17.04.1998 yildagi 13-son
 LexUZ sharhi
 LexUZ sharhi
Bayon etilgan jiddiy kamchiliklarni bartaraf etish va O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik-protsessual kodeksining bir xilda qo‘llanishini ta’minlash maqsadida, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining Plenumi qaror qiladi:
4. Ishning sudda ko‘rilishining bevositaliligi FPKning 11-moddasiga ko‘ra uning asosiy prinsiplaridan biri ekanligini hisobga olgan holda hal qiluv qarori ishni ko‘rgan sud tomonidan faqat tekshirilgan dalillarga ko‘ragina asoslantirilishi lozim. Bunda sud hal qiluv qarorida ish uchun ahamiyatga ega u yoki bu holatlar tasdiqlanadigan dalillarning ko‘rsatib o‘tilishi bilan chegaralanmasdan, balki bu dalillarning mazmunini bayon etmog‘i shart.
5. Agar dalillarni to‘plash ishni ko‘rayotgan sud tomonidan amalga oshirilmagan bo‘lsa (O‘zbekiston Respublikasi FPKning 65, 67, 69, 74, 79-moddalari), ular o‘qib eshittirilgan va sud majlisida ko‘rib chiqilgandagina va ularda mavjud bo‘lgan faktik ma’lumotlar qonunda belgilangan tartibda boshqa dalillar yig‘indisi bilan birgalikda tekshirilgan taqdirdagina, sud hal qiluv qarorini shu dalillar bilan asoslashga haqli. Ushbu hujjatlar bilan ishda ishtirok etayotgan shaxslar, ularning vakillari, zarur hollarda esa, ekspertlar va guvohlar tanishtirilishi lozim. Ishda ishtirok etayotgan shaxslar ushbu hujjatlarda bayon etilgan ma’lumotlar yuzasidan tushunchalar berishga haqlidirlar. Fuqarolik protsessual kodeksi me’yorlariga ko‘ra sud tomonidan tekshirilmagan ma’lumotlarni hal qiluv qarorida ko‘rsatish mumkin emas (FPKning 186, 187-moddalari).
6. FPKning 67-moddasiga ko‘ra hech qanday dalil sud uchun oldindan aniqlangan kuchga ega emasligi sababli ekspertning xulosasi alohida isbotlash vositasi hisoblanmay, barcha boshqa dalillar bilan birgalikda baholanmog‘i kerak. Sudning ekspert xulosasiga qo‘shilmaganligi hal qiluv qarorida yoki ajrimda asoslanmog‘i lozim (FPKning 88-moddasi).
Hal qiluv qarorini yozishda sudlar FPKning 206-moddasi bilan belgilangan birin-ketinlikka rioya qilmoqlari zarur.
9. FPKning 203-moddasiga ko‘ra sudya yoki sud ishni mazmunan ko‘rib bo‘lganidan so‘ng shu sud majlisining o‘zidayoq darhol uzil-kesil qaror shaklida hal qiluv qarori chiqaradi. Ayrim hollarda alohida murakkab ishlar yuzasidan asoslantirilgan hal qiluv qarorini tayyorlash ko‘pi bilan uch kunga kechiktirilishi mumkin.
10. Sud FPKning 207-moddasiga ko‘ra ishni da’vogarning da’vo talablari doirasida hal qiladi, biroq sud da’vogarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish uchun zarur deb topsa, shuningdek, qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ishdagi aniqlangan holatlarga bog‘liq ravishda da’vogarning arz qilgan talablari doirasidan chetga chiqishi mumkin.
Hal qiluv qarori FPKning 219, 220-moddalarida belgilangan hollarda darhol ijro etiladi, bu haqda hal qiluv qarorida tegishli ko‘rsatma bayon qilinadi.
12. Sudlar FPKning 203-moddasiga binoan faqat birinchi bosqich sudi sifatida mazmunan ko‘rib hal qilingan ishlar bo‘yicha sudning qarori hal qiluv qarori shaklida chiqarilishini, hal qiluv qarorining mazmunini aks ettiruvchi masalalar esa FPKning 206—211-moddalarida belgilanganligini nazarda tutmoqlari lozim.
Bu xulosalar ajrim shaklida ifodalanib (FPKning 237, 238-moddalari), hal qiluv qaroridan alohida holda chiqarilmog‘i lozim.
13. Fuqarolik-protsessual kodeksiga ko‘ra ayrim turkumdagi ishlar bo‘yicha ish ko‘rishning turlicha tartibi belgilangan bo‘lsada (da’vo ishlari, alohida tartibda ko‘riladigan ishlar, davlat organlari va boshqa organlari, shuningdek, mansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari) ustidan berilgan shikoyat va arizalar bo‘yicha), ularning hammasi bo‘yicha ishni mazmunan ko‘rib hal qilish hal qiluv qarori shaklidagi qaror chiqarish yo‘li bilan tugallanishi belgilanganligi sababli sudlar hal qiluv qarorini yozishda FPKning 206-moddasida belgilangan birin-ketinlikka rioya qilinishi barcha turkumdagi ishlar uchun taalluqliligini nazarda tutmoqlari lozim.
Sudlar shuni e’tiborda tutishlari lozimki, FPK 224-moddasining 2-qismi mazmuniga ko‘ra, sudya ishni sud majlisiga barcha javobgarlar kelmagan taqdirdagina sirtdan ish yuritish tartibida ko‘rishi mumkin. FPKning 225-moddasiga muvofiq da’vogar ishni javobgar ishtirokisiz sirtdan ko‘rishga rozi bo‘lmasa, sud ishni ko‘rishni keyinga qoldirishi va kelmagan javobgarga ishning yangidan ko‘rilish vaqti va joyi haqida qayta xabar yuborishi lozim. Sirtdan hal qiluv qarori chiqarishda sirtdan chiqariladigan hal qiluv qarorining mazmuni haqidagi FPKning 227-moddasi talablariga rioya qilinishi zarur. FPKning 229, 235-moddalariga binoan sud majlisiga kelmagan javobgar sirtdan hal qiluv qarori chiqargan sudga shu hal qiluv qarori chiqarilgandan keyin o‘n besh kun ichida uni qayta ko‘rish haqida ariza berishga haqlidir. Sirtdan chiqarilgan hal qiluv qarori uni chiqargan sud tomonidan bekor qilingan taqdirda ishni mazmunan ko‘rish tiklanib, u Fuqarolik protsessual kodeksida belgilangan qoidalar asosida ko‘riladi.
15. Ish bo‘yicha qo‘shimcha hal qiluv qarori FPKning 214-moddasida belgilangan holatlardagina va faqat ishni ko‘rish chog‘ida aniqlangan haqiqiy holatlar asosida chiqarilishi mumkin. Qo‘shimcha hal qiluv qarori chiqarish masalasi hal qiluv qarori chiqarilgan kundan e’tiboran o‘n kundan kechikmay qo‘zg‘atilishi mumkin. Qo‘shimcha hal qiluv qarori chiqarish masalasini qo‘yish bilan bog‘liq muddat uzrli sabablarga ko‘ra o‘tkazib yuborilgan holda u FPKning 130-moddasida belgilangan tartibda sud tomonidan tiklanishi mumkin.
16. Chiqarilgan hal qiluv qarori tushunarsiz bo‘lgan taqdirda, ishni hal qilgan sud o‘z tashabbusi bilan yoki ishda ishtirok etuvchi shaxslarning arizasiga ko‘ra hal qiluv qarorini uning mazmunini o‘zgartirmagan holda FPKning 215-moddasida belgilangan qoidalarga ko‘ra tushuntirishi mumkin. Agar hal qiluv qarori ijro qilinmagan va uni majburiy ijro qildirish mumkin bo‘lgan muddat o‘tmagan bo‘lsagina, uni tushuntirishga yo‘l qo‘yiladi. hal qiluv qarorining tushunish qiyin bo‘lgan qismlarini to‘liqroq va tushunarli bayon etishda, sud uning mazmunini o‘zgartirishga va hal qiluv qarorida bayon etilmagan masalalarni hal qilishga haqli emas.
17. FPKning 213-moddasiga binoan sud hal qiluv qarorining yozuvdagi xatolarni va ochiq ko‘rinib turgan arifmetik xatolarni o‘z tashabbusi bilan yoki ishda ishtirok etuvchi shaxslarning arizasiga ko‘ra tuzatishi mumkin. Tuzatish kiritish masalasi ishda ishtirok etuvchi shaxslar xabardor qilingan holda sud majlisida hal etiladi. Bu shaxslarning sudga kelmaganliklari tuzatish kiritish masalasini ko‘rib chiqish uchun to‘sqinlik qilmaydi.
18. FPKning 216-moddasiga binoan ish bo‘yicha hal qiluv qarori chiqargan sud yoki hal qiluv qarorini ijro etish joyidagi sud ishda ishtirok etayotgan shaxslarning arizasiga ko‘ra alohida hollarda, taraflarning mulkiy ahvoli, qarzdorning kasalligi yoki boshqa e’tiborga molik holatlarni hisobga olib, hal qiluv qarorining ijrosini kechiktirishga yoki uni bo‘lib-bo‘lib ijro etishga yo‘l qo‘yish, shuningdek, uni ijro etish usuli va tartibini o‘zgartirishga haqli. Bunday mazmundagi arizalar ishda ishtirok etuvchi shaxslar xabardor qilingan holda sud majlisida ko‘rib chiqiladi. Bu shaxslarning sudga kelmaganliklari qo‘yilgan masalani hal etishga to‘sqinlik qilmaydi. Ushbu masalani hal qilishda sud undiruvchining manfaatlarini hisobga olishi lozim.