O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 9-martdagi PQ-303-son “Avtomobil transportida yo‘lovchilar tashish sohasidagi tadbirkorlik faoliyatining alohida turlarini amalga oshirishni tartibga solish to‘g‘risida” qarorini bajarish va umumiy foydalanishdagi avtomobilda tashish bilan shug‘ullanayotgan xo‘jalik yurituvchi subyektlarning ish faoliyatini qonuniy tartibga solish maqsadida buyuraman:
1. Avtomobilda tashuvchining foydalanish xizmati va texnika xizmati to‘g‘risidagi nizom ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Mazkur buyruq O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatiga olingan kundan boshlab o‘n kun o‘tgach kuchga kiritilsin.
O‘zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi boshlig‘ining 2009-yil 3-martdagi 19-sonli buyrug‘i bilan
TASDIQLANGAN
TASDIQLANGAN
Oldingi tahrirga qarang.
Mazkur Nizom avtotransport vositasida yo‘lovchi va yuk tashish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi mustaqil xo‘jalik yurituvchi subyektlarning foydalanish xizmati hamda texnika xizmatiga oid vazifalarni belgilaydi.
(muqaddima O‘zbekiston Respublikasi transport vazirining 2023-yil 26-iyundagi 15-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 1936-2, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 19.07.2023-y., 10/23/1936-2/0495-son)
avtotransport vositalari — yo‘lovchilar, bagaj, yuklar tashishga hamda maxsus ishlarni bajarishga mo‘ljallangan avtomobillar, shatakchi avtomobillar, tirkama va yarim tirkamalar.
avtomobilda tashuvchi — mulk huquqi yoki boshqa ashyoviy huquqlar asosida avtotransport vositasiga ega bo‘lgan, tijorat asosida yo‘lovchilar, bagaj, yuklar tashish xizmatini ko‘rsatadigan hamda bunga maxsus ruxsatnomasi (litsenziyasi) bo‘lgan yuridik yoki jismoniy shaxs.
foydalanish xizmati — yuk va yo‘lovchilar tashishni belgilangan reja va shartnomalarga muvofiq ravishda tashkil qilish hamda amalga oshirish, tashish jarayonini boshqarish, nazorat va tahlil qilish, harakatlanish jadvallarini ishlab chiqish, yo‘lovchilar va yuklarni xavfsiz tashish hamda xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish chora-tadbirlarini ishlab chiquvchi va amalga oshiruvchi tarkibiy bo‘linma.
texnika xizmati — avtotransport vositalarini texnik jihatdan shay holda saqlash va ularni rivojlantirish ishlarini amalga oshiruvchi tarkibiy bo‘linma.
Oldingi tahrirga qarang.
mehnatni muhofaza qilish xizmati — korxonada xavfsiz va sog‘lom ish sharoitlari yaratilganligini va barcha xodimlar tomonidan mehnatni muhofaza qilish qoidalari va me’yorlariga rioya etilishini nazorat qiluvchi, tarmoq bo‘limlari rahbarlariga aniqlangan nuqsonlarni bartaraf etish haqida bajarilishi shart bo‘lgan ko‘rsatmalar beruvchi, shuningdek, mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlarini buzayotgan shaxslarni javobgarlikka tortish haqida korxonalarning rahbarlariga taqdimnomalar kirituvchi tarkibiy bo‘linma.
(1-bandning oltinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
2. Foydalanish xizmati avtomobilda tashuvchi rahbariga bevosita bo‘ysunuvchi foydalanish bo‘limi boshlig‘i tomonidan boshqariladi.
Avtotransport vositalari miqdori 150 tadan ortiq bo‘lgan taqdirda foydalanish xizmatini avtomobilda tashuvchi rahbarining tashuvlarni tashkil etish va foydalanish bo‘yicha o‘rinbosari boshqaradi. Korxona rahbari shtat tarkibiga alohida foydalanish bo‘limi boshlig‘i lavozimini kiritish huquqiga ega.
3. Texnika xizmati avtomobilda tashuvchi rahbariga bevosita bo‘ysunuvchi ishlab chiqarish texnik bo‘limi boshlig‘i tomonidan boshqariladi.
Avtotransport vositalari miqdori 150 tadan ortiq bo‘lgan taqdirda texnika xizmati rahbar o‘rinbosari (bosh muhandis va ayni vaqtda ishlab chiqarish texnik bo‘limi boshlig‘i) tomonidan boshqariladi. Korxona rahbari shtat tarkibiga alohida ishlab chiqarish texnik bo‘limi boshlig‘i lavozimini kiritish huquqiga ega.
Oldingi tahrirga qarang.
4. O‘zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan, ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshiruvchi, xodimlarining soni ellik kishi va undan ortiq bo‘lgan har bir tashkilotda mehnatni muhofaza qilish talablariga rioya etilishini ta’minlash, ularning bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida mehnatni muhofaza qilish xizmati tashkil etiladi yoki mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha tegishli tayyorgarlikka ega bo‘lgan mutaxassis lavozimi joriy etiladi.
Xodimlarining soni ellik nafardan kam bo‘lgan tashkilotda mehnatni muhofaza qilish xizmatini tashkil etish yoki mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha mutaxassis lavozimini joriy etish to‘g‘risidagi qaror ish beruvchi tomonidan mazkur tashkilot faoliyatining o‘ziga xos xususiyati hisobga olingan holda qabul qilinadi.
(4-band O‘zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi boshlig‘ining 2016-yil 13-dekabrdagi 48-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 1936-1, 16.12.2016-y.) tahririda —O‘R QHT, 2016-y., 50-son, 576-modda)
5. Yuk tashuvchi yakka tartibdagi tadbirkor foydalanish xizmati va texnika xizmatini foydalanish xizmati va texnika xizmati mavjud bo‘lgan korxonalar bilan shartnoma asosida amalga oshiradi.
6. Yo‘lovchilar tashish faoliyati bilan shug‘ullanayotgan avtomobilda tashuvchining foydalanish xizmati quyidagi vazifalarni bajaradi:
a) avtotransport vositalari haydovchilarining ishini yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlovchi talablarga muvofiq ravishda tashkil etadi;
b) avtotransport vositalari haydovchilarining malakasini oshirish uchun zarur sharoitlar yaratib beradi;
v) yo‘l harakati xavfsizligiga tahdid soluvchi texnik nosozliklar mavjud bo‘lgan taqdirda transport vositalaridan foydalanishga yo‘l qo‘ymaydi;
g) avtomobilda tashuvchining faoliyat ko‘rsatadigan hududidagi mavjud yo‘nalishlar hamda ochilish ehtimoli bo‘lgan yangi yo‘nalishlar bo‘yicha yo‘lovchilar oqimini o‘rganadi, yo‘lovchilar tashishda avtotransport vositasidan samarali foydalanish hamda aholiga ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati va madaniyatini oshirish bo‘yicha rejalar tuzadi va amalga oshiradi;
Oldingi tahrirga qarang.
d) O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi va uning hududiy transport boshqarmalariga yangi yo‘nalishlar ochish va/yoki mavjudlarini o‘zgartirish, harakat yo‘nalishi, yo‘nalish masofasi va harakatlanish jadvaliga o‘zgartirish kiritish bo‘yicha takliflar beradi;
(6-bandning “d” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi transport vazirining 2023-yil 26-iyundagi 15-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 1936-2, 19.07.2023-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 19.07.2023-y., 10/23/1936-2/0495-son)
e) yo‘lovchilar tashish yo‘nalishlarini joylashtirish uchun bo‘lib o‘tadigan ochiq tenderlarda ishtirok etishga talabgor sifatida qatnashadi, tenderlarda qatnashish uchun kerakli hujjatlarni (tender takliflari, tariflar uchun asoslar va h.k.) tayyorlaydi;
j) avtotransport vositalarining har bir yo‘nalishdagi ish tartibini belgilovchi yo‘riqnomalarni, avtotransport vositalarini yo‘nalishga chiqarish va korxonaga qaytarish jadvalini, avtotransport vositalarining yo‘nalishlardagi harakatlanish vaqtlari me’yorlarini ishlab chiqadi, shuningdek, avtotransport vositalarini zaruriy anjomlar (ekipirovkalar) bilan ta’minlaydi;
z) yo‘l varaqalarini rasmiylashtirish, belgilangan miqdorda texnik jihatdan soz, zaruriy anjomlar bilan ta’minlangan avtotransport vositasini jadvallar asosida yo‘nalishga yetkazib turish, foydalanish xizmatiga oid hisob va hisobotni yuritish ishlari bo‘yicha dispetcherlik xizmati faoliyati hamda chipta hisobchilari ishi ustidan nazorat olib boradi;
i) yo‘nalishlardagi chipta sotuvchilarni va haydovchilarni yo‘nalishga chiqishda chiptalar bilan ta’minlanganliklarini hamda ish yakunida ular tomonidan tushumlarning topshirilishini nazorat qiladi;
y) avtotransport vositasining yo‘nalishdagi ishini tezkor dispetcherlik xizmati orqali boshqaradi, shuningdek, yo‘nalishdagi nazoratni amalga oshiradi hamda yo‘nalishga texnik yordam avtomobillarining yetkazib berilishini tashkillashtiradi;
k) haydovchilar ustidan tegishlicha boshqaruvni (ishga jalb qilish, avtomobillarga biriktirish) amalga oshiradi hamda avtotransport vositasining ish jadvalidan kelib chiqqan holda ularning ish tartibini belgilaydi;
l) yo‘nalishdagi bino va inshootlardan (avtoshohbekat, avtoboshbekat, to‘xtash joylari, dispetcherlik punktlari) samarali foydalanishni ta’minlaydi, ularda shikoyat va takliflar daftarlarining mavjudligini nazorat qiladi, tushgan shikoyat va arizalarning qat’iy hisobini yuritadi, shuningdek, ularni ko‘rib chiqib, tegishli muddatda javob qaytaradi;
m) yo‘lovchi tashish transportining uzluksiz ishlashini ta’minlovchi boshqa turdagi ishlarni amalga oshiradi.
7. Yuk tashish bilan shug‘ullanuvchi avtomobilda tashuvchining foydalanish xizmati quyidagi vazifalarni bajaradi:
a) avtomobilda tashuvchi xizmat ko‘rsatuvchi hududda mavjud yuk tashish aylanmasi hamda yuklarning mavjudligi, ularni tashish yo‘nalishlari haqidagi ma’lumotlarni o‘rganib chiqadi, yuk jo‘natuvchi va qabul qiluvchilar bo‘yicha tashish rejalarini ishlab chiqadi;
b) tashishlar uchun buyurtma va arizalar qabul qiladi, tashish bo‘yicha shartnomalar tuzadi, shartnomaviy tariflarni kelishib oladi, tashish shartlari, shuningdek, alohida hollarda, ortish-tushirish ishlarining ham bajarilishini tashkillashtiradi;
v) yukni jo‘natish va qabul qilish manzillarini o‘rganib chiqadi, ularning avtotransport vositasini qabul qilishga hamda ortish-tushirish ishlarini amalga oshirishga tayyorgarligini aniqlaydi, kirish yo‘llari, yoritilish darajasi, tarozxonasi, ortish va tushirish maydonining holatini, yuklovchilar hamda ortish-tushirish mexanizmlari bilan ta’minlanganlik darajasini tekshiradi hamda aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish chora-tadbirlarini ko‘radi;
g) tashuvlarning oraliq masofasini tekshiradi, yuk beruvchining vakillari hamkorligida ularni tegishli hujjatlar bilan rasmiylashtiradi, oraliq masofalarning ro‘yxatini tuzadi;
e) avtomobilning yuksiz qatnovi imkon qadar kam bo‘lishini va tashish samaradorligini inobatga olgan holda, yuk tashish bo‘yicha harakat jadvali va yo‘nalishini ishlab chiqadi;
j) zarur hollarda, bir kecha-kunduzlik tezkor tashuvlar rejasini tuzadi hamda ana shu reja asosida har bir avtomobil uchun tezkor topshiriqni nazarda tutuvchi yo‘l varaqalarini yozib beradi va bajarish uchun haydovchilarga topshiradi;
z) avtotransport vositasining yo‘nalishdagi ishini dispetcherlik xizmati orqali boshqaradi va nazoratni amalga oshiradi, shuningdek, har bir yo‘nalishga texnik yordam avtomobillarining yetkazib berilishini tashkillashtiradi;
i) haydovchilar ustidan ma’muriy boshqaruvni (ishga jalb qilish, avtomobillarga biriktirish) amalga oshiradi;
Oldingi tahrirga qarang.
k) xalqaro tashuvlarni amalga oshirish uchun haydovchilarning ruxsatnoma blankalari bilan ta’minlanishlariga qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda amaliy yordam ko‘rsatadi;
(7-bandning “k” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirining 2021-yil 28-iyuldagi 16-mh-sonli buyrug‘i (ro‘yxat raqami 3313, 28.07.2021-y.) tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 28.07.2021-y., 10/21/3313/0724-son)
avtotransport vositalari guruhlari boshliqlari (avtotransport vositalari miqdori 150 tadan ortiq bo‘lganda).
a) yo‘lovchi tashishda — avtobus, mikroavtobus, taksi harakatini tashkillashtirish, harakatlanish jadvali va tartibini ishlab chiqish, tashuvlarni tezkor ravishda rejalashtirish, avtotransport vositasini yo‘nalishga chiqarish jadvalining bajarilishi ustidan nazorat olib borish, yo‘l varaqalarini rasmiylashtirish, berish, qabul qilish va tahlil qilish, yo‘nalish dispetcherlarini boshqarish, texnik yordam avtomobillarini yuborish, tashkilotlardan yo‘lovchilarni tashish bo‘yicha buyurtmalar olish va ularni bajarish;
b) yuk tashishda — shartnomalar tayyorlash, tashuvlarga buyurtmalar qabul qilish, ularni bajarishni tezkor ravishda rejalashtirish, yo‘l varaqalari hamda tovar-transport yukxatlarini rasmiylashtirish, berish, qabul qilish va tahlil qilish, avtotransport vositasining yo‘nalishdagi ishini boshqarish, texnik yordam avtomobillarini yuborish bilan shug‘ullanadi.
a) yo‘lovchi tashishda — avtobus, mikroavtobus, taksilarning yo‘nalishdagi harakatini tezkor ravishda boshqarish, harakatlanish jadvali va tartibiga rioya etilishini nazorat qilib borish, yo‘l hujjatlarini rasmiylashtirish, harakatlanishni nazorat qilish jurnalini yuritish, tushumning to‘liq yig‘ilishini nazorat qilish;
b) yuk tashishda — yuklarni tashishga tayyorlash hamda avtotransport vositalari harakati uchun zarur shart-sharoitlar mavjudligini nazorat qilish, bajarilgan ishlar qaydnomasini yuritishni amalga oshiradi.
11. Avtotransport vositalari guruhlari boshliqlari o‘z navbatida xavfsiz saqlanishi ustidan nazoratni ta’minlaydi, avtotransport vositasining jadval asosida va jamlangan holatda yo‘nalishga chiqarilishini kuzatib boradi, haydovchilar, ularga biriktirilgan harakat vositalari hamda ish tartibini belgilash ustidan nazoratni amalga oshiradi.
a) yangi va ilg‘or texnologiyalarni tatbiq etgan holda, avtotransport vositasiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash jarayonlarini tashkillashtiradi hamda ish faoliyati, ta’mirlash ishlari va texnik xizmat ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan ehtiyot qismlar, uzel va agregatlar miqdorining kamaymasligini, shuningdek, avtotransport vositasini o‘z vaqtida texnik jihatdan soz holatda yo‘nalishga chiqarish uchun tayyorlanishini ta’minlaydi;
b) yo‘nalishda avtotransport vositasidan texnik jihatdan to‘g‘ri foydalanilishini nazorat qiladi, yo‘nalishda ish vaqtining texnik sabablarga ko‘ra yo‘qotilishini bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshiradi;
v) avtotransport vositasini yo‘nalishdan qabul qilib olishni hamda uning tegishli joyda saqlanishini tashkil qiladi;
g) foydalanish anjomlari uchun ketadigan sarf-xarajatlarni qisqartirish tadbirlarini amalga oshiradi, texnik xizmat ko‘rsatish jarayonida yong‘in xavfsizligi choralarini ta’minlaydi;
d) texnika xizmati sohasida kadrlar tayyorlash hamda texnik xizmat ko‘rsatishda band bo‘lgan ishchilar va muhandis-texnik xodimlar malakasini oshirish bo‘yicha texnik o‘quv kurslarini yo‘lga qo‘yadi;
e) texnik xizmat ko‘rsatishda zarur bo‘lgan bino va inshootlar, shuningdek, asbob-uskunalar va jihozlardan to‘g‘ri foydalanilishini nazorat qiladi;
j) texnik xizmat ko‘rsatish jarayonidagi jarohatlanish sabablarini o‘rganadi, ularni bartaraf etish choralarini ko‘radi, texnika xizmatiga oid hisobot ishlarini olib boradi;
z) xavfsiz faoliyat ko‘rsatish va texnik vositalar bilan ta’minlanishga oid boshqa ishlarni amalga oshiradi.
14. Avtotransport vositasining bir maromda ishlashini ta’minlash uchun avtomobilda tashuvchi quyidagi bino, inshoot va texnik xizmat vositalariga ega bo‘lishi shart:
a) avtotransport vositasini saqlash uchun sovuq ob-havoda dvigatelni ishonchli tarzda ishga tushirishga imkon beruvchi texnik vositalar bilan ta’minlangan garaj yoki maydon;
b) avtotransport vositasiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash uchun ro‘yxatdagi har 10 ta avtomobilga kamida bittadan to‘g‘ri keladigan jihozlangan avtomobil joyi, texnik xizmat ko‘rsatish, ko‘rikdan o‘tkazish, ta’mirlash uchun zarur bo‘lgan jihozlar va asbob-uskunalar majmui;
v) yonilg‘i-moylash va boshqa turdagi foydalanish mahsulotlarini saqlash va tarqatish uchun kerakli inshoot.
16. Barcha inshoot va texnik xizmat vositalari joylashuvi va foydalanilishiga ko‘ra avtotransport vositalari, asbob-uskunalar, elektrojihozlar, ko‘tarish mexanizmlari, sanitar-texnik va boshqa qurilmalardan texnik foydalanish qoidalariga, yong‘in xavfsizligi qoidalariga, texnika xavfsizligi va sanitariya qoidalariga, garajlarni loyihalash me’yorlari va shartlari talablariga javob berishi kerak.
17. Texnika xizmati texnik jihozlarning uzluksiz va ishonchli ishlashini ta’minlashda ularni oldindan rejali ta’mirlash tizimiga asoslanishi, shuningdek, avtotransport vositasining kundalik texnik xizmati, birinchi texnik xizmat, ikkinchi texnik xizmat hamda joriy ta’mirni o‘z ichiga oluvchi texnik xizmat ko‘rsatish hamda ta’mirlash ishlarini yo‘lga qo‘yishi shart.
19. Avtotransport vositasi usti yopiq bino ichida yoki avtotransport vositasining turishi uchun maxsus ajratilgan ochiq maydonlarda saqlanishi mumkin.
20. Avtotransport vositasi foydalanish xizmati va texnika xizmati o‘rtasidagi o‘zaro kelishuv hamda korxona rahbari tomonidan tasdiqlangan jadval asosida yo‘nalishga chiqariladi.
21. Yo‘l varaqalari avtotransport vositasining texnik jihatdan sozligini tasdiqlovchi ma’lumot olinganidan keyingina yozib beriladi.
22. Texnika xizmati yo‘nalishdagi nosoz avtomobillarga yordam ko‘rsatish maqsadida texnik yordam ko‘rsatish avtomobilini jihozlaydi.
iskanjali ustachilik dastgohi bilan jihozlanishi, avtomobillarni yo‘nalishda ta’mirlash uchun zarur asbob-uskunalar va moslamalar majmui, eng muhim ehtiyot qismlar, shuningdek, xizmat ko‘rsatiluvchi avtomobillarni ko‘tarib turish imkonini beruvchi qurilmalar bilan ta’minlangan bo‘lishi;
avtomobilni shatakka olib tortish uchun qattiq shatakka olish qurilmasi, tros, kerakli asboblar hamda sirpanishga qarshi zanjirlar bilan ta’minlanishi;
yonilg‘i va moy quyish uchun qo‘shimcha baklar, shuningdek, yonilg‘i quyish uchun jihozlarga ega bo‘lishi;
yong‘inga qarshi vositalar (o‘t o‘chirish asboblari, qum to‘ldirilgan qutilar), birinchi yordam uchun dori qutisi hamda qorong‘ida ta’mirlash ishlarini olib borish uchun qo‘shimcha yoritish vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
24. Avtotransport vositasini yo‘nalishdagi ish vaqti tugaganidan so‘ng qabul qilish hamda korxonaga qaytarish jarayonida ularning butligi va raqam belgilari tekshiriladi hamda nosozliklarni aniqlash maqsadida tashqi ko‘rikdan o‘tkaziladi. Avtotransport vositasini qabul qilayotganda navbatchi mexanik yo‘l varaqasi va qayd etish daftariga spidometr ko‘rsatkichlarini yozib qo‘yadi hamda qaytish vaqtini belgilaydi.
a) zaruriy anjomlar, radiator ustki qoplami va kuzovning (kabina va platforma) tashqi ko‘rinishi, ularning holati;
g) rul mexanizmining tortqilari va sharli birikmalar, tros, shlang va quvurlar, tormoz, ramaning bo‘ylama to‘sinlari, ko‘ndalang to‘sin va ressoralar, shina, avtotirkamaning tirkash moslamalari ahvoli tekshiriladi.
26. Ko‘rik natijalari asosida navbatchi mexanik zarurat tug‘ilganda, ta’mirlash ishlari ro‘yxatini tuzib chiqadi. Avariya holatidagi shikastlanishlardan dalolat beruvchi nosozliklar aniqlangan taqdirda, navbatchi mexanik dalolatnoma tuzadi.
27. Texnik nosozliklar tufayli avtotransport vositasi yo‘nalishdan vaqtidan oldin qaytsa, navbatchi mexanik buning sababini aniqlashi, yo‘l varaqasining tegishli joyiga belgi qo‘yishi, harakat tarkibining ta’mirdan o‘tkazilishini tashkillashtirib, uning yo‘nalishga qaytarilishini ta’minlashi shart.
28. Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, Ichki ishlar vazirligi hamda Monopoliyadan chiqarish, raqobat va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi bilan kelishilgan.