LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekistan Respublikasi Davlat aktivlarini boshqarish agentligi direktorining 2020-yil 1-maydagi 01/11-15/62-sonli “O‘zbekiston Respublikasining Yagona milliy baholash standartini tasdiqlash haqida”gi buyrug‘iga (ro‘yxat raqami 3239, 04.06.2020-y.) asosan 2020-yil 5-sentabrdan o‘z kuchini yo‘qotadi.
O‘zbekiston Respublikasi “Baholash faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuniga, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 26-apreldagi PQ–335-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi faoliyatini takomillashtirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qaroriga hamda Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 8-maydagi 210-sonli “Baholash faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulkini boshqarish davlat qo‘mitasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi mulkni baholash milliy standarti “Ssuda, garov va qarz majburiyatlarini ta’minlash uchun baholash” ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan sanadan o‘n kun o‘tgandan keyin kuchga kiradi.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulkini boshqarish davlat qo‘mitasining 2006-yil 14-iyundagi 01/19-23-son qarori bilan
TASDIQLANGAN
TASDIQLANGAN
Mazkur Mulkni baholash milliy standarti “Ssuda, garov va qarz majburiyatlarini ta’minlash uchun baholash” (5-son MBMS) O‘zbekiston Respublikasining “Baholash faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuni asosida ishlab chiqilgan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasidagi baholash faoliyatining normativ tartibga solinishi elementi hisoblanadi.
5-son MBMSning maqsadi — ssuda, garov va qarz majburiyatlarini ta’minlash uchun baholashlarning 4-son MBMSga muvofiq o‘tkaziladigan moliyaviy hisobot uchun baholashlardan farqini aniqlash. 5-son MBMS Baholovchi tomonidan, jismoniy shaxslar va kredit tashkilotlarini ishonchga asoslangan kreditlash, kredit tashkilotlari hamda aniq belgilangan aktivlar ta’minoti ostida moliyalashtirish bilan shug‘ullanuvchi boshqa tashkilotlar topshirig‘i bo‘yicha o‘tkaziladigan mulkni baholash uchun chegaralarni belgilaydi. Baholovchi maslahatlari boshqa sohalarga ham taalluqli bo‘lishi mumkin, ammo 5-son MBMS faqatgina ssuda, garov va qarz majburiyatlarini ta’minlash uchun baholashga tegishli.
Moliyalashtirish haqidagi ko‘pchilik kelishuvlar muayyan aktivlar bilan ta’minlanadi. Ssuda, garov yoki boshqa qarz majburiyati bo‘yicha qabul qilinadigan ta’minot tushunchasi kengroq talqin etilishi mumkin. Ba’zi bir hollarda ta’minot sifatida aniq aktivlarni ko‘rib chiqmasdan korxonaning o‘z kapitali garovga qo‘yilishi xizmat qilishi mumkin. Qoida tariqasida, moliyalashtirish ta’minoti sifatida aniq aktivlarni baholashda Baholovchi bozor qiymati bilan ish ko‘radi. Ba’zan, vaziyatga, qonun hujjatlari talablari hamda mulkni ta’minot sifatida qabul qilayotgan taraf talablariga qarab, Baholovchi ishlayotgan korxona qiymatini, tugatish qiymatini yoki boshqa qiymat turlarini ko‘rib chiqishi mumkin, ammo moliyalashtirishni amalga oshirayotganlarni, odatda, bozor qiymati qiziqtiradi.
Mulk obyektlari o‘z joylashuvi, foydaliligi, yoshi, yaroqlilik darajasi va boshqa omillarga ko‘ra farq qilsa-da, asosiy baholash prinsiplari o‘zgarmaydi. Muhimi, Baholovchilar 5-son MBMS ta’sir doirasida baholash prinsiplarini izchil qo‘llagan holda tushunarli va foydalanuvchilarning ehtiyojlariga javob beradigan xolis baholashni o‘tkazishi kerak.
5-son MBMS baholash maqsadlari ssudalar, garov yoki boshqa qarz majburiyatlari bilan bog‘liq bo‘lgan, Baholovchilardan kredit tashkilotlariga yoki boshqa qarz kapitali beruvchilarga maslahat berish yoki hisobot taqdim etish talab etiladigan barcha hollarda qo‘llaniladi. 5-son MBMSni 2-son MBMSning kengaytirilishi sifatida e’tirof etish lozim.
2-son MBMSda belgilangan bozor qiymati baholovchi uchun uning barcha ishlarida poydevor bo‘lib xizmat qiladi. Bozor qiymati quyidagi tarzda ta’riflanadi: Bozor qiymati — bu munosib tarzda marketing o‘tkazilgandan keyin tuzilgan tijorat bitimi natijasida manfaatdor sotuvchi va manfaatdor xaridor o‘rtasida aktivning baholash sanasiga ayirboshlanishi mumkin bo‘lgan hisoblab chiqiladigan pul summasi bo‘lib, bunda har bir taraf yetarlicha axborotga ega bo‘lgan holda, oqilona va ixtiyoriy ravishda harakat qilgan deb tushuniladi.
Moliyaviy hisobot uchun aktivlarni baholashdan farqlanuvchi mulkni baholashda 5-son MBMS 3-bandida keltirilgan ta’rifdagi “aktiv” atamasini Baholovchilar tomonidan odatda “mulk” atamasiga almashtiriladi. Bu moliyaviy hisobot uchun o‘tkaziladigan hamda korxona buxgalteriya hisobi hujjatlarida aks ettiriladigan aktivlarga tegishli bo‘lgan baholashlarni topshiriqlarning boshqa baholash turlaridan farqlashga yordam beradi.
Bozor qiymatini o‘lchashning barcha usullari, uslublari va tartibotlari, agar ularni qo‘llash mumkin bo‘lsa, ulardan o‘rinli va to‘g‘ri foydalanilsa, bozorga oid mezonlarga asoslangan bozor qiymatini umumiy tarzda ifodalashga olib keladi. Sotuvlarni qiyoslash usuli yoki bozor qiyoslashlariga bog‘liq boshqa usullar bozorni o‘rganishdan kelib chiqishi kerak. Qurilish xarajatlari va eskirish miqdori xarajatlar va jamg‘arilgan eskirishni bozor ma’lumotlari bo‘yicha hisob-kitob qilish asosida aniqlanishi lozim. Daromadlarni kapitallashtirish usuli yoki diskontlangan pul oqimi usuli bozor tomonidan aniqlanadigan pul oqimlariga hamda bozor ma’lumotlariga asoslangan daromadlilik stavkalariga asoslanishi kerak. Baholash usullarining qaysi biri maqbul va o‘rinli ekanligi mavjud axborot hamda bozordagi va aktivning o‘zi atrofidagi vaziyat bilan belgilansa-da, hamma usullar bozor ma’lumotlariga asoslangan bo‘lsa, yuqorida ko‘rsatilgan tartibotlarning istalgan birortasidan foydalanish bozor qiymatini aniqlashga olib kelishi kerak.
Bozor qiymatini baholashning turli usul va tartibotlari qo‘llanilishi mumkinligi mulk ochiq bozorda odatiy sotilish uslubidan kelib chiqib aniqlanadi. Har bir usul bozor axborotiga asoslangan bo‘lib, qiyosiy usul hisoblanadi. Baholashga bog‘liq har bir vaziyatda qandaydir bitta yoki bir nechta baholash usuli ochiq bozor faoliyati haqida eng to‘liq tasavvur berishi mumkin. Bozor qiymatini baholash bo‘yicha har bir topshiriqni bajarishda Baholovchi hamma usullarni ko‘rib chiqishi va ulardan eng qulayini aniqlashi kerak.
Moliyaviy ta’minot olmoqchi bo‘lgan yoki ushbu ta’minotning holatini baholashga urinayotganlar ba’zan baholashni bozor qiymatidan farqlanuvchi baza asosida o‘tkazishni talab qilishi mumkin. Bunday hollarda Baholovchi tegishli normativ-huquqiy hujjatlar bilan tanish bo‘lishi hamda, agar bunday baholash tegishli qonunlar va yo‘riqnomalarga zid bo‘lmasa, shuningdek, yanglishtirmasa, faqat shu holda bozor qiymatidan farqlanuvchi baza asosida har qanday baholashni o‘tkazishi mumkin. Bunday hollarda Baholovchi odatda hisobotga hisoblab chiqilgan bozor qiymati miqdorini yoki bozordan tashqari qiymat bilan bozor qiymati o‘rtasida yuzaga kelgan farqlarga tegishli zarur axborotni kiritishi shart.
Bozor qiymatidan farq qiladigan qiymat, 3-son MBMSda keltirilgan qiymat ta’riflariga murojaat qilish joiz. Baholovchi, hisoblab chiqilgan “bozordan tashqari qiymat”ni bozor qiymati bilan chalkashtirib yuborish vaziyatlariga yo‘l qo‘ymaslik uchun alohida ehtiyotkorlikka rioya qilishi kerak. Ma’lum bir vaziyatlarda bozordan tashqari qiymat bo‘yicha hisoblab chiqilgan miqdorlar shunday vaziyatlarga mos kelishi mumkinki, ulardan foydalanadiganlar mulkni bozorda sotganda bu narxni ololmasligi mumkinligini bilishi kerak (odatda shunday bo‘ladi ham).
Ssuda, garov yoki qarz majburiyatlarini ta’minlash munosabati bilan o‘tkaziladigan baholash doim ham moliyaviy hisobotni ommaviy oshkor qilish maqsadida olib boriladigan baholash shartlariga javob beravermaydi. Masalan, hozirgi foydalanish uchun bozor qiymati konsepsiyasi, odatda, ta’minot maqsadida aktivlarni baholashga to‘g‘ri kelmaydi. Shunga qaramay, Baholovchi MBMS talablarini qo‘llash mumkinligini aniqlashi kerak, agar shunday bo‘lsa, undan to‘g‘ri foydalanilishini kafolatlashi va tegishli tushuntirish berishi lozim.
Aktivlarni ssuda, garov va qarz majburiyatlarini olish uchun baholashda Baholovchi, qoida tariqasida, ushbu aktivlarning bozor qiymatini 5-son MBMSga muvofiq aniqlashi lozim.
Vaziyat, normativ talablar va qonunchilik baholash bazasi sifatida bozor qiymatidan foydalanishdan chekinishni nazarda tutsa yoki talab qilsa, faqat shu holdagina Baholovchi boshqa mos keladigan tegishli qiymat ta’riflaridan va baholash tartibotlaridan foydalanishi lozim. Bunday chekinish baholash sertifikatida yoki baholash haqidagi hisobotda aniq aks ettirilishi va izohlab berilishi, ayni paytda aniqlanishi kerak bo‘lgan qiymat ko‘rsatilishi va ta’riflanishi, shuningdek chekinish sabablari tushuntirib berilishi kerak. Aktivlarning bozor qiymati bilan muqobil turdagi qiymat o‘rtasida jiddiy farq yuzaga kelsa, bu holat baholash sertifikatida yoki baholash haqidagi hisobotda qayd etilishi va mijoz bilan muhokama qilinishi lozim.
Qoida tariqasida, ta’minotga berilayotgan aktivlarni baholashda bu masalani tartibga soluvchi qonunlar, qoidalar va tartibotlarga amal qilinishini kafolatlash Baholovchining mas’uliyatiga kiradi. Shunday favqulodda yoki uzrli holatlar ham bo‘lishi mumkinki, buxgaltyerlar yoki boshqa mutaxassislar o‘rtasida mavjud tushunmovchiliklar yoki huquqiy kolliziyalar tufayli ularga rioya etilishini kafolatlab bo‘lmaydi. Bunday holatlarda baholovchilar talablarning bajarilishini kafolatlay olmas ekanlar, ular talab etilayotgan baholash amaldagi qonunlar, qoidalar va tartibotlarga zid bo‘ladi deb hisoblasalar, yoki baholash natijalari noto‘g‘ri talqin etilishi yoki qo‘llanilishi mumkin deb hisoblasalar, topshiriqni bajarishga kirishmasliklari lozim. Baholovchini yollash shartlari uchinchi taraf tomonidan foydalanish uchun mo‘ljallangan hamma baholash sertifikatlarida yoki baholash haqidagi hisobotlarda aniq ko‘rsatilgan bo‘lishi, ularning barcha hisobotlari esa ongli foydalanuvchilar ularni yanglishtiradigan deb hisoblamaydigan qilib tuzilgan bo‘lishi kerak.
Banklar va boshqa moliya muassasalari tomonidan beriladigan ssudalarning salmoqli ulushi kreditlanadigan kompaniyalar va jismoniy shaxslarning aniq aktivlarida ulushli ishtirok etish kafolati bilan ta’minlanadi. Bunday sharoitlarda baholashni o‘tkazish uchun Baholovchilar ushbu muassasalarning talablarini, shuningdek kredit shartnomasi doirasida belgilangan shartlar va kelishuvlarni yaxshi tushunishlari lozim.
Ta’minotga beriladigan aktivlarni baholashga doir barcha hollarda aniq, obyektiv, ishning mohiyatini ochib beradigan hamda foydalanuvchi uchun tushunarli bo‘lgan hisobot, shuningdek qiymatning hisoblab chiqilgan miqdorlari muhim ahamiyatga ega. Ochiq bozorda kotirovkalanadigan qarz majburiyatlarini baholashda moliyaviy hisobotga oid maxsus qoidalar va 4-son MBMS talablarini ham qo‘llash mumkin. Baholovchilar bunday baholashga nisbatan maxsus talablarni aniqlashtirib olishi, tushunishi va bajarishi lozim.
Baholovchi hisobotda mazkur topshiriqqa oid barcha muhim holatlarni ochib berishi hamda hisobotni tuzishda MBMSlar talablariga amal qilishi zarur.
Ta’minot tariqasida beriladigan aktivlarni baholash uchun 5-son MBMS talablari umumiy hisobda bozor qiymatini baholash bo‘yicha boshqa topshiriqlar uchun belgilangan talablar bilan bir xil. Xususan, standartlardan har qanday chekinishlarni aniqlash va hisobotda ularni izohlab berish zarur. Quyida bayon qilingandek, har xil mulk turlari maxsus yondashuvlarni talab qiladi.
Daromadli mulk obyektlari odatda alohida-alohida baholanadi, ammo kredit tashkilotlari mulk obyekti qiymatini obyektlar portfelining bir qismi sifatida aniqlash istagini bildirishi mumkin. Bunday hollarda bunday o‘zaro farqlanuvchi yondashuvlar o‘rtasidagi farqni aniq ko‘rsatish kerak.
Investitsion mulk obyektlarini baholashda Baholovchiga jalb qilingan mablag‘larni hisobga olganda mulk keltiradigan umumiy daromad bilan bunday mablag‘larsiz olinadigan daromad o‘rtasidagi farqni aniqlash tavsiya etiladi. Xuddi shunday tarzda, “ichki daromadlilik stavkalari” (IDS)ga havola berilganda ularda qarz mablag‘lari hisobga olinadimi yo‘qmi, ko‘rsatish kerak. Bundan tashqari, soliqqa tortishga alohida yondashuv hollarida tushuntirish berish kerak.
Mulkdorlar tomonidan egallangan mulk obyektlarini mulkdor tashlab ketgan obyektlar sifatida, ulardan eng samarali foydalanish nuqtai nazaridan kelib chiqib baholash kerak. Bu mulkdorni bozor ishtirokchisi sifatida qarashni istisno etmaydi, ammo shu bilan birga, mulkdorning obyektni egallashi bilan bog‘liq bo‘lgan va biznesni baholashda aks ettirilishi mumkin bo‘lgan har qanday alohida afzallik mulkning qiymatidan alohida bo‘lishi kerakligini talab qiladi. Qarzni qoplash bo‘yicha majburiyatlar bajarilmagan taqdirda kreditlash ta’minoti sifatida qaraladigan mulk faqat shu mulkka egalik o‘zgartirilib sotilishi mumkin bo‘ladi. Agar baholovchidan boshqa baholash bazasini qo‘llash talab etilsa, baholash sertifikati yoki baholash haqidagi hisobotda mulkdor tomonidan tashlab ketilgan o‘xshash obyektlarni sotish haqida bozor ma’lumotlari asosida olingan qiymatga havola berilishi kerak.
Sotish imkoniyatlari cheklangan, biznesning tarkibiy qismi sifatida qiymatga ega bo‘lgan, alohida olingan ixtisoslashgan mulk obyektlari ssudani ta’minlash uchun yaramasligi mumkin. Agar ular garov sifatida olinsa (alohida yoki birgalikda), ular mulkdor tashlab ketgan mulk obyektlari sifatida eng samarali foydalanilishi bazasida baholanishi, keltirilgan boshqa farazlarga esa uzil-kesil izoh berilishi lozim. Ixtisoslashtirilgan mulk obyektlarni baholash uchun bozor ma’lumotlari bo‘lmasa, odatda eskirishni hisobga olib almashtirish usulidan foydalaniladi, biroq uni ssudalarni ta’minlash uchun baholashning bozor usullari (shu jumladan bozor ma’lumotlariga asoslangan xarajat usuli) bilan chalkashtirmasligi kerak.
Ba’zi bir mulk toifalari, shu jumladan mehmonxonalar va rekreatsion sohadagi boshqa korxonalar (lekin faqat ulargina emas) odatda kuzatuvlar ma’lumotlariga ko‘ra o‘rtachadan yuqori boshqaruv darajasi hisobiga olinadigan gudvillning maxsus kattaligini istisno etgan holda buxgalteriya hisobi ma’lumotlaridan yoki prognozlardan olingan barqaror daromad darajasini chuqur tahlil qilish asosida baholanadi. Bunday hollarda kreditor e’tiborini amaldagi korxona bilan:
litsenziyalar/sertifikatlar, franchayzing haqidagi kelishuvlar yoki ruxsatnomalar bekor qilingan yoki xavf ostida turgan;
yoki keyingi faoliyati uchun salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan boshqa sabablar bo‘lgan korxona o‘rtasida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan sezilarli qiymat farqiga qaratish kerak.
Baholovchi maslahati bilan qamrab olinadigan muammolar doirasi ularga ssuda ta’minoti sifatida qabul qilinadigan mulkning holatidagi bo‘lajak o‘zgarishlar haqidagi masalalar bilan kengaytirilishi mumkin. Masalan, mulk bilan ta’minlanadigan bo‘sh pul oqimlari jiddiy darajada aniq ijarachi yoki ijarachilar — bitta tarmoq vakillariga, shuningdek kelajakda beqarorlikni keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgan boshqa sharoitlarga bog‘liq bo‘lsa, Baholovchi ushbu holatlarni baholash haqidagi hisobotda yoki baholash sertifikatida qayd etishi lozim. Ba’zi hollarda muqobil foydalanish uchun mulkdor tashlab ketgan mulk obyekti sifatida baholash maqsadga muvofiq bo‘lishi mumkin.
Daromad keltirmaydigan, rivojlantirish uchun yoki ixtisoslashmagan binolar qurish uchun maydon sifatida saqlanadigan ko‘chmas mulk obyektlari ularni rivojlantirish va nazorat qilishga oid mavjud va potensial huquqlardan kelib chiqib baholanishi kerak. Rejalashtirish va boshqa muhim omillar xususidagi har qanday farazlar oqilona bo‘lishi, baholash sertifikati yoki baholash haqidagi hisobotda yaqqol ko‘rsatilishi lozim.
Kredit kelishuvining bir qismi bo‘lgan bosqichma-bosqich moliyalashtirish jadvalini kreditor bilan muhokama qilib olish darkor. Rivojlanish sikli davomida davriylik bilan bozor qiymatini baholash o‘tkazilishi zarur.
Rivojlantirish obyektlarini baholash uchun munosib usulni tanlash hisobotda ko‘rsatilgan baholash sanasidagi ishlar holatiga, hamda mazkur obyekt bu ishlar tugatilmasdan qanchalik sotib yuborilishi yoki ijaraga berilishi mumkinligiga bog‘liq. Baholovchi quyidagilarni alohida puxtalik bilan bajarishi lozim:
rivojlanish bosqichining yakunlanishi sanasi bilan baholash sanasi o‘rtasidagi vaqt farqini hisobga olish. Bu tahlilda, zarur hollarda diskontlangan qiymat hisob-kitoblaridan foydalangan holda, qo‘shimcha rivojlantirish ehtiyojlarining xarajatlar va daromadlarga ta’siri aks ettirilishi kerak;
rivojlanish yakunlanguncha qolgan davr davomida kutilayotgan bozor vaziyatidagi o‘zgarishlarni munosib tarzda ko‘rsatish;
rivojlanishga jalb qilingan taraflarning har qanday ma’lum bo‘lgan o‘zaro munosabatlarini ko‘rib chiqish va ochib berish.
Tiklanmaydigan aktivlarni baholashga alohida muammolar xos. Xususan, ssudani qoplash muddati va jadvaliga, shuningdek foizlarni hamda asosiy qarz summasini to‘lash sanalariga ularning tiklanmaydigan aktivning miqdorlariga va rejalashtirilayotgan uni ajratib olish va foydalanish dasturlariga bog‘liqligi nuqtai nazaridan e’tibor berish zarur.
Bozor stavkasidan yuqori bo‘lgan va shu tariqa ijaraga beruvchiga qo‘shimcha afzallik beradigan ijara tegishli ko‘chmas mulk obyektiga bog‘liq asosiy aktiv bo‘lib namoyon bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda ijara tiklanmaydigan aktiv sifatida qaralishi mumkin, bu shu bilan izohlanadiki, unga nisbatan qo‘llaniladigan har qanday qiymat ijara to‘lovlari kiritilishi va bozorda ijara haqi stavkalarining o‘sishi tufayli ijarachi afzalliklarining kamayishi sayin kamayib boradi.
Topshiriqning xarakteri va chegaralari Baholovchi uchun ham, uning xizmatidan foydalanuvchilar uchun ham ayniqsa muhim ahamiyatga ega.
Ko‘rsatilayotgan baholash xizmatlari faqat mulk qiymatiga emas, balki qimmatli qog‘ozlar emissiyasiga ham taalluqli bo‘lgan hollarda moliyaviy xizmatlar sohasidagi faoliyatni tartibga soluvchi ba’zi bir normativ-huquqiy hujjatlar maxsus litseziyaga ega bo‘lishni yoki ro‘yxatga olinishini talab qilishi mumkin.
Ssuda, garov va qarz majburiyatlari ta’minoti haqidagi aksariyat kelishuvlar alohida ishonchli munosabatlarga asoslanganligi bois, baholovchining moliyaviy munosabatlarga kirishgan yoki kirishni rejalashtirayotgan taraflarning birortasiga ham bog‘liq bo‘lmagan va mustaqil bo‘lishi ayniqsa muhimdir. Shuningdek, Baholovchi baholanadigan mulk turgan joyda aniq mulk turi bilan ishlash tajribasiga ega bo‘lishi yoki shunday tajribani orttira olishi muhimdir.
Baholash to‘g‘risidagi hisobotlar yanglishtirmasligi lozim. Umuman olganda, 5-son MBMSga muvofiq tuzilgan baholash to‘g‘risidagi hisobotlar 2-son MBMSda bayon etilgan hisobotlarga qo‘yiladigan talablarga javob berishi kerak. Xususan, ularda 5-son MBMSda keltirilgan bozor qiymati ta’rifiga aniq havola bo‘lishi, shuningdek mulk uning foydaliligi yoki eng samarali foydalanish nuqtai nazaridan baholanganligiga havola berilishi lozim.
Bunday baholashlar aniq baholash sanasi (belgilangan qiymat miqdorini qo‘llash sanasi) bilan bog‘lanishi kerak. Shuningdek baholash maqsadlari va funksiyalari, shuningdek ishga daxldor bo‘lgan hamda baholovchi olgan natijalar, uning farazlari va xulosalarini munosib va oqilona talqin etish uchun yaroqli boshqa mezonlarni ko‘rsatilishi lozim.
Ayrim hollarda qiymatning muqobil ifodalari konsepsiyasi, ishlatilishi va qo‘llanilishi mos kelishi mumkin, agar bunday muqobil qiymat miqdorlari aniqlansa va hisobotda aks ettirilsa, Baholovchi ularning qonuniyligini hamda bozor qiymatini aks ettiradigan miqdor sifatida talqin etilmasligini kafolatlashi lozim.
hisobotdan foydalanuvchilarga Baholovchi fikrlari va xulosalari asosiga olingan dastlabki ma’lumotlar, mulohazalar va tahlilni to‘liq tushunish uchun yetarli hajmda axborot berishi;
baholanayotgan mulkka ta’rif berishi, baholash maqsadini, baholash sanasini va hisobot berilgan sanani ko‘rsatishi;
qo‘llanilayotgan qiymatni baholash bazalariga to‘liq va uzil-kesil tushuntirish berishi, shuningdek ularning qo‘llanishi va xulosalarni asoslab berishi;
baholashning obyektivligi va xolisligini, Baholovchining professional hissasini, 5-son MBMS qo‘llanilishi o‘rinliligini tasdiqlovchi professional sertifikatini ko‘rsatishi, shuningdek ishga daxldor boshqa axborotni oshkor qilishi shart.