Buyruq tartibida ish yuritishda yo‘l qo‘yilayotgan kamchiliklarni bartaraf etish hamda mazkur tartibda ish yuritishni belgilovchi qonunchilikka og‘ishmay rioya qilinishini ta’minlash maqsadida, O‘zbekiston Respublikasining “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonunining 17-moddasiga muvofiq, O‘zbekiston Oliy sudi Plenumi qaror qiladi:
1. Sud buyrug‘i birinchi instansiya sudi tomonidan qabul qilinadigan qarorlarning alohida bir turi bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2382-moddasida ko‘rsatilgan talablar yuzasidan sud muhokamasi talab qilinmaydigan ishlar bo‘yicha chiqariladi va u ijro hujjati kuchiga ega.
Keyingi tahrirga qarang.
2. Sud buyrug‘i chiqarish haqidagi talab O‘zbekiston Respublikasi FPKning 145-moddasida belgilangan sudlovga taalluqlilikning umumiy qoidalariga amal qilingan holda sudga beriladi. Shu bilan birgalikda voyaga yetmagan farzandning ta’minoti uchun aliment undirish haqidagi talab undiruvchi yashayotgan joydagi sudga, ijro qilish joyi ko‘rsatilgan notarial tasdiqlangan bitimga asoslangan talab ushbu talab bajarilishi lozim bo‘lgan joydagi sudga taqdim qilinishi ham mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
3. Sud buyrug‘i chiqarish to‘g‘risidagi ariza yozma shaklda beriladi. Bunda fuqarolik protsessual qonun talabiga ko‘ra sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizaning shakli va mazmuniga quyilgan talablar da’vo arizaga quyilgan talablarga o‘xshash ekanligini nazarda tutish lozim. Shu bilan birgalikda buyruq tartibida ish yuritish undiruvchining huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishning soddalashtirilgan usuli ekanligidan kelib chiqib, sudlar arizani qabul qilishda undiruvchining vakili tomonidan berilgan arizada vakilning nomi va manzili ko‘rsatilishi shart emasligini nazarda tutishlari lozim. Undiruvchi tomonidan vakilga sud buyrug‘ini olish va ijroga qaratish vakolati berilgan holatlar bundan mustasno.
Keyingi tahrirga qarang.
4. Fuqaro sog‘lig‘i, yoshi yoki boshqa sabablarga ko‘ra sudda o‘z huquqlarini shaxsan himoya qilish imkoniyatiga ega bo‘lmasa, prokuror fuqaro manfaati yuzasidan sud buyrug‘i chiqarish haqidagi ariza bilan sudga murojaat qilishi mumkinligiga sudlarning e’tibori qaratilsin. Bunday holda, sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizaga, arz qilingan talabni tasdiqlovchi hujjatlardan tashqari, fuqaroning sudga murojaat qila olmasligini tasdiqlovchi hujjatlar ham ilova qilinishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
5. Sudlarga tushuntirilsinki, buyruq tartibida ish yuritish sud muhokamasi o‘tkazishni istisno qilishi sababli ko‘char mol-mulkni talab qilib olish to‘g‘risida sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizada ushbu mol-mulkning qiymati ko‘rsatilishi shart.
Keyingi tahrirga qarang.
6. Oila qonunchiligi talabiga ko‘ra, voyaga yetmagan bolalar uchun aliment undirish haqidagi talab, ota-onalarning biri yoki har ikkalasidan, boshqa ota-onalar, farzandlikka oluvchi, bolaning vasiy yoki homiyi yoxud bolalarni tarbiyalash muassasa ma’muriyati tomonidan ham berilishi mumkinligi sababli, ular ham sud buyrug‘i chiqarish haqidagi talab bilan sudga murojaat qilish huquqiga ega.
Keyingi tahrirga qarang.
7. Sudlar shuni nazarda tutishlari lozimki, O‘zbekiston Respublikasi FPKning 152-moddasi bilan belgilangan da’vo arizani qabul qilishni rad etishning umumiy asoslari bilan bir qatorda, agarda:
undiruvchining talabi va u taqdim etgan hujjatlarni o‘rganishda huquq to‘g‘risida nizo borligi aniqlansa;
davlat boji to‘lanmagan bo‘lsa sudya sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizani qabul qilishni rad etadi.
Keyingi tahrirga qarang.
8. Sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizada O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2382-moddasida belgilangan talab bilan birgalikda nizoli boshqa talab quyilgan bo‘lib, ushbu talablarni alohida ko‘rish imkoni bo‘lmasa, O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2385-moddasiga muvofiq sud buyrug‘i chiqarish to‘g‘risidagi ariza qabul qilishdan rad qilinishi va undiruvchiga tegishli tartibda da’vo ariza bilan murojaat qilish huquqi tushuntirilishi lozim.
9. O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2382-moddasida nazarda tutilgan talablar bo‘yicha undiruvchi sud buyrug‘i chiqarish haqidagi ariza bilan yoki da’vo talabi tartibida murojaat qilishga haqli. Mazkur holatda sud da’vo talabini qabul qilish va ishni da’vo tartibida ko‘rishni rad qilishga haqli emas.
Keyingi tahrirga qarang.
10. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 2382-moddasida ko‘rsatilgan talablar bo‘yicha faqatgina ushbu talab hujjat asosida tasdiqlangan hamda talab yuzasidan qarzdor tomonidan e’tiroz bildirilmagan taqdirda sud buyrug‘i chiqarish mumkin. Shunga ko‘ra, undiruvchi taraflar o‘rtasida da’vo tartibida hal qilinishi lozim bo‘lgan huquq to‘g‘risida nizo mavjud emasligi haqidagi o‘z talabini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim qilishi shart.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
11. Sudlarning e’tibori qaratilsinki, O‘zbekiston Respublikasi FPK 2382-moddasining 3-bandiga asosan, voyaga yetmagan bolalar uchun aliment undirish haqidagi talab bo‘yicha sud buyrug‘i arz qilingan talab otalikni belgilash yoki uchinchi shaxslarni jalb etish zarurati bilan bog‘liq bo‘lmasa chiqariladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Bunda sudlar, birgina otalikni belgilash haqidagi talab arz qilingan holda emas, balki shu bilan birgalikda ikkinchi taraf tomonidan otalik (onalik)ka nisbatan e’tiroz bildirilgan hollarda ham sud buyrug‘i chiqarish mumkin emasligini nazarda tutishlari lozim. Ushbu holatlarning barchasi nizo mavjudligidan dalolat berib, sud buyrug‘i chiqarishni istisno etadi. Shuningdek, Oila kodeksi 102-moddasining 2-qismiga asosan voyaga yetmagan farzand ta’minoti uchun qat’iy summada aliment undirish haqidagi talab ham sud buyrug‘i tartibida ko‘rilishi mumkin emas.
12. Oila kodeksi 136-moddasining 3-qismi talabiga ko‘ra voyaga yetmagan bolalar uchun aliment sudga murojaat etilgan paytdan boshlab undirilishini e’tiborga olib, voyaga yetmagan bolalar uchun aliment undirish talabida o‘tgan davr uchun ham aliment undirish talabi qo‘yilgan bo‘lsa, o‘tgan davr uchun aliment undirish haqidagi talab O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksi 136-moddasining 4-qismida ko‘rsatilgan holatlar aniqlangandagina qanoatlantirilishi mumkinligidan kelib chiqib, sud talab berilgan kundan boshlab aliment undirish haqida sud buyrug‘i berib, o‘tgan davr uchun aliment undirish qismi bo‘yicha esa undiruvchiga da’vo tartibida sudga murojaat qilishi huquqini tushuntiradi.
13. O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2384-moddasiga muvofiq, sud buyrug‘i chiqarish to‘g‘risida ariza berilganda qonun hujjatlarida da’vo arizalar uchun belgilangan tartib va miqdorda davlat boji undiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Arizani qabul qilish rad etilgan taqdirda undiruvchi tomonidan to‘langan davlat boji qaytarib beriladi. Sud buyrug‘i bekor qilingan taqdirda to‘langan davlat boji qaytarib berilmaydi, balki u undiruvchi qarzdorga nisbatan da’vo ishi yuritish tartibida ariza bilan sudga murojaat etgan taqdirda to‘lanishi lozim bo‘lgan boj hisobiga o‘tkaziladi.
14. Umumiy qoida bo‘yicha sud majlisida ishtirok etishga jalb qilinmagan tarafga nisbatan chiqarilgan sud qarorlari chet davlatlar tomonidan, shuningdek, chet davlatlarning shu tartibda qabul qilingan sud qarorlari O‘zbekiston Respublikasi tomonidan tan olinmaydi va ijro qilinmaydi. Bir vaqtning o‘zida ijro hujjati ham bo‘lgan sud buyrug‘ini chiqarish taraflarni sud majlisiga chaqirib, ularning tushuntirishlarini eshitish imkoniyatidan mahrum qilishi sababli qarzdorning yashash joyi yoki joylashgan manzili O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida ekanligi sud buyrug‘ini chiqarish haqidagi arizani qabul qilishni rad etish uchun ham asos bo‘ladi. Bunday holda, undiruvchining huquqlari qarzdorga sud majlisi o‘tkazilishi vaqti va joyi to‘g‘risida xabar berilgan holda ishni sud muhokamasida ko‘rish orqali himoya qilinadi.
15. Agar ariza O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2383-moddasi talablariga javob bermasa yoki davlat boji to‘lanmagan bo‘lsa, sudya sud buyrug‘ini chiqarish haqidagi arizani qabul qilib, o‘z ajrimi bilan undiruvchiga kamchiliklarni bartaraf etish yoxud davlat bojini to‘lash uchun ko‘pi bilan uch kun muhlat berishi mumkin. Undiruvchi belgilangan muddatda kamchiliklarni bartaraf etsa, davlat bojini to‘lasa, ariza sudga dastlab taqdim etilgan kundan qabul qilingan hisoblanadi. Aks holda, sudya qonun talabiga muvofiq arizani qabul qilishni rad etish to‘g‘risida ajrim chiqaradi.
Keyingi tahrirga qarang.
16. Sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizani qabul qilishni rad etish haqidagi ajrim uch kunda chiqarilishi va mazmuni bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi FPKning 153-moddasi talabiga javob berishi shart.
Keyingi tahrirga qarang.
17. Sudlar, sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizani qabul qilishni rad etish asoslarini sud buyrug‘i chiqarishni rad etish asoslaridan farqlay bilishlari lozim. Chunki, O‘zbekiston Respublikasi FPK 2385-moddasida ko‘rsatilgan sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizani qabul qilishni rad etish asoslaridan farqli ravishda, sud buyrug‘i chiqarishni rad etish uchun ariza qabul qilinganidan keyin taraflar o‘rtasida huquq to‘g‘risidagi nizo mavjudligi, shuningdek, arz qilingan talabning FPK 2382-moddasida nazarda tutilmaganligi asos bo‘ladi. Sud buyrug‘i chiqarishni rad qilish to‘g‘risida sudya ajrim chiqaradi.
Keyingi tahrirga qarang.
18. Arizani qabul qilishni rad etish hamda sud buyrug‘i chiqarishni rad etish undiruvchini shu talab bo‘yicha da’vo tartibida sudga murojaat qilish huquqidan mahrum qilmasligi sababli, shu to‘g‘rida chiqarilgan sud ajrimlari ustidan shikoyat berilmasligiga sudlarning e’tibori qaratilsin.
Keyingi tahrirga qarang.
19. O‘zbekiston Respublikasi FPK 2388-moddasining talablariga ko‘ra, sud buyrug‘i hal qiluv qaroridan farq qilib, unda bayon va asoslantiruvchi qismlar mavjud bo‘lmasdan, talablarni qanoatlantirishga asos bo‘lgan moddiy qonun normasini ko‘rsatish bilan chegaralanishiga sudlarning e’tibori qaratilsin.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
20. Tushuntirilsinki, O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2389-moddasida nazarda tutilgan sud buyrug‘ining nusxasini qarzdorga darhol yuborish tartibi, shuningdek, FPKning 23810-moddasida ko‘rsatilgan sud buyrug‘ini bekor qilish asoslari qarzdor huquqlarining kafolatidir.
Keyingi tahrirga qarang.
21. Agar o‘n kunlik muddatda qarzdor tomonidan arz qilingan talabga nisbatan e’tiroz berilsa, sudya o‘z ajrimi bilan sud buyrug‘ini bekor qilishi shart. Shu bilan birga, sudya buyruqni bekor qilish to‘g‘risidagi ajrimda undiruvchiga arz qilgan talabi bo‘yicha da’vo ishlarini yuritish tartibida murojaat qilish huquqini tushuntiradi. Sud buyrug‘ini bekor qilish to‘g‘risidagi ajrimning nusxalari ajrim chiqarilganidan keyin uch kundan kechiktirilmay taraflarga yuboriladi.
22. Qonun talabiga ko‘ra, qarzdorning davlat boji miqdori yuzasidan keltirgan e’tirozlari sud buyrug‘ini bekor qilish uchun asos bo‘la olmaydi, chunki davlat foydasiga davlat boji undirish undiruvchi va qarzdor o‘rtasidagi munosabatlarga daxldor emas. Faqat asosiy talablar yuzasidan bildirilgan e’tirozlargina sud buyrug‘ini bekor qilish uchun asos bo‘ladi.
Keyingi tahrirga qarang.
23. Sud buyrug‘iga nisbatan e’tiroz bildirish uchun qonunda belgilangan o‘n kunlik muddatning qarzdor tomonidan o‘tkazib yuborilganligi sud tomonidan uzrli deb topilgan taqdirda, sud uning arizasiga asosan ushbu muddatni tiklashi mumkin. Muddatni tiklash haqida ariza bilan murojaat qilinmasdan turib, muddat o‘tkazilgandan so‘ng berilgan shikoyatlar sud tomonidan ko‘rilmaydi va muallifga qaytariladi.
Keyingi tahrirga qarang.
24. O‘zbekiston Respublikasi FPKning 2389-moddasida ko‘rsatilgan qarzdor tomonidan e’tirozlar taqdim qilinishi mumkin bo‘lgan o‘n kunlik muddat protsessual muddatlar toifasiga kirishligi sababli ushbu muddatlarga nisbatan FPKning 12-bobida ko‘rsatilgan talablar qo‘llanilishi, shu jumladan, o‘tkazilgan muddatni tiklash haqidagi arizani rad etish to‘g‘risidagi ajrimga nisbatan FPKning 130-moddasiga muvofiq xususiy shikoyat keltirish mumkinligiga sudlarning e’tibori qaratilsin.
Keyingi tahrirga qarang.