Ҳужжат кучини йўқотган " " 30.11.2018
|
LexUZ шарҳи
(Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2002 йил 14 июндаги 10-сонли қарорига асосан киритилган ўзгартириш ва қўшимчалар билан)
LexUZ шарҳи
Мазкур қарор Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 35-сонли «Судлар томонидан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўришни тартибга солувчи қонунларни қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида»ги қарорига асосан ўз кучини йўқотган.
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 20-моддасида фуқаролар ўз ҳуқуқ ва эркинликларини амалга оширишда бошқа шахсларнинг, давлат ва жамиятнинг қонуний манфаатлари, ҳуқуқлари ва эркинликларига путур етказмасликлари шартлиги алоҳида уқтирилган.
Судлар шуни назарда тутишлари лозимки, МЖтК 9-моддасига асосан маъмурий ҳуқуқбузарлик учун жавобгарликни енгиллаштирувчи ёки бекор қилувчи ҳужжатлар орқага қайтиш кучига эгадир, яъни ушбу ҳужжатлар кучга киргунга қадар содир этилган ҳуқуқбузарлик ҳолларига ҳам татбиқ этилади, маъмурий ҳуқуқбузарлик учун жавобгарликни белгиловчи ёки жавобгарликни кучайтирувчи ҳужжатлар эса, орқага қайтиш кучига эга бўлмайди.
(1-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарорига асосан иккинчи хатбоши билан тўлдирилган)
2. Судьялар маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни иш юритувига қабул қилишда, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг (бундан кейин матнда МЖтК) 245-моддаси талабларига қатъий риоя қилишлари лозим.
3. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни кўриб чиқишга тайёрлаш вақтида судья МЖтКнинг 303-моддасида назарда тутилган масалаларни ҳал этиши лозим.
4. Маъмурий иш шу суднинг судловлигига тааллуқли бўлмаганда ёки МЖтКнинг 282 ва 304-моддалари талабларига риоя қилинмаган ҳолда юборилган маъмурий ҳуқуқбузарлик ҳақидаги ҳужжатлар судьянинг асослантирилган хати билан баённомани тузган ёки маъмурий иш қўзғатиш тўғрисида қарор чиқарган орган (мансабдор шахс)га қаратилади. Маъмурий ҳужжатларда мавжуд бўлган камчиликларни тузатиш учун қайтарилган вақт маъмурий ишни кўриш ва маъмурий жазо тайинлаш учун МЖтКнинг 36 ва 305-моддаларида белгиланган муддат ўтишини тўхтатмайди.
5. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар юзасидан юритилаётган баённомаларни ва маъмурий иш қўзғатиш тўғрисидаги қарорларнинг мазмуни МЖтКнинг 281-моддаси талабига жавоб бериши лозим. Агарда баённома ёки маъмурий иш қўзғатиш ҳақида қарор тегишли ваколати бўлмаган шахс томонидан тузилган ёки қабул қилинган бўлса, маъмурий ҳуқуқбузарлик содир қилинган вақт ва ҳуқуқбузарликнинг мазмуни, ҳуқуқбузарлик учун жавобгарликни назарда тутувчи меъёрий ҳужжатлар кўрсатилмаган ёки жавобгарликка тортилаётган шахс ҳужжатлар билан таништирилмаган, МЖтКда назарда тутилган ҳолларда баённома ёки қарор нусхаси топширилмаган, шу кодекснинг 294-моддасида назарда тутилган ҳуқуқлари тушунтирилмаган ҳолатларда, судья қайд қилинган камчиликларни бартараф этиш учун баённома ва қарорни тегишли орган ёки мансабдор шахсга қайтаради.
6. Судья маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўриб чиқишда МЖтКнинг 294-моддасида назарда тутилган маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахсларнинг ҳимояга бўлган ҳуқуқларини таъминлаш чораларини кўриши лозим. Маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахс иш ҳужжатлари билан танишиб чиқиш, изоҳлар бериш, далиллар келтириш, илтимосларини баён этиш, ишни кўриб чиқишда адвокатнинг ҳуқуқий ёрдамидан ва таржимоннинг хизматидан фойдаланиш, ўз она тилида сўзлашиш, унга нисбатан чиқарилган қарорлар устидан шикоятлар қилиш ҳуқуқига эгадир.
(6-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 26 июндаги 11-сонли қарори таҳририда)
6-1. Тушунтирилсинки, МЖтК 171-моддасига асосан махсус автоматлаштирилган фото ва видео қайд этиш техника воситалари орқали қайд этилган йўл ҳаракати қоидаларини бузганлик учун транспорт воситаси эгаси (мулкдори), башарти у юридик шахсга тегишли бўлса — ушбу транспорт воситаси фойдаланишига масъул шахс маъмурий жавобгарликка тортилиши лозим.
(6-1-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарорига асосан киритилган)
7. Маъмурий ишнинг тўғри ва холисона ҳал этилишини таъминлашда ишни маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахснинг иштирокида кўриш лозим. Мазкур шахсга ишни кўриб чиқиш жойи ва вақти ҳақида хабар қилинганлиги тўғрисида ишда маълумотлар бўлган ва ундан ишни кўриб чиқишни кечиктириш хусусида ҳеч қандай илтимос тушмаган ва ўзи рози бўлган ҳоллардагина иш унинг иштирокисиз кўриб чиқилиши мумкин (судья қарорда буни асослантириши керак). МЖтК 3091-моддасида кўрсатилган маъмурий ишлар суд томонидан маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахснинг иштироксиз кўриб чиқилади;
(7-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарори таҳририда)
Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги кодексининг 294-моддаси 3-бандида кўрсатилган ҳолатларда маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахснинг қатнашиши шарт. Бу қоидага риоя қилмаслик қарорнинг бекор бўлишига асос бўлади.
8. Тушунтирилсинки, судья ишни кўришга тайёрлашда, маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни юритишни истисно этувчи ҳолатларнинг бор-йўқлигини аниқлашга мажбур. МЖтКнинг 271-моддасида санаб ўтилган ҳолатлар аниқланган тақдирда судья ишни юритишдан тугатиш ҳақида қарор чиқаради.
Судья содир этилган маъмурий ҳуқуқбузарлик кам аҳамиятли деган хулосага келган тақдирда, Ўзбекистон Республикаси МЖтК 21, 3081-моддаси ва 310-моддасининг иккинчи қисми талаблари асосида ҳуқуқбузарни маъмурий жавобгарликдан озод этиб ишни юритишдан тугатади ва уни огоҳлантириш билан чегараланади.
(8-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2012 йил 13 декабрдаги 19-сонли қарори таҳририда)
Огоҳлантириш МЖтКнинг 23-моддасида назарда тутилган маъмурий жазо чоралари сирасига кирмайди. Шунинг учун огоҳлантириш билан иш тугатилганда Кодекснинг 33-моддасини қўллаш талаб қилинмайди.
9. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги кодекснинг 36-моддасида белгиланганидек маъмурий жазо қўлланиш муддатлари ҳуқуқбузарлик содир этилган кунидан бошланиб, давом этаётган ҳуқуқбузарликлар учун эса, ҳуқуқбузарлик аниқланган кундан бошлаб, бир йилдан кечиктирмай қўлланилишини мумкин. Жиноят ишини қўзғатиш рад этилган ёки жиноят иши тугатилган бўлса-ю, лекин ҳуқуқбузарнинг ҳаракатларида маъмурий ҳуқуқбузарлик аломатлари мавжуд бўлса, маъмурий жазо чораси жиноят иши қўзғатишни рад этиш ёки жиноят ишини тугатиш тўғрисида қарор қабул қилинган кундан бошлаб бир ойдан кечиктирмай қўлланилиши мумкин.
(9-банднинг биринчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарори таҳририда)
10. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни юритишда мансабдор шахс суриштирув органи ва судьялар МЖтКнинг 307-моддасида санаб ўтилган ҳолатлар билан бирга ҳуқуқбузарнинг шахси ва ишни тўғри ҳал этишида аҳамиятга молик бошқа ҳолатларни ҳар томонлама ва синчковлик билан аниқлашлари шарт.
(10-банднинг учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарори таҳририда)
(10-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарорига асосан тўртинчи хатбоши билан тўлдирилган)
Экспертнинг ҳуқуқ ва бурчлари МЖтКнинг 299-моддасида белгиланган. Экспертиза тайинлаш ҳақидаги қарорда экспертиза тайинлаш асослари, экспертиза ўтказиши лозим бўлган муассасанинг номи, эксперт олдига қўйилган саволлар, экспертиза ихтиёрига юборилган ҳужжатлар кўрсатилади.
13. Бир неча ҳуқуқбузарлик содир этганлик учун маъмурий жазо қўллаш МЖтКнинг 34-моддасига асосан ҳал қилиниши лозим.
14. Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 31, 32-моддасида маъмурий жавобгарликни енгиллаштирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатлар кўрсатилган. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни кўриб чиқувчи орган (мансабдор шахс) Кодекснинг 31-моддасида назарда тутилган ҳолатлардан ташқари бошқа ҳолатларни ҳам жавобгарликни енгиллаштирувчи ҳолат деб баҳолаши мумкин. Аммо МЖтКнинг 32-моддасида санаб ўтилган жавобгарликни оғирлаштирувчи ҳолатлар доираси чегараланган бўлиб, кенг талқин қилинмайди. Судья содир этилган маъмурий ҳуқуқбузарликнинг моҳиятига қараб мазкур ҳолатларни ҳам айбни оғирлаштирувчи ҳолат деб топмаслиги мумкин.
15. Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 37-моддасига мувофиқ маъмурий жазога тортилган шахс шу жазони ўташ муддати тугаган кундан бошлаб бир йил мобайнида янги маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этмаган бўлса, мазкур шахс маъмурий жазога тортилмаган деб ҳисобланади. Шунингдек, шахс МЖтКнинг 21-моддасига кўра маъмурий жавобгарликдан озод этилиб, огоҳлантирилганда, шу Кодекснинг 271-моддаси 5-6-бандига асосан иш юритиш тугатилганда ҳам у маъмурий жазога тортилмаган деб ҳисобланади.
17. Тушунтирилсинки, агарда ишни кўришда ҳуқуқбузарнинг ҳаракатида маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги тузилган баённомада кўрсатилган ҳуқуқбузарлик таркиби йўқлиги аниқланиб, бошқа маъмурий ҳуқуқбузарлик аломатлари мавжуд бўлса, судья ҳуқуқбузарнинг қилмишини фактик ҳолатлари жиддий фарқ қилмайдиган ва ҳуқуқбузарнинг ҳолатини оғирлаштирмайдиган енгиллаштирувчи ҳолатларни назарда тутувчи моддаларга қайта тавсифлаши мумкин. Ҳуқуқбузарнинг ҳаракатларида унинг ҳолатини оғирлаштирадиган моддада назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарлик аломатлари ёки жиноят аломатлари аниқланган тақдирда, МЖтКнинг 278-моддаси асосида, маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ҳужжатларни тегишли мансабдор шахс ёки прокурорга юборади.
Маъмурий ҳужжатларни вояга етмаганлар ишлари билан шуғулланувчи комиссияларга ўтказиш масаласини ҳал қилишда судьялар шуни назарда тутишлари лозимки, МЖтК 194-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарлик ҳақидаги маъмурий ишларни вояга етмаганлар ишлари билан шуғулланувчи комиссияларга ўтказилишига йўл қўйилмайди, қолган ҳолларда ишларни вояга етмаганлар иши билан шуғулланувчи комиссияларга ўтказилиши мумкин.
19. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юритишни тугатиш ҳақидаги қарор МЖтКнинг 310-моддасининг 2-қисмида назарда тутилган ва 271-моддасида санаб ўтилган ҳолатлардан бирига асосланган бўлиши шарт.
20. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар бўйича қарор МЖтКнинг 309-моддаси талабларига мувофиқ тузилади. Қарорнинг кириш қисмида маъмурий ишни кўрадиган суднинг номи, иш кўриладиган сана, судьянинг фамилияси, исми, отасининг исми, иш кўрилаётган шахс ҳақидаги маълумотлар батафсил кўрсатилади.
(20-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарори таҳририда)
(20-банднинг учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарори таҳририда)
(21-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2012 йил 13 декабрдаги 19-сонли қарори таҳририда)
22. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юзасидан чиқарилган қарор МЖтКнинг 311-моддаси талаби асосида дарҳол эълон қилинади. Қарорнинг нусхаси узоғи билан уч кун ичида маъмурий чора кўрилган шахсга тилхат орқали топширилади. Жабрланувчиларнинг қарор нусхасини олиш ҳақидаги илтимослари бўлганда, уларга ҳам топширилади ёки жўнатилади ва бу ҳақда ишга тегишли ёзув ёзиб қўйилади. Судья маъмурий жавобгарликка тортилган шахсга, шикоят қилиш муддатлари, тартиби ва қарор ижросидан бўйин товлаган тақдирда унга келиб чиқадиган ҳуқуқий оқибатлар ҳақида тушунтириши лозим. Ишда ашёвий далил сифатида ўқотар қуроллар ва ўқ-дорилар олинган бўлса, уларнинг ижроси МЖтКнинг 185, 220-моддаси талаблари асосида ҳал қилиниши шарт.
МЖтКнинг 311-моддаси талабига кўра, ўқотар қуроллар, шунингдек, ўқ-дорилар хизмат вазифаларини бажариши муносабати билан ишониб топширилган ёки корхона, муассаса, ташкилот томонидан вақтинча фойдаланиш учун берилган шахсларга нисбатан ушбу Кодекснинг 185-моддасида, 220-моддаси биринчи ва иккинчи қисмларида назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар юзасидан чиқарилган қарорнинг нусхаси маълумот учун тегишли корхона, муассаса ёки ташкилотга, мазкур шахснинг ўқотар қуролдан фойдаланишини тақиқлаш масаласини кўриб чиқиш учун эса ички ишлар органига юборилиши лозим.
24. МЖтКнинг 320-моддасида белгиланганидек маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юзасидан чиқарилган қарор хусусида берилган шикоят ёки билдирилган протест кассацион босқич судьяси томонидан якка тартибда суд раиси топшириғига биноан кўриб чиқилади.
Махсус автоматлаштирилган фото ва видео қайд этиш техника воситалари орқали қайд этилган йўл ҳаракати қоидалари бузилганлиги учун маъмурий жавобгарликка тортиш ҳақидаги қарор устидан келтирилган шикоятни кўриб чиқишда қоидабузарлик қайд этилган пайтда транспорт воситасини унинг эгаси (мулкдори) эмас, балки бошқа шахс бошқарганлиги ёки мазкур транспорт воситаси унинг эгалигидан чиқиб кетганлиги аниқланса, бундай ҳолларда транспорт воситаси эгаси (мулкдори) МЖтК 271-моддаси 1-бандига асосан маъмурий жавобгарликдан озод қилинади. Бундай ҳолларда, зарур ҳужжатлар тегишли шахсни маъмурий жавобгарликка тортиш масаласини ҳал этиш учун йўл ҳаракати хавфсизлиги органларига юборилиши шарт.
(24-банд Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2015 йил 13 ноябрдаги 18-сонли қарорига асосан иккинчи хатбоши билан тўлдирилган)
Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юзасидан чиқарилган қарор хусусида берилган шикоят ёки келтирилган протест юзасидан кассация босқич суди томонидан МЖтКнинг 321-моддасида қайд қилинган қарорлардан бири қабул қилинади.
Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юзасидан қабул қилиниб қонуний кучга кирган қарорга «Судлар тўғрисида»ги ва «Прокуратура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунларидаги умумий қоидаларга мувофиқ тегишли суд раислари ва прокурорлар томонидан назорат тартибида протест киритилади.
Шунингдек, МЖтКнинг 271-моддасида қайд этилган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни юритишни истисно этувчи ҳолатларга асосан тугатилган ишлар бўйича чиқарилган қарорларга нисбатан МЖтКнинг 36-моддасида белгиланган маъмурий жазо қўллаш муддатлари ўтиб кетганидан сўнг назорат тартибида протест киритилиши мумкин эмас.
26. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўраётган судья асослар мавжуд бўлганда МЖтКниннг 313-моддаси талаби асосида ҳуқуқбузарликлар содир этиш сабаблари ва уларни содир қилишга имкон туғдирувчи шарт-шароитлар аниқланганда, бу ҳақда ҳуқуқбузарнинг тегишли ўқиш, иш ва турар жойларига чора ва жамоат таъсирини кўрсатиш учун тақдимнома киритади.