Ўзбекистон Республикаси Қонунчилик маълумотлари миллий базаси

Kонституциявий ҳуқуқ. Энциклопедик луғат

ИМПЕЧМЕНТ

айрим мансабдор шахсларнинг мансабдан четлатиш ва жавобгарликка тортиш жараёни (тартиби). И. атамаси конституциявий ҳуқуққа АҚШ қонунчилиги ва амалиётидан кириб келган. И. ҳар қандай мансабдор шахсни ўз бурчига жиддий ёндошишига, ҳар қандай вақтда лавозимдан четлатишга ва жавобгарликка тортишга олиб келиши мумкин. И. ҳозирги кунда кўплаб мамлакатларнинг конституцияларида ҳар қандай мансабдорларга нисбатан қўлланиладиган жараён сифатида ўрнатилган. И. га асос бўлиб, хоинлик, порахўрлик, конституцияга амал қилмаслик ва бошқа оғир жиноий ҳаракатларни содир этиш ҳисобланиши мумкин. АҚШ Конституциясига асосан Президент, вице-Президент ва бошқа мансабдорлар мансабидан четлантирилиши ва жавобгарликка тортилиши мумкин. И. амалга ошириш Парламент ихтиёрида И. масаласини АҚШда Конгресснинг вакиллар палатаси қўзғатади ва Сенат қарори билан ҳал қилади. АҚШ Президентига нисбатан И. қўзғатилганда Сенат мажлисида Олий Суд раиси раислик қилади. АҚШ Конгрессининг вакиллар палатаси 64 марта И. ташаббуси билан чиқишган. Шундан 12 иш Сенатда кўрилиб 4 федерал судьяга нисбатан И. қўлланилган. И. натижасида ҳозиргача бирорта АҚШ Президенти мансабидан четлаштирилмаган. Лекин, 1974 йилдаги АҚШ Президенти Р.Никсон И. хавфи остида ўз ихтиёри билан истеъфога чиққан. 1999 йилда АҚШ Президенти Б.Клинтинга нисбатан И. илгари сурилиб, иш Сенатгача борган. Аммо Сенатда айблов етарлича овоз ололмаган. И. учун мутлоқ кўпчилик, яъни учдан икки қисм овоз бўлиши талаб этилади.

Россияда Б.Ельцин Президентлиги даврида ОАВ “Импечмент” деган сўз кўп ишлатилди. Россия Конституциясида ҳам “Мансабдан четлатиш” кўрсатилган бўлиб у ҳам И. ўзгинасидир. Масалани Давлат думаси қўзғатади ва Федерация Кенгаши узил-кесил қарор қабул қилади. Бу конституцион жавобгарлик фақат Президентга нисбатан қўлланилади. Давлат думаси бир неча марта Б.Ельцинни “мансабдан четлатиш” (импечмент) масаласини кўтариб чиққан лекин масала охиригача олиб берилмаган.

Ўзбекистон Конституцияси И. масаласини, яъни мансабдор шахсларни мансабидан четлатиш, жавобгарликка тортиш масаласини кўзда тутмаган.