariya holatida deb hisoblasa, ushbu HKning yaqinida bo‘lgan boshqa HKlarga imkon darajasida avariya holatining xususiyati to‘g‘risida xabar qiladi va zaruriyat bo‘lsa radio sukutlik rejimini kiritadi.
115. Dispetcherlik xizmati ko‘rsatishni ta’minlash uchun aloqa abonentlari tomonidan yuqori chastota yoki JYuCh kanallari qo‘llaniladi. Bunda ikki taraflama “havo-er” kanallari yozish vositalari bilan ta’minlanadi.
116. Parvoz-ma’lumotlari xizmatini ta’minlash uchun PQMR chegarasining har qanday joyida parvozni bajarayotgan HK va parvoz-ma’lumotlari xizmatini ta’minlovchi organlar o‘rtasida ikki tomonlama aloqaning xalaqit beruvchi shovqinidan to‘sqinliksiz va uzluksiz tezkor ravishda, bevosita ikki tomonlama “havo-er” aloqasidan foydalanilishi ta’minlangan bo‘lishi kerak.
117. Rayon dispetcherlik xizmati ko‘rsatilishini ta’minlash uchun dispetcherlik rayoni chegarasining har qanday joyida parvozni bajarayotgan HK va rayon dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organ o‘rtasida ikki tomonlama aloqaning xalaqit beruvchi shovqinidan to‘sqinliksiz va uzluksiz tezkor ravishda, bevosita ikki tomonlama “havo-er” aloqasidan foydalanilishi ta’minlangan bo‘lishi kerak.
118. Yaqinlashishga dispetcherlik xizmatining ta’minlanishi uchun yaqinlashishga dispetcherlik xizmati ko‘rsatishni ta’minlovchi va uning boshqaruvi ostida bo‘lgan HK bilan o‘rtadagi ikki tomonlama aloqa xalaqit beruvchi shovqinidan to‘sqinliksiz va uzluksiz tezkor ravishda, bevosita ikki tomonlama “havo-er” aloqasidan foydalanilishi ta’minlangan bo‘lishi kerak.
119. Agar yaqinlashishga dispetcherlik xizmati ko‘rsatishni ta’minlovchi organ, alohida organ sifatida harakat qilsa, ikki tomonlama “havo-er” aloqasi uning o‘ziga foydalanish uchun ajratilgan aloqa kanali bo‘yicha olib boriladi.
120. Aerodrom dispetcherlik xizmati ko‘rsatilishini ta’minlash uchun, nazorat qilinadigan aerodromlarning manyovrlash maydonida harakatni bajaruvchi yoki aerodrom atrofidagi radiusining 50 km masofasida bo‘lgan HKlari va aerodrom dispetcherlik punkti o‘rtasida ikki tomonlama aloqa xalaqit beruvchi shovqinidan to‘sqinliksiz va uzluksiz, operativ ravishda, bevosita ikki tomonlama “havo-er” aloqasidan foydalanilishi ta’minlangan bo‘lishi kerak.
121. Zaruriyat yuzaga kelganda manyovrlash maydonidagi harakatni boshqarish uchun alohida kanallar ta’minlanadi.
123. Parvoz-ma’lumotlari markazi uning javobgarligidagi rayoni doirasida xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi quyidagi organlar bilan aloqa kanallari bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak:
124. Rayon dispetcherlik markazi uning javobgarligidagi rayoni doirasida xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi quyidagi organlar bilan aloqa kanallari bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak:
125. Yaqinlashishga dispetcherlik punkti uning javobgarligidagi rayoni doirasida xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi quyidagi organlar bilan aloqa kanallari bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak:
126. Aerodrom dispetcherlik punkti uning javobgarligidagi zonasi doirasida xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi quyidagi organlar bilan aloqa kanallari bilan ta’minlagan bo‘lishi kerak:
127. Parvoz-ma’lumotlari markazi va rayon dispetcherlik markazi ularning javobgarligidagi rayonlari doirasida xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi quyidagi organlar bilan aloqa kanallari bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim:
qidiruv va qutqaruvni muvofiqlashtiruvchi markaz bilan yoki uning yo‘qligida boshqa tegishli qidiruv-qutqaruv xizmati bilan;
128. Yaqinlashishga dispetcherlik punkti va aerodrom dispetcherlik punkti ularning javobgarligidagi rayonlari doirasida xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi quyidagi organlar bilan aloqa kanallari bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim:
perrondagi faoliyatni tashkillashtiruvchi organ bilan, agar u alohida organ sifatida tuzilgan bo‘lsa.
129. Rayon dispetcherlik markazi, parvoz-ma’lumotlari markazi, yaqinlashishga dispetcherlik punkti va aerodrom dispetcherlik punkti quyidagi aloqa vositalari bilan ta’minlanadi:
130. HTQXKning elektron-hisoblash mashinasiga avtomatik tarzda ma’lumotlarni kiritish va (yoki) ularni chiqarish talab qilingan barcha hollarda, avtomatik yozuvi uchun tegishli vositalar ta’minlanadi.
131. Mazkur Qoidalarning V bo‘limi 3 va 4-paragraflarida ko‘rsatilgan aloqa vositalari, zaruriyat bo‘lganda, boshqa turdagi vizual yoki tovushli (ovozli) aloqa vositalari bilan to‘ldiriladi (masalan yopiq televizion tizim yoki alohida ma’lumotlarni qayta ishlovchi alohida tizim bilan).
132. Rayon dispetcherlik markazlarining aloqa vositalari sirkulyar aloqa uchun moslashtirilgan bevosita nutqiy aloqa vositalarini o‘z ichiga oladi.
133. HTQXK organlari va boshqa organlar o‘rtasidagi barcha bevosita nutqiy aloqa vositalari avtomatik tarzdagi yozuv bilan ta’minlanishi kerak.
134. Manyovrlash maydonida transport vositalari (HKlaridan tashqari) harakatini boshqarish xizmati ikki tomonlama radiotelefon aloqa vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak, vizual signallar tizimidan foydalaniladigan hollar bundan mustasno.
135. Manyovrlash maydonida transport vositalari harakatini boshqarish uchun avtomatik yozuvi ta’minlanadigan alohida aloqa kanallari o‘rnatiladi.
136. HTQXK jarayonida foydalaniladigan birlamchi va ikkilamchi radiolokatsion stansiyasi yordamida olinadigan ma’lumotlar HTQB tizimlarini baholash, qidiruv-qutqaruvni o‘tkazish, insidentlarni va hodisalarni tekshirish hamda xodimlarni tayyorlash uchun avtomatik tarzda yozilishi kerak.
137. Avtomatik tarzda yozilgan ma’lumotlar 30 kun davomida saqlanishi kerak. Agar bu yozuvlar insidentlarni va hodisalarni tekshirib chiqilishi uchun aloqador bo‘lsa, ularni saqlash muddati uzaytirilishi mumkin.
138. HTQXK organlari HTQXKga oid zarur bo‘lgan vazifalarni bajarish uchun aniq bo‘lgan yoki kutilayotgan ob-havoning meteorologik sharoitlari to‘g‘risidagi so‘nggi ma’lumotlari bilan ta’minlangan bo‘lishlari lozim. Ma’lumot HTQXK xodimlarining talablariga javob beradigan davriylikda eng kam izoh talab qilinadigan shaklda taqdim etiladi.
139. HTQXK organlari HKning parvoziga, ayniqsa uning ko‘tarilishi va qo‘nishga kirishiga xavf soladigan aerodrom rayonidagi barcha meteorologik hodisalarning harakatlanish tezligi va yo‘nalishi, vertikal masofasi va joylashgan joyi to‘g‘risida aniq ma’lumotlar bilan ta’minlanadi.
140. Rayon dispetcherlik markazlari va parvoz-ma’lumotlari markazlari so‘ngi ob-havo va meteorologik xabarlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar, HK bortidan olingan maxsus xabarlar va “SIGMET” ma’lumotlari bilan ta’minlanadi.
141. Rayon dispetcherlik markazlari va parvoz-ma’lumotlari markazlari o‘z aerodromlaridagi bosim to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan ta’minlanishi kerak.
142. Yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organlarga quyidagilar taqdim etilishi lozim:
ularning tasarrufidagi samoviy hududlarida va aerodromlarida bo‘lgan joriy meteorologik xabarlar va ob-havo ma’lumotlari;
143. Yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organlarga ularning javobgarligidagi rayonda joylashgan aerodromlardagi bosim to‘g‘risidagi joriy ma’lumotlar taqdim etilishi lozim.
144. Yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organlari UQYdagi ko‘rinish uzoqligi qiymatini uskunalar yordamida o‘lchaganda, ular indikator (displey) bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
145. Yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organlarga shamolning siljishi to‘g‘risidagi ma’lumot taqdim etilishi lozim.
147. Aerodrom dispetcherlik punktiga shamolni siljishi to‘g‘risidagi ma’lumot taqdim etilishi lozim.
148. Zarur bo‘lganda, joriy meteorologik xabarlar va ob-havo ma’lumotlari aloqa stansiyalariga yuborilishi lozim. Bunday ma’lumotlarning bir nusxasi parvoz-ma’lumotlari markaziga yoki rayon dispetcherlik markaziga yuboriladi.
149. Yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organlar va aerodrom dispetcherlik punktlari ularning tasarruflarida bo‘lgan aerodrom bilan va undagi vositalari bilan bog‘liq bo‘lgan har qanday foydalanish holati to‘g‘risidagi hamda vaqtinchalik cheklanishlarning mavjudligi to‘g‘risidagi, ish maydonidagi sharoitlardan foydalanish nuqtai nazaridan o‘ziga xos bo‘lgan maxsus shartlar to‘g‘risidagi joriy ma’lumotlar bilan doimiy ravishda ta’minlanishi kerak.
150. HTQXK organlari yerdagi harakatni ta’minlash uchun zarur bo‘lgan vizual va vizual bo‘lmagan vositalardan hamda ularning javobgarligidagi rayonlari chegaralarida HKning uchishi, qo‘nishga kirishi uchun ahamiyatga ega bo‘lgan vizual vositalari va radionavigatsion vositalaridan foydalanish holati to‘g‘risidagi joriy ma’lumot bilan doimiy ravishda ta’minlanishi kerak.
151. Yaqinlashishga dispetcherlik xizmatini ta’minlovchi organlar va aerodrom dispetcherlik punktlari radionavigatsion vositalarining ishlamay qolganligi to‘g‘risida distansion holatda ma’lumot olishi lozim.
152. Boshqarilmaydigan uchuvchisiz aerostatlarning ekspluatantlari ushbu aerostatlarning parvozlari to‘g‘risidagi batafsil ma’lumotlarni HTQXK organlariga xabar qilishlari lozim.
153. HTQXK organlari tegishli tashkilotlar bilan tuziladigan kelishuvlarga muvofiq o‘zlari xizmat ko‘rsatayotgan hudud doirasida bajarilayotgan parvozlarning samoviy hududiga daxl qiluvchi atmosferaga radioaktiv yoki kimyoviy zaharli moddalarning chiqarilganligi to‘g‘risida xabardor qilinishlari shart.
O‘zbekiston Respublikasining “Fuqaro aviatsiyasida havo transporti qatnoviga xizmat ko‘rsatish” aviatsiya qoidalariga (O‘zR AQ-71)
1-ILOVA
1-ILOVA
Klass | Parvoz turi | Eshelonlashtirish | Xizmat ko‘rsatish | Tezlikning cheklanishi | Radioaloqaga bo‘lgan talablar | HTQB organi ruxsatining zarurligi |
A | Faqat UPQQ bo‘yicha | Barcha HK | HTQB | Qo‘llanilmaydi | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha |
V | Faqat UPQQ bo‘yicha | Barcha HK | HTQB | Qo‘llanilmaydi | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha |
Faqat VPQ bo‘yicha | Barcha HK | HTQB | Qo‘llanilmaydi | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha | |
S | UPQQ bo‘yicha | UPQQ nisbatan UPQQ UPQQ nisbatan VPQ | HTQB | Qo‘llanilmaydi | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha |
VPQ bo‘yicha | VPQ nisbatan UPQQ | 1) HTQB uchun UPQQ nisbatan eshelonlashtirish 2) VPQ/ VPQ (tavsiya so‘rovi bo‘yicha to‘qnashuvni oldini olish) | 3000 m esh�londan past bo‘lmagan 450 km/s, ortiq bo‘lmagan | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha | |
D | UPQQ bo‘yicha | UPQQ nisbatan UPQQ | HTQB, VPQ bo‘yicha parvozlar to‘g‘risidagi ma’lumot (tavsiya so‘rovi bo‘yicha to‘qnashuvning oldini olish) | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/s, ortiq bo‘lmagan | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha |
VPQ bo‘yicha | Ishlab chiqarilmaydi | UPQQ/ VPQ va VPQ/VPQ bo‘yicha parvozlar to‘g‘risidagi ma’lumot (tavsiya so‘rovi bo‘yicha to‘qnashuvning oldini olish) | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/s, ortiq bo‘lmagan | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha | |
E | UPQQ bo‘yicha | UPQQ nisbatan UPQQ | HTQB va imkon darajasida, VPQ bo‘yicha parvozlar to‘g‘risidagi ma’lumot | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/soatdan ortiq bo‘lmagan | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Ha |
VPQ bo‘yicha | Ishlab chiqarilmaydi | Imkon darajasida, harakat to‘g‘risidagi ma’lumot | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/s, ortiq bo‘lmagan | Yo‘q | Yo‘q | |
F | UPQQ bo‘yicha | Imkon darajasida, UPQQ nisbatan UPQQ | Havo transporti qatnoviga konsultativ xizmat ko‘rsatish, uchishga oid ma’lumotlariga xizmat ko‘rsatish | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/s, ortiq bo‘lmagan | D�imiy ikki tomonlama aloqa | Yo‘q |
VPQ bo‘yicha | Ishlab chiqarilmaydi | Uchishga oid ma’lumotlariga xizmat ko‘rsatish | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/soatdan ortiq bo‘lmagan | Yo‘q | Yo‘q | |
G | UPQQ bo‘yicha | Ishlab chiqarilmaydi | Uchishga oid ma’lumotlariga xizmat ko‘rsatish | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/s, ortiq bo‘lmagan | Doimiy ikki tomonlama aloqa | Yo‘q |
VPQ bo‘yicha | Ishlab chiqarilmaydi | Uchishga oid — ma’lumotlariga xizmat ko‘rsatish | 3000 m eshelondan past bo‘lmagan 450 km/s, ortiq bo‘lmagan | Yo‘q | Yo‘q |
O‘zbekiston Respublikasining “Fuqaro aviatsiyasida havo transporti qatnoviga xizmat ko‘rsatish” aviatsiya qoidalariga (O‘zR AQ-71)
2-ILOVA
2-ILOVA
1. HTQXK organlari va uchuvchilarga quyidagilarni aniqlash uchun HTQXKning aniq bo‘lgan yo‘nalish uchastkasi yoki rayonida foydalaniladigan yo‘nalish indekslari tizimi xizmat qiladi:
geografik koordinatlarga oid yoki boshqa uni tavsiflovchi vositalardan foydalanishga tayanmasdan, HTQXKning har qanday yo‘nalishini aniq ko‘rsata olishi uchun;
agar bu maqsadga muvofiq bo‘lsa, HTQXK yo‘nalishini samoviy hududdagi aniq bo‘lgan vertikal tizimiga o‘zaro bog‘lashi uchun.
tubdan o‘zgarishiga tayanmasdan, kelgusida bo‘ladigan har qanday o‘zgarishlarning hisobi bilan HTQXK yo‘nalishlarini yetarli darajadagi kengaytirish imkoniyatini ta’minlashga.
3. HTQXKning yo‘nalishi indeksi zaruriyat yuzaga kelganda quyidagi asosiy indekslar bilan to‘ldiriladi:
5. Asosiy indeks bitta alifbo harfidan iborat bo‘ladi va undan keyin 1 dan 999 gacha raqamlari qo‘yiladi.
HTQXK yo‘nalishlarining regional tarmog‘ini bir qismi bo‘lib hisoblanuvchi mintaqaviy navigatsiya yo‘nalishlari bo‘lmagan yo‘nalishlari uchun — “A”, “B”, “G”, “R” harflari;
HTQXK yo‘nalishlarining regional tarmoqning bir qismi bo‘lib hisoblanuvchi mintaqaviy navigatsiya yo‘nalishlari uchun — “L”, “M”, “N”, “P” harflari;
mintaqaviy navigatsiya yo‘nalishlari bo‘lib hisoblanmagan va HTQXK yo‘nalishlarining regional tarmog‘ining bir qismi bo‘lib hisoblanmagan yo‘nalishlari uchun — “N”, “J”, “V”, “W” harflari;
HTQXK yo‘nalishlarining regional tarmog‘ini bir qismi bo‘lib hisoblanmagan mintaqaviy navigatsiya yo‘nalishlari bo‘lmagan yo‘nalishlari uchun — “Q”, “T”, “Y”, “Z” harflari.
vertolyotlar tomonidan foydalanish uchun asosiy shaklda o‘rnatiladigan va past balandlikda o‘tayotgan yo‘nalishni belgilash uchun — “K” harfi;
samoviy hududning yuqori qismida o‘rnatiladigan yo‘nalishni yoki uning bir qismini belgilash uchun — “U” harfi;
faqatgina yuqori tezlik bilan uchish vaqtida va tormozlanishda, tezlikni oshirishda tovushdan tez uchadigan HKlaridan foydalanish uchun mo‘ljallangan yo‘nalishni belgilash uchun — “S” harfi.
8. HTQXKning tegishli yo‘nalishini asosiy indeksiga quyidagilarga muvofiq qo‘shimcha harf qo‘shilishi mumkin:
yo‘nalishda yoki uning bir qismida faqat konsultativ xizmat ta’minlanganligini belgilash uchun — “F” harfi;
yo‘nalishda yoki uning bir qismida faqat parvoz-ma’lumotlari xizmati ta’minlanganligini belgilash uchun — “G” harfi.
9. Asosiy magistral yo‘nalishiga uning butun masofasi bo‘yicha dispetcherlik rayonlarini, davlatlarni yoki mintaqalarni kesib o‘tilishiga bog‘liq bo‘lmagan ravishda bitta indeks beriladi.
10. Agar ikkita yoki bir nechta magistral yo‘nalishlari umumiy uchastkaga ega bo‘lsa, HTQXKni ta’minlashda qiyinchiliklarni vujudga keltirishidan tashqari, bu uchastkaning tegishli yo‘nalishlarini har biriga indekslar belgilanadi, agar HTQXKni ta’minlashda qiyinchiliklar vujudga kelsa, barcha tomonlarning kelishuviga ko‘ra faqat bitta indeks beriladi.
12. Indekslarga bo‘lgan ehtiyojni o‘zaro muvofiqlashtirish maqsadida IKAOning regional byurosiga xabar beriladi.
13. Harf bosish aloqasida indekslar ikkitadan kam bo‘lmagan va oltitadan ko‘p bo‘lmagan belgilar orqali beriladi.
15. Agar nutqiy aloqada mazkur ilovaning 7-bandida ko‘rsatilgan “K”, “U” va “S” prefikslaridan foydalanilganda, ular quyidagi shaklda talaffuz qilinadi:
16. Ushbu ilovaning 8-bandida ko‘rsatilgan “F”, “G”, “Y” yoki “Z” harflaridan foydalanilganda HK ekipajidan ushbu harflardan nutqiy aloqada foydalanishlari talab qilinmaydi.
O‘zbekiston Respublikasining “Fuqaro aviatsiyasida havo transporti qatnoviga xizmat ko‘rsatish” aviatsiya qoidalariga (O‘zR AQ-71)
3-ILOVA
3-ILOVA
1. Indekslar tizimi har bir yo‘nalishni oddiy va bir xil ma’noga ega bo‘lgan shaklda belgilash imkonini beradi va quyidagilar o‘rtasida aniq farqni ko‘rsatadi:
3. Uchish yoki uchib kelish standart yo‘nalishlarining kodlanmagan indekslari quyidagilardan iborat:
4. Asosiy ko‘rsatkich bo‘lib, uchish standart marshruti tugayotgan yoki uchib kelish standart marshruti boshlanayotgan asosiy nuqtaning nomi yoki kodlangan nomi hisoblanadi.
6. Yo‘nalish ko‘rsatkichi bitta harf bilan ifodalanadi. Bunda “I” va “O” harflaridan foydalanilmaydi.
9. Har bir yo‘nalishga status ko‘rsatkichi beriladi. Birinchi status ko‘rsatkichi sifatida “1” soni beriladi.
Yo‘nalish o‘zgargan taqdirda, yangi status ko‘rsatkichiga tartib bo‘yicha keyingi sonlar beriladi. Bunda “9” sonidan keyin takroran “1” soni keladi.
11. Nutqiy aloqada faqatgina kodlanmagan indeksdan foydalaniladi. Yo‘nalishlarni kodlanmagan indekslar bilan belgilashda “uchish”, “uchib kelish” va “vizual” so‘zlari zarur elementlar bo‘lib hisoblanadi.
13. HTQXK xodimlarining HK yo‘nalishlarini belgilab beruvchi ish joylari kodlanmagan va kodlangan indekslar, qo‘nishga kirishning har bir sxemasi, uchish va (yoki) uchib kelish standart yo‘nalishining xar biri to‘g‘risida batafsil ma’lumotining indikatsiyasi ta’minlanadi. Bunda imkoniyat bo‘lsa, yo‘nalish va sxemalarning grafik tasvirini indikatsiyasi ta’minlanadi.
O‘zbekiston Respublikasining “Fuqaro aviatsiyasida havo transporti qatnoviga xizmat ko‘rsatish” aviatsiya qoidalariga (O‘zR AQ-71)
4-ILOVA
4-ILOVA
2. Yerdagi radionavigatsion vositalari bo‘lmaganda asosiy nuqtalar, vizual kuzatish yo‘li bilan (VPQ bo‘yicha parvoz qilishda) yoki bortga oid avtonom navigatsion vositalari yordami bilan aniqlanishi mumkin bo‘lgan joylarda o‘rnatiladi.
3. Radionavigatsion vositalarining joylashishi bo‘yicha belgilanadigan asosiy nuqtalarning nomlariga oson taniladigan va ma’lum geografik o‘ringa ega bo‘lgan nom beriladi.
asosiy nuqtaning nomi HTQXK xodimlari yoki HKning ekipaji tomonidan talaffuz qilinishida qiyinchilik yaratmasligi;
asosiy nuqtaning nomi nutqiy aloqada osonlik bilan aniqlanishi va shu rayondagi boshqa asosiy nuqtalarning nomlanishidan farqli bo‘lishi;
5. Indekslarning nomlanishi radionavigatsiya vositalari turgan joydan 1100 km doirasida bir-birini takrorlamasligi kerak.
6. Bitta joyda bo‘lgan va bitta joyda joylashgan chastota spektorlarining turli diapazonlarda ishlovchi ikkita radionavigatsiya vositalari, ular qoida bo‘yicha bir xil radionomlanishga ega bo‘ladi.
7. Kodlangan indekslarga bo‘lgan ehtiyojlarni o‘zaro muvofiqlashtirish maqsadida IKAOning regional byurosiga xabar beriladi.
8. HTQB maqsadida foydalaniladigan va radionavigatsion vositalarining joylashishi bo‘yicha belgilanmagan joyda asosiy nuqta talab qilingan taqdirda, u osonlik bilan talaffuz qilinadigan kodlangan nom bilan alohida beshta harf bilan belgilanadi. Bunday indeksining kodlangan nomi asosiy nuqtaning nomi va kodlangan indeksining nomi bilan bir xil bo‘ladi.
9. Indeksining kodlangan nomi HTQXK xodimlari yoki HKning ekipaji tomonidan talaffuz qilinishida qiyinchilik yaratmasligi lozim (masalan: “TOLIB”, “TONIR”).
10. Indeksning kodlangan nomi nutqiy aloqada osonlik bilan aniqlanishi va shu rayondagi boshqa indekslarning nomlanishidan farqli bo‘lishi kerak.
11. Asosiy nuqtaga berilgan osonlik bilan talaffuz qilinadigan alohida beshta harfdan iborat bo‘lgan kodlangan indeksning nomi boshqa har qanday asosiy nuqtaga berilmaydi. Asosiy nuqtaning joylashgan joyi o‘zgarganda, asosiy nuqtaga yangi kodlangan indeksning nomi beriladi.
12. Kodlangan indekslarning nomlariga bo‘lgan ehtiyojlarni o‘zaro muvofiqlashtirish maqsadida IKAOning regional byurosiga xabar beriladi.
13. Nutqiy aloqa orqali asosiy nuqtaga havola qilish uchun ushbu ilovaning 2 yoki 3-paragraflarida belgilangan nomlardan foydalaniladi. Agar bunday qilishning imkoni bo‘lmasa, ushbu kodlangan nom nutqiy aloqada IKAOning fonetik alifbosiga muvofiq talaffuz qilinadigan kodlangan nomga almashtiriladi.
14. Harf bilan bosiladigan va kodlangan aloqa uchun asosiy nuqtaga tayanishda, faqatgina kodlangan indeks yoki kodlangan nomdan foydalaniladi.
15. HTQXK organlari HK parvozi haqidagi ma’lumotni olishlari uchun xabarlarni yetkazish punkti sifatida alohida asosiy nuqtalarni tayinlash zarurati kelib chiqishi mumkin.
parvozning boshlang‘ich yoki asosiy tugash bosqichlari (balandlikni olishi, pasayishi, yo‘nalishning o‘zgarishi va boshqalar);
17. Xabarlarni uzatish punktlari so‘rov bo‘yicha xabarlarni uzatish punktlari sifatida yoki xabarlar uzatilishi shart bo‘lgan punkt sifatida belgilanadi.
xabarlar uzatilishi shart bo‘lgan punktlar, qoida tariqasida, dispetcherlik rayonlarida yoki PQMR chegaralarida o‘rnatilishi.
O‘zbekiston Respublikasining “Fuqaro aviatsiyasida havo transporti qatnoviga xizmat ko‘rsatish” aviatsiya qoidalariga (O‘zR AQ-71)
5-ILOVA
5-ILOVA
1. Kutilmagan vaziyatlarda amalga oshiriladigan chora-tadbirlar vaqtinchalik xususiyatga ega va ular normal holatdagi xizmat tiklanmagunga qadar amalga oshiriladi.
2. Aniq samoviy hududdagi O‘ANM HTQXKning buzilishi holatlarida yoki potensial buzilishida fuqaro aviatsiyasi parvozlari xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha choralar ko‘rish hamda imkon darajasida xizmat ko‘rsatishning turlari va alternativ vositalarini taqdim etilishi uchun javobgar. Shu sababli O‘ANM kutilmagan vaziyatlarda amalga oshiriladigan chora-tadbirlar rejalarini ishlab chiqishi, e’lon qilishi va bajarishi lozim.
3. Samoviy hududdagi HTQXK vakolati boshqa davlatga berilganda kutilmagan vaziyatlarda choralar ko‘rish bo‘yicha javobgarlik ushbu vakolatlarni qabul qilgan davlat zimmasiga yuklatiladi, agar ushbu vakolatlarni beruvchi davlat ularni qaytarib olmasa. Vakolatlarni beruvchi davlat ushbu vakolatlarni qaytarib olgan taqdirda kutilmagan vaziyatlarda choralar ko‘rish uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga oladi.
4. O‘ANM kutilmagan vaziyatlarda o‘z vaqtida choralar ko‘rilishini ta’minlash maqsadida quyida ko‘rsatilgan tayyorlanishi lozim bo‘lgan chora-tadbirlarni amalga oshiradi:
HTQXKga ta’sir qiluvchi odatda oldindan xabardor bo‘ladigan hodisalarga, ya’ni ish tashlashlar, mehnat nizolari kabi hodisalarga mo‘ljallangan kutilmagan vaziyatlarda amalga oshiriladigan umumiy chora-tadbirlar rejalari tayyorlanishini;
harbiy nizolar yoki fuqaro aviatsiyasi faoliyatiga noqonuniy aralashuv harakatlari natijasida, shuningdek jamoat sog‘lig‘ini saqlash sohasidagi yuzaga keladigan va bo‘lishi mumkin bo‘lgan favquloddagi holatlarda yoki tabiiy ofatlar natijasida HK parvozlariga bo‘lgan xavfni baholashni.
5. Agar HTQXKning buzilishi bir nechta davlatga daxldor bo‘lsa, ushbu davlatlar bilan muvofiqlashtirilishi va rasmiy ravishda kelishilishi zarur.
6. Favquloddagi choralarga o‘tish tartibini ta’minlash zaruriyati yuzaga kelgan hollarda, kutilmagan vaziyatlarda amalga oshiriladigan chora-tadbirlar rejalarining muvofiqlashtirilishida barcha manfaatdor davlatlar bilan oldindan kelishib olingan muddatlarda tarqatiladigan bir xil shakldagi “NOTAM” matinining tafsilotini kelishish nazarda tutilishi lozim.
7. Aeronavigatsion xizmatidan foydalanuvchilar imkon qadar oldindan kutilayotgan yoki amaldagi HTQXKning buzilishlari to‘g‘risida “NOTAM” orqali xabardor qilinishi lozim. Bunda HTQXKning buzilishi oldindan ma’lum bo‘lgan hollarda xabar 48 soatdan kechiktirilmasdan tarqatilishi kerak.
8. “NOTAM” xabarlari kutilmagan vaziyatlarda amalga oshiriladigan tegishli chora-tadbirlar rejalari to‘g‘risidagi ma’lumotlardan tarkib topgan bo‘lishi kerak.
9. Maxsus choralarning qo‘llanilishi va HTQXKning normal ish faoliyati tiklanganligi to‘g‘risidagi xabar normal ekspluatatsion sharoitlarga o‘tishini ta’minlashi uchun “NOTAM” orqali qisqa muddatlarda tarqatilishi lozim.