O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 12-iyuldagi 267-son qarori bilan tasdiqlangan “Mehnatni muhofaza qilishga doir qoida va normalarni qayta ko‘rib chiqish, ishlab chiqish va joriy etish Dasturi” (O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari to‘plami, 2000-y., 7-son, 39-modda) ijrosini ta’minlash maqsadida buyuraman:
1. Otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishda mehnatni muhofaza qilish qoidalari ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Mazkur buyruq O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatiga olingan kundan boshlab o‘n kun o‘tgach kuchga kiradi.
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirining 2009-yil 2-iyundagi 23/B-sonli buyrug‘iga
ILOVA
ILOVA
Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-y., 5-son, 223-modda) Qonuniga muvofiq otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarish bilan shug‘ullanadigan xodimlar uchun mehnatni muhofaza qilish tartibini belgilaydi.
1. Mazkur Qoidalar mulkchilik shaklidan qat’i nazar, otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarish bilan shug‘ullanadigan korxona va tashkilotlar (bundan keyingi o‘rinlarda korxonalar deb yuritiladi) tomonidan qo‘llanishi shart.
Oldingi tahrirga qarang.
2. Mazkur Qoidalar yo‘l harakati xavfsizligi qoidalari, hayvonlar gigiyenasi normalari va veterinariya-sanitariya qoidalari, milliy standartlarning tegishli normalari, shuningdek belgilangan tartibda tasdiqlangan boshqa tarmoq normativ hujjatlari talablari bajarilishi shart ekanligini istisno etmaydi.
(2-band O‘zbekiston Respublikasi kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirining 2023-yil 12-iyundagi 34-2023/B-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 1973-1, 16.06.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 17.06.2023-y., 10/23/1973-1/0392-son — 2023-yil 5-noyabrdan kuchga kiradi)
Oldingi tahrirga qarang.
3. Korxonalarda mehnatni muhofaza qilishga doir qonunchilik hujjatlariga va mazkur Qoidalarga rioya etilishi ustidan davlat nazorati bunga maxsus vakolat berilgan davlat idoralari tomonidan, jamoatchilik nazorati esa mehnat jamoalari va kasaba uyushmalari tomonidan saylanadigan mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha vakillar tomonidan amalga oshiriladi.
(3-band O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
4. Mazkur Qoidalarning bajarilishini nazorat qilish korxonaning xavfsizlik texnikasi bo‘yicha xizmati (muhandisi) zimmasiga yuklatiladi.
5. O‘zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonunining 14-moddasiga muvofiq ishlovchilar soni 50 va undan ortiqni tashkil qiluvchi korxonalarda maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan shaxslar orasidan mehnatni muhofaza qilish xizmati tashkil qilinadi. Ishlovchilar soni 50 dan kam bo‘lgan korxonalarda mehnatni muhofaza qilish funksiyalarini bajarish tashkilot rahbarlaridan birining zimmasiga yuklatiladi.
Mehnatni muhofaza qilish xizmati vazifalariga korxonada mehnatni muhofaza qilish va xavfsizlik texnikasi bo‘yicha barcha ishlarni muvofiqlashtirish va ushbu ishlar o‘z vaqtida bajarilishini nazorat qilish kiradi.
6. Mehnatni muhofaza qilish xizmati o‘z maqomiga ko‘ra korxonaning asosiy xizmatlariga tenglashtiriladi va uning rahbari yoki bosh muhandisiga bo‘ysunadi hamda korxonaning faoliyati tugatilgan taqdirda tugatiladi.
7. Korxonalarda otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishda mehnatni muhofaza qilish ishlarini tashkil qilish Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 273, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshiriladi.
8. Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risidagi namunaviy nizomga muvofiq korxonalarda quyidagilar nazorat qilinishi lozim:
9. Korxonalarda mehnat faoliyati bilan bog‘liq ravishda sodir bo‘lgan baxtsiz hodisalar va boshqa jarohatlanishlarni o‘rganish va hisobini yuritish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 6-iyundagi 286-sonli qarori (O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari to‘plami, 1997-y., 6-son, 21-modda) bilan tasdiqlangan Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligining boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi nizomga muvofiq amalga oshirilishi lozim.
10. Xodimlar o‘z kasblari va ish turlari bo‘yicha belgilangan tartibda o‘qishlari, yo‘l-yo‘riqlar olishlari, bilimlarini tekshiruvdan o‘tkazishlari hamda kasbiy-texnik tayyorgarlikdan o‘tgan bo‘lishlari shart.
11. Xodimlarni mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlardan o‘tkazish, o‘qitish va bilimlarini tekshirish Mehnat muhofazasi bo‘yicha o‘qishlarni tashkil qilish va bilimlarni sinash to‘g‘risidagi namunaviy nizomga (ro‘yxat raqami 272, 1996-yil 14-avgust) muvofiq amalga oshirilishi lozim.
12. Korxona ma’muriyati barcha ishga kirayotganlar, shuningdek boshqa ishga o‘tkazilayotgan xodimlar uchun ishlarni bajarishning xavfsiz usullarini tashkil etishlari hamda ularga mehnatni muhofaza qilish va baxtsiz hodisalarda jabrlanganlarga yordam ko‘rsatish bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlar berishlari shart.
13. Korxonalarda mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha yo‘riqnomalar Mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha yo‘riqnomalarni ishlab chiqish to‘g‘risidagi (ro‘yxat raqami 870, 2000-yil 7-yanvar) nizomga muvofiq ishlab chiqiladi. Xodimlarni ushbu yo‘riqnomalar bilan ta’minlash korxona rahbariyatining zimmasiga yuklatiladi.
14. Korxonalarda kasbga ko‘ra tanlash o‘tkazilishi lozim bo‘lgan kasblar va mutaxassislar ro‘yxati bo‘lishi lozim.
15. Otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarish bilan shug‘ullanadigan xodimlar tegishli kasbiy ma’lumotga va zarur ish tajribasiga hamda ushbu ishlarni bajarishda qo‘yilgan talablarga javob beradigan darajada ishlarni tashkil qilish qobiliyatiga ega bo‘lishi lozim.
16. Xodimlar otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishga kirishish oldidan bunday ishlarni amalga oshirish bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlar olishlari, o‘rnatilgan talablar bilan tanishishlari hamda ularni bajarishning xavfsiz usullarini o‘zlashtirib olgan bo‘lishlari lozim.
17. Kasbiy tanlovdan so‘ng ishga qabul qilingan xodimlarning kasbiy mahorati yuqori ekanligiga ishonch hosil qilish maqsadida nazorat o‘rnatish, zarur bo‘lganda qayta yo‘l-yo‘riqdan o‘tkazish lozim.
18. Homilador, emizikli ayollar va 18 yoshga to‘lmagan shaxslar tomonidan, otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishga ruxsat etilmaydi.
20. Yakka tartibda himoya vositalaridan foydalanishda, xodimlar ularning qo‘llanilish usullari, himoya xususiyatlari va amal qilish muddatlari to‘g‘risida to‘liq ma’lumotlarga ega bo‘lishi hamda ulardan foydalanishga o‘rgatilishi lozim.
amaldagi me’yorlar bo‘yicha mazkur ishlab chiqarish uchun talab qilinadigan barcha shaxsiy himoya vositalarining zarur miqdori va nomenklaturasini;
shaxsiy himoya vositalaridan xavfli va zaharli moddalar muhitida foydalanilganda ularni degazatsiya va dezinfeksiya qilishni (bir marta qo‘llaniladigan himoya vositalari bundan mustasno).
22. Shaxsiy himoya vositalarini saqlash, berish va qabul qilish o‘rnatilgan tartibda amalga oshiriladi.
24. Otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishga belgilangan tartibda dastlabki va davriy tibbiy ko‘rikdan o‘tgan hamda tibbiy jihatdan sog‘lom bo‘lgan shaxslar qo‘yiladi.
25. Korxona rahbariyati (yoki ish beruvchi) har yili davriy tibbiy ko‘rikdan o‘tishi lozim bo‘lgan xodimlarning ro‘yxatini tuzishi hamda ularning tibbiy ko‘rikdan o‘tishini ta’minlashi lozim.
26. Tibbiy ko‘riklar davolash-sog‘lomlashtirish tadbirlari belgilangan tekshirish dalolatnomasi bilan yakunlanishi lozim.
27. Korxona rahbariyati tibbiy ko‘rik dalolatnomasi bilan tanishib chiqishi, hamda dalolatnomada ko‘zda tutilgan barcha tadbirlar va ko‘rsatmalarni bajarishi lozim.
28. Davriy tibbiy ko‘riklarni o‘z vaqtida, sifatli o‘tkazilishi va ularning natijalariga ko‘ra berilgan tavsiyalarning bajarilishi uchun javobgarlik korxona ma’muriyati zimmasiga yuklanadi.
29. Xodim tibbiy ko‘rikdan o‘tishdan bo‘yin tovlagan yoki tibbiy komissiyalar tomonidan o‘tkazilgan tekshirishlar natijalariga ko‘ra berilgan tavsiyalarni bajarmagan taqdirda, korxona ma’muriyati ushbu xodimni ishga qo‘yishga haqli emas.
30. Korxonalarda xodimlarning salomatligini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirining 2000-yil 6-iyundagi 300-sonli “O‘zbekiston Respublikasida xodimlarni ishga qabul qilishda dastlabki va davriy tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi buyrug‘i (ro‘yxat raqami 937, 2000-yil 23-iyun) asosida amalga oshirilishi lozim.
31. Har bir korxona, amaldagi tarmoqqa mos keladigan xavfi yuqori sharoitlarda bajariladigan ishlar ro‘yxatini tuzib chiqishi zarur.
32. Otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishda xavfli va zararli omillar inson organizmiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
33. Otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishda xavfli va zararli omillarga quyidagilar kiradi:
34. Otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishda insonlar va hayvonlarga xos kasalliklar (tuberkulyoz, brutsellyoz, leptospiroz va boshqalar) bilan kasallangan shaxslarning ishlashlari taqiqlanadi.
35. Otlar bilan tashish va boshqa ishlarni bajarishda teri kasalliklari bilan kasallangan, shilingan va mayda yaralari bor xodimlar faqat shifokor ruxsati bilan ishga qo‘yiladi.
36. Otlar saqlanadigan korxona hududidagi yo‘llar, yo‘laklar va o‘tish joylari bo‘sh, tekis va yetarlicha yoritilgan bo‘lishi kerak. Qish vaqtida o‘tish joylari va yo‘laklar qordan tozalanishi lozim.
39. Korxona hududida transport va kishilarning harakatini boshqaruvchi yo‘l belgilari va ko‘rsatkichlari bo‘lishi kerak.
45. Ishga chiqishdan oldin brigadir va otboqar ishga taalluqli barcha inventarlarning sozligini tekshirish hamda g‘ildiraklarning mahkamligiga alohida e’tibor qaratishi kerak.
47. Ot-ulov vositalari otboqarga otning orqa oyog‘i yetmaydigan holda, maxsus o‘rindiqlar bilan jihozlanishi kerak.
50. Avtotransport va boshqa transport vositalari tez harakatlanadigan yo‘llarda yo‘l harakati qoidalariga rioya qiladigan otboqar va yuvosh hamda o‘rgatilgan otlardan foydalaniladi.
51. Yuqori tepaliklardan pastga tushishda aravalar oralig‘ida ma’lum masofa bo‘lishi, ularda tormoz tizimi qo‘llanilishi talab etiladi va bunday paytda odamlar aravada bo‘lishi taqiqlanadi.
52. Ot-ulovlarini karvon yoki guruhlab tuproq yoki qor yo‘llarda hamda biroz qiya yo‘llarda olib borishda 1,5 — 2 m, muz yo‘llarda 5 m oraliq masofa saqlanishi kerak.
53. Ot-ulovlar oralig‘i keskin pastliklarda pastlik uzunligicha bo‘lishi kerak. Keskin pastliklarda albatta harakatni to‘xtatuvchi moslamani (tormoz) qo‘llash kerak. Bunday holatlarda ot ulovlarda odam bo‘lishi taqiqlanadi.
54. Ot-ulovlarini daryo va ko‘llarda muz qalinligi yetarli bo‘lmaganda hamda bahor vaqtida muzlarda yoriq paydo bo‘lganda va muz suv bilan qoplanganda olib yurish taqiqlanadi.
55. Pastqamlik, qumloq yo‘llarda, temir yo‘l o‘tish joylarida va boshqa xavfli joylarda otlarni boshqaruvsiz qoldirishga ruxsat etilmaydi.
56. Donali og‘ir, hamda katta hajmdagi yuklar aravaga zanjir, tros yoki arqon bilan yaxshilab bog‘lanib, maxsus ustuncha va ponalar bilan mahkamlanishi lozim.
aravani to‘xtatishda jilovni sekin tortish, kerak bo‘lganda sal kuchliroq tortish, lekin keskin silkitmaslik;
aravani burishda jilovni qaytariladigan tomoni tortilishi, lekin qarama-qarshi tomoni qo‘yib yuborilmasligi kerak.
61. Yaylovda otlar bilan ishlaganda oldin egarining mustahkamligi va to‘g‘ri bog‘lanishi hamda uzangini mustahkamligi tekshiriladi. Uzangilar tortilgandan so‘ng ayil uzunligi aniqlanadi. Egar ustida o‘tirganda oyoq kiyim uzangiga to‘g‘ri kelishi lozim.
62. Egarlangan otni yuganidan tutib otxonadan chiqarish lozim. Otxonadan yoki boshqa yopiq imoratlardan chiqishda yoki u yerlarga kirishda otlarga minilmaydi.
63. Egar ustida o‘tirganda yuganni qo‘lga o‘rash, qo‘yib yuborish mumkin emas, otni to‘g‘ri boshqarish kerak.
Oldingi tahrirga qarang.
64. Mehnatni muhofaza qilish qoidalariga rioya qilmagan shaxslar qonunchilik hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortiladilar.
65. Ishlab chiqarish bilan bog‘liq holda xodimlarning salomatligiga yetkazilgan zararlar qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanadi.
(64 va 65-bandlar O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi, Sog‘liqni saqlash vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi kengashi bilan kelishilgan.